Dmitri, 27 jaar oud, lid van de anarchistische vakbond, werkte van 2015 tot 2019 in de Zasjadko-kolenmijn in Donetsk. In november 2007 vond hier de grootste mijnramp in de geschiedenis van Oekraïne plaats; 101 mijnwerkers kwamen om het leven. De Zasjadko-mijn wordt door spontane gasvorming en een hoog risico op koolstofexplosies als een van de gevaarlijkste ter wereld gezien.

Dmitri vertelt over een dagelijks leven onder buitengewone omstandigheden.

Werken er veel mensen in de Zasjadko-mijn?

‘Op het moment dat ik er werkte waren er ongeveer drieduizend mijnwerkers. Voor de oorlog waren het er zeker zes- of zevenduizend. Toen was het een coöperative met eigen winkels en dochterondernemingen. Sinds de ramp in 2007 is er ook een groot gedeelte van de mijn onder water komen te staan. En er zijn natuurlijk ook veel mensen vertrokken.

Langstzittende parlementslid

Wie is de eigenaar van de mijn?

‘De eigenaar van de kolenmijn was en is nog steeds Joechim Zvjagilski (invloedrijk Oekraïens-Israëlisch politicus en zakenman, geboren in 1933 in Donetsk en van 1990 tot 2019 parlementslid voor de Oekraïense Communistische Partij en later Partij van de Regio’s van Janoekovitsj – nvda). Het langstzittende parlementslid. Ik zeg niet zomaar “was en is nog steeds”. Op 1 maart 2017 werden alle Oekraïense bedrijven in de volksrepubliek genationaliseerd en kregen de status “staatsbedrijf van de Volksrepubliek Donetsk”.

Desondanks is het voor Zvjagilski geen enkel probleem om naar de bezette gebieden te reizen. Hij komt regelmatig met zijn eigen zwaarbewapende bodyguards om ter plekke aanwijzingen te geven over interne technologische processen.’

In 2015 was er een ongeluk in de mijn waarbij 34 mensen omkwamen. Volgens Russische media wilde Zachartsjenko (toenmalige leider van de Volksrepubliek Donetsk die in 2018 bij een aanslag om het leven kwam – nvda) de directeur bestraffen. Heb je daar iets over gehoord?

‘Ik heb gehoord dat de toenmalige directeur in een kelder werd vastgehouden, maar het naderhand nooit tot een rechtszaak is gekomen. Hij verdween gewoon. Volgens de geruchten woont hij nu ergens in de Krim.’

Kreeg je een redelijk salaris? Was het mogelijk er een gezin van te onderhouden?

‘Het salaris bedroeg, afhankelijk van specialisatie en gehaalde doelen, 15 tot 25 duizend roebel (omgerekend € 200 tot € 320). Trek je conclusies maar. Vroeger kregen de mijnwerkers voor hetzelfde werk 1000 tot 1500 Amerikaanse dollar.’

Propagandamachine

Is de stemming veranderd sinds het ontstaan van de Volksrepubliek tot aan het tijdstip waarop je Donetsk hebt verlaten?

‘Ik kan een korte karakterbeschrijving geven. Niet alleen voor de mijnwerkers, maar voor heel Donetsk. Ik persoonlijk ken niemand die eerst Oekraïne ondersteunde en toen van standpunt veranderde en de Volksrepubliek ging ondersteunen. Maar ik ken veel voorstanders van de Volksrepubliek die later openlijk het andere kamp kozen. Ik had persoonlijk meerdere gesprekken met een Rus, een militair van een speciale eenheid die uit idealistische overwegingen naar Donetsk was gekomen, maar die de hele organisatie al gauw een bananenrepubliek noemde.

Hij probeerde het leger te verlaten en naar huis te gaan, maar dit werd hem onder steeds verschillende voorwendsels geweigerd. En hij is zeker niet het enige voorbeeld. Het belangrijkste gedeelte van de mensen die de Volksrepubliek steunen, zijn de mensen die zich op haar kosten en dus op kosten van de mijnwerkers verrijken. De rest probeert te overleven en wacht op een einde van het conflict.’

Was je aanwezig bij de demonstraties tijdens het ontstaan van de Volksrepubliek? Wat zijn je herinneringen daaraan?

‘Dat soort demonstraties waren aan de orde van de dag. Ik heb er een paar gezien. Wat voor herinneringen kan ik daaraan hebben? De plaatselijke bevolking kwam kijken waar het lawaai vandaan kwam en een groep betaalde demonstranten zwaaide met vlaggen van Rusland en de Volksrepubliek Donetsk. Dat was zo ongeveer het beeld. Ik herinner mij dat ze onzeker en vrij timide ergens in een hoekje van een plein stonden. Later toen de propagandamachine op gang kwam en er meer geld in werd gestoken, nam het grotere vormen aan en werden ze wie ze nu zijn.’

Verzinsel van de Russische propaganda

De Russische propaganda noemt sommige eenheden die aan de kant van de Volksrepublieken Donetsk en Loegansk vechten ‘antifascistische internationale brigades’. Het zou daarbij gaan om burgers van de Europese Unie met communistische overtuiging die speciaal zijn gekomen om voor de volksrepublieken te strijden. Heb je iets dergelijks gezien of ken je zulke ‘linkse’ buitenlanders?

‘Ik weet niets van linkse buitenlanders, maar rechtse Russen zijn er meer dan genoeg. In het leger van de Volksrepubliek Donetsk heb je verschillende types: soldaten en officieren van het reguliere Russische leger, Russische instructeurs, pro-Russische inwoners uit Donetsk en allerlei marginale vormen, alcoholisten, huurlingen die van de ene brandhaard naar de andere reizen, veteranen uit de Tsjetsjeense oorlog en andere “vrijwilligers”. Van antifascisme en bevrijdingsgeest is zeker geen sprake.

De volksrepubliek heeft sowieso weinig met “het volk” te maken. De antifascistische internationale brigades zijn hoogstwaarschijnlijk het zoveelste verzinsel van de Russische propagandisten om te laten zien hoe “fascistisch” Oekraïne is.’

Kreeg je problemen omdat je bij de anarchistische vakbond zat?

‘Nee, ik heb daar nooit een geheim van gemaakt. Sommige collega’s toonden interesse. Het is zwaar werk in de mijnen. Velen hebben dezelfde overtuigingen als ik, hoewel ze dat met andere woorden zeggen. Ik ben al sinds mijn studententijd bij de anarchistische vakbond. Na mijn stage ben ik toen als mijnbouwingenieur in de Zasjadko-mijn gebleven.’

Een nieuwe groep aan de voederbak

Hoe zou je de autoriteiten in de Volksrepubliek Donetsk in ideologisch opzicht beschrijven?

‘Een totalitair systeem is het in ieder geval. Een echte ideologie zit er echter niet achter. Stel je voor dat iemand een huis huurt dat binnenkort gesloopt wordt. Er wordt niets meer opgeknapt, niets gerepareerd. De huurder en de eigenaar halen er alleen alles uit dat nog enige waarde heeft. En dat was het.

De enige mensen die dit systeem ondersteunen zijn degenen die na het binnenvallen van de Russische troepen carrière hebben kunnen maken, een wijkagent die hoofdcommissaris werd, een administratieve kracht die rechter kon worden. Er zat plotseling een nieuwe groep aan de voederbak.’

Is er in de winkels iets te krijgen?

‘Alle Oekraïense supermarktketens zijn na de Russische inval door een kleine groep lokale handelaren overgenomen. In de winkels liggen nu eigenlijk alleen nog producten uit Rusland en dan voor een groot deel van de humanitaire hulp.’

De hulp die eigenlijk gratis naar de inwoners van Donetsk zou moeten gaan?

‘De enigen die de hulp zeer sporadisch gratis krijgen zijn grote gezinnen en ouden van dagen. Mijn opa en oma hebben een aantal jaren geleden een pakketje met een blikje conserven en een pakje suiker uit Rusland mogen ontvangen. Het merendeel wordt gewoon in de winkels of op markten verkocht.’

Avondklok

Denk je dat de regering in Kiev binnenkort een einde aan het conflict kan maken?

‘Ik hoop het van harte. Maar ik vrees dat het nog wel even zal duren. Er wordt gesproken van wapenstilstand, maar voortdurend hoor je weer over nieuwe beschietingen.’

Is het mogelijk de Volksrepubliek te verlaten of ernaar toe te reizen?

‘Voor het verlaten van de Volksrepubliek heb je een vergunning nodig. Die kun je online aanvragen. De verwerking duurt 4 tot 10 dagen. Dat ging bij mijn vertrek in 2019 eigenlijk zonder problemen. Ook de andere kant op kan. Er zijn alleen kilometerslange rijen voor de wachtposten.’

Je bent sinds 2019 in Kiev, ben je tevreden over je toenmalige keuze Donetsk te verlaten?

‘Het is heel moeilijk zonder mijn familie. Dat is zeker een negatief aspect. Een groot verschil met Donetsk is dat ik me in Kiev vrij kan bewegen. Oké, nu even niet, quarantaine… Hier gebeurt wat. Er wordt gebouwd, er is handel. Er is van alles te doen. Maar in Donetsk was alles dood. Avondklok om 23 uur. Niets te doen voor jongeren. Geen concerten. Of nee toch, van die Russische bands uit de jaren tachtig en negentig die niemand wil horen. Die kwamen bij ons optreden. En als je de pech had na elf uur ‘s avonds op straat te zijn, kon je tot de volgende morgen op het politiebureau zitten. En zelfs als je het los van de vrije tijd ziet, wat toch ook belangrijk is voor een interessant leven… Er was alleen de mijn. Verder niets.’

Met dank aan Georgi van https://situazion.info/ voor het in contact brengen met Dmitri en de toestemming voor het gebruik maken van enkele vragen en antwoorden uit een eerder gehouden interview.