In de aanloop naar Super Tuesday besloten voormalige presidentskandidaten Beto O’Rourke, Amy Klobuchar en Pete Buttigieg formeel hun steun te betuigen aan de campagne van de oud-vicepresident. Vooral de knieval van Wunderkind  Buttigieg was voer voor speculatie. Dat hij geen plausibel pad meer had naar de nominatie na een schabouwelijke vertoning in het etnisch diverse South Carolina wist iedereen.

Knieval en capitulatie

Anderzijds leek de oud-burgemeester van South Bend (Indiana) te kunnen leunen op een harde kern om zijn campagne te rekken en meer gedelegeerden te verzamelen. Dit zou zeker geen slechte strategie geweest zijn: de gedelegeerden kunnen immers als pasmunt worden ingezet tijdens de conventie om een bepaald programmapunt te promoten of een interessante regeringspositie voor zichzelf in de wacht te slepen. Wat Buttigieg beloofd werd in ruil voor zijn capitulatie zal pas duidelijk worden als Biden ook werkelijk de nominatie in de wacht sleept. Vicepresident Buttigieg klinkt in ieder geval niet slecht.

Hoe dan ook was de snelheid waarmee het centrumlinkse blok zich rond de kandidatuur van Biden consolideerde opmerkelijk. Enkel Michael Bloomberg, de multimiljardair en oud-burgemeester van New York, weigerde zich – tot grote consternatie van het Biden-kamp –  achter ‘Uncle Joe’ te scharen. Op die manier trokken drie ‘serieuze’ kandidaten naar de Amerikaanse kiezer: Bernie Sanders, de ‘democratische socialist’ uit Vermont, Joe Biden, de steeds verwarder ogende staatsman, en Michael Bloomberg, de 9^de rijkste man op aarde. De uiterst linkse Elizabeth Warren deed ook nog mee, al wist niemand nog – inclusief Warren – waarom juist.

Eén winnaar

Deze consolidatie aan centrumlinkse zijde legde Biden op dinsdag geen windeieren. Oppervlakkig lijkt Superdinsdag co-winnaars te hebben opgeleverd: Joe Biden domineerde in het zuiden van het land, Sanders nam het westen, waaronder Californië, voor zijn rekening. Wie de peilingen, mediacyclus en resultaten van naderbij bekijkt, komt evenwel tot de conclusie dat er slechts één winnaar uit de stembus kwam – en het was niet de democratische socialist uit Vermont.

Iedere verkiezing heeft twee winnaars: de eigenlijke winnaar, de persoon of partij met de meeste stemmen, en de ‘winnaar’ die beter doet dan de verwachtingen. Vergelijk het met de meest recente federale verkiezingen in België. De N-VA haalde het meeste stemmen binnen, maar met 18% deed het Vlaams Belang het stukken beter dan de opiniepeilingen lieten aanvoelen. Biden won in beide categorieën.

The Golden State

Biden kon op meer electorale steun rekenen dan de senator uit Vermont. Dat alleen al is verbazend, aangezien de meeste commentatoren ervan uit gingen dat Sanders met een (weliswaar nipte) voorsprong uit de Super Tuesday-staten zou vertrekken. Niet alleen is het Biden die met voorsprong naar de volgende voorverkiezingen trekt, maar daarnaast draaide de avond voor Sanders uit op een worst case scenario.

Voor een goed begrip dient u te weten dat gedelegeerden worden toegekend op proportionele basis, maar met een hoge kiesdrempel van 15%. De gedelegeerden worden vervolgens opgesplitst tussen de staat in zijn geheel en de verschillende districten. Indien slechts één kandidaat deze drempel overschrijdt, eventueel met slechts een betrekkelijk kleine pluraliteit van de stemmen, haalt hij alle gedelegeerden van de staat of het district binnen.

De natte droom van het Sanders-kamp was met alle gedelegeerden van de staat Californië aan de haal te gaan. In een best case scenario zouden Biden, Michael Bloomberg en de kandidaten die hun campagne ondertussen staakten, Pete Buttigieg en Amy Klobuchar, de centrumlinkse stem in het liberale Californië dermate versplinteren dat enkel Bernie de 15%-drempel haalt. De peilingen die in de aanloop naar de voorverkiezingen werden afgenomen toonden aan dat dit scenario tot de mogelijkheden behoorde. Maar niet alleen zet Bernie met zo’n 34% een eerder bescheiden score neer en presteert Biden met 25% stukken beter dan verwacht, Michael Bloomberg, de voornaamste concurrent van Biden voor de centrumstem, haalt de kiesdrempel niet. Biden bleef op voor radicaal-linkse kandidaten vruchtbare grond in het kielzog van Sanders en kon Bloomberg lossen.

Biden haalt vernietigend uit

In de staten waar Biden een favorietenrol speelde, haalde hij dan weer vernietigend uit. In één beweging liet hij de concurrentie voelen hoe ijzersterk zijn grip op het Afro-Amerikaanse electoraat is. Verschillende van de zuiderse staten met een grote zwarte populatie won Biden met marges van om en bij de 20%. En Biden moest de grootste prijs Californië dan wel aan Sanders laten, de drie staten met het meeste aantal gedelegeerden na The Golden State  gingen naar de oud-vicepresident, inclusief het fel gecontesteerde Texas. Ook in deze drie staten lijkt Bloomberg (nipt) onder de kiesdrempel te blijven en aldus weinig tot geen gedelegeerden op te strijken.

Dat vele voormalige Buttigieg-, Klobuchar-, en Bloomberg-kiezers vlak voor de Superdinsdag-voorverkiezingen terugkeerden naar de vertrouwde Biden-stal had ongetwijfeld te maken met zijn imposante prestatie in South Carolina enkele dagen eerder. Door (eindelijk) electorale levensvatbaarheid te tonen duwde hij Buttigieg en Klobuchar definitief naar de uitgang. Biden kan na één jaar campagne voeren eindelijk geloofwaardig verkondigen dat hij de legitieme troonopvolger is van de nog steeds populaire Barack Obama. Met Amy en Pete als rugdekking en een agenda van incrementele vooruitgang boven transformerende revolutie, weet Biden zich verzekerd van zijn rol als de #NeverBernie  kandidaat.

Dat Joe Biden de centrumlinkse stem succesvol wist te consolideren had twee symbolisch belangrijke overwinningen tot gevolg. In Minnesota, waar Biden tot voor kort rond de 8% peilde, toverde hij uit het niets een overwinning uit zijn hoed. De aanhang van de enorm populaire Minnesota-senator Klobuchar ging integraal naar Uncle Joe. Daarnaast, en vooral, won Biden in het liberale Massachusetts. De noord-oostelijke staat leek een tweestrijd te gaan worden tussen Sanders en Warren (die een thuismatch speelde). Maar Sanders en Warren, die samen zo’n 48% van de stemmen binnenhaalden, spleten de progressieve stem in twee. Daardoor kon Biden met slechts 34% in Warrens thuisstaat victorie kraaien. De doodsteek voor de Warren-campagne.

Hoe het nu verder moet

De volgende voorverkiezingen vinden op 10 maart plaats. Zes staten plus de Amerikaanse diaspora brengen op die dag hun stem uit. Veruit de meest interessante stembusslag zal plaatsvinden in Michigan. Michigan is een staat in het midden-westen van de VS die in 2016 voor het eerst in 24 jaar de Republikeinse presidentskandidaat boven de Democratische verkoos.

In 2016 kon Bernie Sanders in deze staat meer kiezers overtuigen dan voormalig minister van Buitenlandse Zaken Hillary Clinton. Deze verrassende overwinning zal hij ongetwijfeld trachten te repliceren. Een centraal argument van Bidens campagne is dat ‘Middle Class Joe’ net dit soort industriële staten opnieuw in de Democratische colonne kan onderbrengen. Kijk uit naar een felbevochten strijd tussen de senator en de oud-vicepresident. Een Biden die Sanders op geruime afstand weet te houden in de ‘rust belt’-staten ontneemt de senator een centraal argument, namelijk dat enkel de 78-jarige socialist geschikt is om de ‘working people’ te verenigen. Alle ogen zijn nu gericht op Elizabeth Warren: zal zij haar kandidatuur – die hoe dan ook op sterven na dood is – beëindigen of zal zij de nagel aan Bernies doodskist blijven?

Dan rest nog de vraag wat een overwinning van Biden zou betekenen voor de electorale coalitie van de Democraten. De angst bestaat immers onder de partijelite dat de ‘Bernie Bros’ will not go gentle into that good night. Zullen zij op de Democratische partijconventie kandidaat Biden de rug toekeren en in november thuis blijven of, erger nog, collega-populist Donald Trump steunen? Of zal Biden, in een poging dit te vermijden, een linkser programma promoten teneinde de kiezers van Bernie Sanders aan zich te binden? De kans bestaat evenwel dat hij op deze manier partijloze centrumkiezers in de armen van Trump drijft. Een ‘gonorroe of syfilis’-scenario dreigt zo voor Biden: omarm Bernie en geef Trump de munitie die hij nodig heeft om hem weg te zetten als handpop van radicaal-links; of spuw hem uit en splijt de partij.