Ik ben een Marokkaanse visverkoper

In Marokko is er momenteel groot ongenoegen over een visverkoper die zijn in beslag genomen vangst wilde recupereren en door een vuilniswagen werd fijn gemalen. Opzettelijk, na een politiebevel, beweren getuigen. Strikt volgens de wet genomen was de man in fout want die zwaardvis mocht niet verkocht worden, reglement is reglement. Maar de manier hoe de arm-van-de-wet hier op een bijna demonische manier mensen vernedert en zelfs letterlijk verpulvert, is opmerkelijk. Jaja, ons koningshuis heeft geprivilegieerde banden met het Marokkaanse hof, en Koning Hassan II gaat een onderzoek laten instellen, want hij heeft natuurlijk niet zelf die fatale hendel overgehaald die Mouhcine Fikri het leven kostte. Het was een kleine garnaal, niet veel groter dan het slachtoffer zelf, die dat deed. Hoe werkt zo’n systeem precies, waarin macht er vooral in bestaat dat kleine luiden andere kleine luiden de duvel aandoen?

 
Pestgedrag

Sigmund Freud en Theodor Adorno hebben daarover interessante denkbeelden naar voor gebracht rond de autoritaire persoonlijkheid: een systeem, zowel dictatuur als democratie, kan slechts overleven als de repressie van hoog naar laag kan doorstromen (het welbekende “slijmen naar boven en trappen naar onder”). Macht werkt als een waterval. Bovenaan worden beslissingen genomen, daaronder heb je een hele piramide van potentaten en potentaatjes. In het midden en onderaan klampen zich vooral zwakke figuren dan vast aan een bevoegdheid om anderen te pesten via bestaande regels en regeltjes. Ze hebben zich beroepsmatig in een comfortzone genesteld, in een uniform of achter een loket, van waaruit ze de andere kunnen betrappen, bekeuren, vernederen.

 

Dit heeft te maken met plezier in het werk en niet zomaar met beroepsernst. Een goede agent, belastingcontroleur, containerparkwachter, loketbediende, maar evengoed bijvoorbeeld iemand die binnen een krantenredactie ingezonden opiniestukken mag selecteren, is niet alleen een stipt ambtenaar maar ook iemand die genoegen beleeft in het uitoefenen van macht ten koste van een aantal lijdende voorwerpen. Je kan niet heel de dag mensen controleren en corrigeren zonder daar genoegen aan te beleven, met inbegrip van het ongenoegen dat die anderen daarin vinden. De “sadistische” dimensie dus, om een zwaar woord te gebruiken. Het gaat dan al lang niet meer louter om de noodzaak in een maatschappij om regels te handhaven. Het gaat om het genot van ze te bewaken en eventueel te sanctioneren op het veld zelf, rigoureus, dwangmatig, dogmatisch, in de vorm van pestgedrag.

Anders valt eenvoudigweg niet te verklaren waarom u zo lang moet wachten aan een loket: het moét traag gaan, want dat verhoogt het genot van de bediende, haast seksueel. De maalmachine waarin de Marokkaanse visverkoper verdween, is een perfecte metafoor voor de bureaucratische machine waarin ook wij vermalen worden, figuurlijk dan meestal. Het fascisme heeft vele gezichten en gaat niet altijd over concentratiekampen, al zijn er interessante studies verschenen over de beulen en hun karakteriële stoornissen, hun verdrongen minderwaardigheidscomplex, een gewelddadige vaderfiguur, ondergane pesterijen op school, enz.

L’enfer, c’est les autres, zei Sartre. Meteen kunnen we dicht bij huis duizend en één voorbeelden vinden van dezelfde dynamiek met dezelfde attitudes van grote en kleine machtswellust. De gemeente-ambtenaar die u terug stuurt met een fout gemaakte pasfoto. Grijns. De agent die u bekeurt omdat uw autonummerplaat niet voldoende zichtbaar is. Grijns. De wachter van het containerpark die een yoghurtpotje in uw PMD-zak ontdekt, en u naar huis stuurt. Grijns. Vooral de sector van de vuilnisverwerking, het verplicht sorteren etc., trekt het getreiter aan van neurotische snuffelaars, mensen met een probleem die een passende job hebben gevonden. Het is de niet-materiële beloning van het systeem aan zijn kleine medewerkers: het genoegen van een rode sticker op te plakken.

 

Heel het GAS-boetesysteem, zogezegd om het gerecht te ontlasten, is gemaakt op maat van de kleine verbalisant die zich op de regels kan beroepen om de medemens te kleineren. Zieligheid ten top. In Oostende krijgt een 88-jarige vrouw een boete aan haar mindermobiel been omdat ze het oud papier een paar uur te vroeg had buitengezet. Gemeentelijke speurhonden hadden bovendien in de kartonnen doos een paar tijdschriften gevonden met haar adres op. Corpus delicti, betalen zal ze. Burgemeester Van de Lanotte, ook genoemd De Keizer van Oostende, wil van geen mededogen weten en steunt voluit zijn legertje kleine pestkoppen: Befehl ist Befehl. Eerder had de vrouw ook al kennis gemaakt met Recht en Orde aan de Noordzee, omdat zij aan het hoofdpostkantoor de toegestane parkeertijd van een kwartier met 10 minuten overschreden had. Haar uitleg dat het opzeggen van de rekening van haar overleden echtgenoot iets langer had geduurd dan verwacht, vond geen genade. Grijns.

U begrijpt: het cynisme van de macht zit hem ook in de kleine uiteinden. Uiteindelijk verschilt dat domme regeldenken maar weinig van het religieuze fanatisme en het door ons zo verachte sharia-despotisme. Veel erger dan de regelneverij op zich is het feit dat het systeem pestgedrag van kleine executeurs aanmoedigt en beloont. De biologische pikorde die zo in stand wordt gehouden, ook “sociale controle” genoemd, maakt een maatschappij enorm zuur en cynisch, en bevordert uiteindelijk zelfs achterbaksheid en allerlei klikgedrag, denk aan het speciale telefoonnummer bij de belastingen als u vindt dat uw buur die nieuwe auto niet met wit geld kan gekocht hebben.

 

 

Hoe uit die maalmolen ontsnappen? Niet alleen in Marokko is het burgerverzet aan de orde. Dit lijkt een universele strijd die alle grenzen van tijd en ruimte te buiten gaat. Misschien moet elke Oostendenaar nu maar eens die doos kranten de avond tevoren al buiten zetten: het welbekende fuck-you-gebaar. Pest eens de overheid, in plaats van elkaar. Dat lost ten gronde wel niets op, maar het is goed tegen de verzuring en maakt tegendraads denken trendy.

Immanuel Kant terug van weg geweest, tegenmacht door kritisch denken en handelen. Foute inhoud als het ware. Bij deze.