Durft Rusland een boerka-verbod aan?

Er zijn pogingen geweest en wetsvoorstellen om de boerka te verbieden in Rusland. Maar telkens spelen er andere overwegingen die een verbod tegenhouden. De Russische federatie toont een dubbelzinnige houding. 

In veel Europese landen is het dragen van een nikab – een sluier die alleen de ogen onbedekt laat – of boerka in de publieke ruimte verboden. Frankrijk nam in 2010 als eerste een wet aan die met opzet zeer vaag werd gehouden. De tekst luidt: ‘Niemand mag in het openbaar kleding dragen die als doel heeft het gezicht te bedekken.’ België, Nederland, Denemarken, Spanje, Luxemburg, Tsjechië en de Baltische staten volgden.

Het Europese Hof voor de Rechten van de Mens bevestigde in 2015 de legitimiteit van het Franse verbod. De zaak werd door een moslima ingediend die bevestigde ‘geheel zonder dwang een boerka te dragen’. Ze voelde zich door het verbod in haar religieuze vrijheid} aangetast. De klacht werd afgewezen. Duitsland kent als een van de weinige landen geen nationale wetgeving over de boerka’s. De regionale wetgever kon alleen in enkele deelstaten en op bepaalde plekken een verbod doorzetten. In Polen en Slowakije is het aantal moslims zo minimaal dat ingrijpen door de overheid onder druk van de publieke opinie volkomen overbodig is.

Rusland

Zo niet in Rusland. Het grootste land ter wereld kent al eeuwenlang een grote islamitische gemeenschap die na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie nog zeer fors is gegroeid. Boerka en nikab maken geen deel uit van de traditionele kledij van de Kaukasus of Tatarstan. Desondanks promoot de lokale overheid de extremistische islam en bijpassende kledij zodra het ook maar enigszins het autoritaire beleid kan dienen. Een nationaal verbod wordt daarom steevast tegengehouden door representanten van de bestuurlijke elite van Tsjetsjenië, Dagestan en andere overwegend door moslims bewoonde deelrepublieken.

Michail Matvejev is professor aan de universiteit van Samara. Hij zit voor de communisten in de Doema en deed onlangs een nieuwe poging tot een algeheel Russisch boerka-verbod. Op zijn Telegram-kanaal schrijft hij: ‘Het wetsvoorstel om het dragen van kleding die het gezicht bedekt te verbieden is klaar. Met mijn collega heb ik het ingediend voor officiële beoordeling door de regering.’ De hoogleraar geeft zelfs een humoristische draai aan zijn bericht: ‘Brillen, petten en medische maskers werden expliciet toegestaan om het leven van de gewone man niet nog moeilijker te maken.’

Volgens het ontwerp zal een burger die zich in de openbare ruimte bevindt met een bedekt gezicht ‘zodanig dat zijn identiteit niet kan worden vastgesteld’ een boete moeten krijgen van omgerekend 100 tot 150 euro. Bij herhaalde overtreding kan de boete oplopen tot 300 euro. Net als in de Franse wettekst wordt vermeden de woorden boerka en nikab te noemen.

Reactie

Begin juni al deed presidentskandidaat en parlementslid Vladislav Davankov een vergelijkbaar voorstel om het dragen van boerka’s op Russische scholen aan banden te leggen. De Tsjetsjeense Doema-afgevaardigde Adam Delimchanov was niet blij met het wetsontwerp. Op zijn Telegram-kanaal legt hij in zijn eigen woorden het belang uit van traditionele religieuze waarden voor Rusland.

De rechterhand van de Tsjetsjeense leider Ramzan Kadyrov in Moskou schreef letterlijk: ‘In de oosters-orthodoxe kerk wordt een vrouw ook verondersteld een hoofddoek te dragen als symbool van vroomheid, vrouwelijkheid en nederigheid. Als Davankov of iemand anders niet begrijpt wat religieuze traditionele waarden en gebruiken zijn, zullen we het hem en anderen duidelijk uitleggen. Rusland IS DE BESTE! ACHMAT IS DE BESTE! ALLAHU AKBAR!!!’

Geboortecijfer

De argumentatie van Delimchanov is weliswaar uit het hart gegrepen, maar zal het Kremlin nauwelijks overtuigen. En zelfs Ramzan Kadyrov met zijn militaire eenheid Achmat zal niet de doorslag geven om opnieuw een mogelijk boerka-verbod te stoppen. De voornaamste reden is in de eerste plaats de miljoenen islamitische gastarbeiders in Rusland. Ondanks de catastrofale ontwikkeling van de bevolkingspiramide kan dankzij deze migranten de Russische economie op volle toeren draaien. Volgens nieuwsmedium Sputnik Tadzjikistan verbleven in 2022 in Rusland maar liefst 4,9 miljoen Oezbeken, 3,1 miljoen Tadzjieken en 1 miljoen burgers uit Kirgizië.

Opmerkelijk is daarbij dat in de landen van herkomst het dragen van boerka en nikab almaar vaker wettelijk wordt verboden. De president van Tadzjikistan ondertekende in mei 2024 een wet die het dragen ‘verbiedt van kleding die vreemd is aan de nationale cultuur’. De Oezbeekse autoriteiten voeren al langere tijd een radicale campagne tegen religie. Mannelijke studenten werden gedwongen hun baard af te scheren en vrouwen moesten hun hoofddoek afdoen voor ze in het onderwijs werden toegelaten.

In Rusland zal dat op korte termijn niet gebeuren. Vladimir Poetin heeft de islam veel te hard nodig. In juni zei hij op het economische forum in Sint-Petersburg: ‘We verwelkomen de groei van de islamitische bevolking in ons land. We zijn blij met wat er in de Russische Federatie gebeurt. In sommige van onze republieken waar de islamitische bevolking overheerst, is een zeer hoog geboortecijfer, en daar zijn we enorm blij mee.’