De krokodillentruken van Juncker

Europees Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker mag zich het voorhoofd afwissen. Hij moet zijn dreigement om ontslag te nemen niet uitvoeren. Zijn dauphin, de Duitser Martin Selmayr, heeft zijn vel gered bij de stemming in het Europees Parlement over zijn fel besproken blitz-benoeming tot hoofd van de hele Europese ambtenarij. Alle amendementen die zijn ontslag, vrijwillige terugtrekking of opschorting van zijn bevordering in afwachting van een hernomen procedure eisten, zijn gekelderd door een opvallende samenwerking tussen de twee grootste fracties, christendemocraten (EVP) en sociaaldemocraten (S&D).

Naar de top in 9 minuten

De feiten zijn bekend. Selmayr, tot dan kabinetchef van Juncker, werd door de Commissie in luttele minuten aangesteld tot adjunct-secretaris-generaal van de administratie. De openbare openstelling van die vacature was een lachertje: ondanks de mededeling in januari dat er vier mededingers waren, bleken er uiteindelijk maar twee: Selmayr en zijn eigen adjunct. Die laatste trok zich nog voor de finale gespreksronde terug, zodat er geen tegenkandidaat meer was. Bedenkelijk. Maar dan volgde de coup de théâtre. De benoeming was nog maar in kannen en kruiken of Juncker kondigde het ontslag aan van de Nederlander Alexander Italianer, tot dan de baas van de administratie.

Hij had daar al weet van in januari, maar had het vertikt de andere commissarissen in te lichten, op de Duitser Günther Oettinger (belast met personeelszaken) en eerste vicepresident Frans Timmermans na, de avond voor de vergadering. Zullen we dan maar meteen Selmayr laten doorzeilen naar de hoogste post, stelde Juncker voor. Zijn kennis, zijn Europese gezindheid, zijn doorzettingskracht, alles spreekt voor hem. De commissarissen waren zo verbouwereerd (naar eigen zeggen) dat niet één protesteerde. Op 9 minuten had Selmayr de top bereikt.

Luid gemor

Alleen ging dat niet zonder gedruis. Want zowel vanuit de administratie als in het Europees Parlement steeg luid gemor op. Ambtenaren waren weinig opgezet met Selmayrs autoritaire manier van optreden, zijn machtshonger, zijn geheimdoenerij, zijn nauwe banden met de EVP – Selmayr bleek ook lid te zijn van CD&V – en ‘alweer een Duitser’. In het Parlement klonk harde taal vorige maand, en werd openlijk gevraagd om zijn ontslag. Dat moest nu hard gemaakt worden na een doorlichting in de begrotingscommissie.

Maar steeds meer hindernissen werden opgeworpen. Het bleek juridisch niet mogelijk Selmayr uit zijn ambt te zetten. De EVP zette alle zeilen bij om ‘de meest capabele man’ in zijn zetel te houden. Juncker deed er nog een schepje bovenop: ‘Als Selmayr moet gaan, ga ik ook weg’. Een crisis zoals destijds met de Commissie Santer doemde op. Die werd na gesjoemel door de Franse commissaris Edith Cresson in haar geheel de laan werd uitgestuurd.

Verworpen

Er is dan driftig onderhandeld tussen de fracties, maar rapporteur Bart Staes (Groen) van 32 kwijtingen (goedkeuring van de boekhouding) hield het been stijf. Hij en Dennis de Jong vroegen ‘met klem om de heer Selmayr te verzoeken vrijwillig afstand te doen van de functie van secretaris-generaal tot de herbeoordeling van de benoemingsprocedure is afgerond’. Amendement zes. Verworpen.

Staes en De Jong verzochten de Commissie ook de benoeming te herbekijken ‘om andere mogelijke kandidaten binnen het Europese ambtenarenapparaat de mogelijkheid te bieden te solliciteren’ en ‘in het vervolg open en transparante sollicitatieprocedures te hanteren’. Amendement zeven. Verworpen. Ondanks de steun van populisten, uiterst links en uiterst rechts, liberalen (ALDE) en conservatieven (ECR). Die laatsten dienden dan maar zelf een amendement in. Ze stelden vast dat ‘hier hoogstwaarschijnlijk sprake is van een geval van vriendjespolitiek’, en eiste de heropening van de procedure met een langere oproeptermijn. Amendement dertien. Verworpen.

Pyrrhusoverwinning

Eén troost voor de hardnekkigen: wél aanvaard werd een tekstwijziging die ‘de Commissie vraagt te erkennen dat deze procedure en de communicatie hierover tegen de media, het Parlement en de bevolking een negatieve impact hebben gehad op haar eigen reputatie’. Gezicht gered voor de bühne, maar het Parlement blijft met lege handen achter. Juncker en Selmayr moeten even spitsroeden lopen. De Commissie komt met geschonden neus uit het verhaal. Meer dan een Pyrrhusoverwinning heeft het Parlement niet bereikt.

Opbouwende discussie

De Commissie was er trouwens als de kippen bij om zalvend te reageren. Oettinger is tevreden dat het Parlement aanvaardt dat de Commissievoorzitter het recht heeft om mensen te benoemen, zonder inspraak van andere instellingen. En natuurlijk is de Commissie bereid een ‘opbouwende discussie’ aan te gaan, over ‘hoe de toepassing van de huidige regels en procedures kan verbeterd worden in de toekomst’. Hij gaat meteen een rondetafel over de instellingen opzetten. Maar wezenlijk blijft dat ‘topbenoemingen in het management in geen enkel geval het voorwerp mogen worden van afspraken tussen de lidstaten of de politieke partijen. Dat is een gedeelde verantwoordelijkheid voor alle Europese instellingen’.

Juncker fluitend weg

De maag van de parlementsleden keerde om bij de nietszeggende verklaring die duidelijk vooraf had klaargelegen. ‘Dit is een sterke verklaring van het Parlement’, zei een briesende Staes. ‘En wat doet de Commissie? Ons de middelvinger geven! Ze zijn nog niet klaar met ons’.

Dat blijkt. Hilde Vautmans van ALDE: ‘De liberalen zullen in de Conferentie van Voorzitters van de Commissie eisen om de benoeming van Selmayr opnieuw open te stellen voor andere kandidaten.’ Sander Loones van ECR is ziedend over het gebrek aan respect en hoffelijkheid van de Commissie. ‘Binnen het halfuur ligt daar een reactie klaar. En wat zegt die? “We gaan jullie gewoonweg negeren”. Dat is beschamend’. Dennis de Jong (radicaal links, GUE) vindt dat nog zacht uitgedrukt. ‘De Commissie is doof. Ronduit onbeschoft’. En Tom Vandenkendelaere (EVP) rondt af: ‘Dergelijke oude krokodillentruken horen niet meer thuis in de moderne politiek’. Ivo Belet, zijn partijgenoot, zucht: ‘Dat heb je met Selmayr. Hij beslist eerst, en gaat pas daarna rondhoren’.

En de Commissie? Zij loopt straal de gevraagde schuldbekentenis voorbij. Juncker gaat fluitend weg. Iets herbekijken waar je juridisch toch niks aan kunt doen, daar kijk je niet naar om.