Juul Hannes en de ontluistering van een mythe

Juul Hannes (15 maart 1938 – 25 april 2012) was nochtans een monument binnen de academische wereld en laat, naast een schat aan historisch-wetenschappelijke informatie, ook een indrukwekkend liberaal palmares na. Als sympathisant van elke ontvoogdingsstrijd was hij ook een van de ondertekenaars van het Manifest voor een zelfstandig Vlaanderen in Europa van de denkgroep In de Warande.

Hoorcolleges

Vanaf 2003 leidde hij het Liberaal Archief in Gent, maar bekendheid verwierf Hannes vooral als specialist Economische Geschiedenis en Historische Kritiek van statistische gegevens aan de universiteiten van Gent en Brussel. Oud-studenten herinneren Hannes als een bescheiden maar innemende, sociaal bewogen figuur die tijdens zijn hoorcolleges urenlang geboeid kon uitweiden over hoe het verpauperde Vlaanderen naar het einde van de 18de eeuw kon overleven dankzij de aardappelteelt.

Zijn doctoraat over kwantitatief-kritische methoden in de sociale geschiedschrijving – gepromoot door wijlen Jan Dhondt – legde de basis voor zijn latere innoverende werk waarin Hannes zich toelegde op scherpe historisch-statistische analyses van de negentiende-eeuwse samenleving. Overtuigen deed hij met wetenschappelijke argumenten zonder het dogmatisch-ideologische keurslijf waarin talloze vak- en generatiegenoten staken. Hannes onderhield nauwe contacten met de liberale politieke top, maar liep niet hoog op met hun kortetermijndenken en hun inzet voor de verdediging van de rechtmatige Vlaamse belangen.

Historische mythe

Met de combinatie van historische kritiek, statistiek en economische geschiedenis tekende Hannes voor een uniek wetenschappelijk profiel in de Vlaamse academische wereld. De vrucht van zijn wetenschappelijk werk resulteerde onder meer in Met de fiscale bril bekeken. Vlaanderen in België, 1830–1914 (uit 1995) en De prijs van België was altijd hoog (uit 2001). Hierin legde hij de fundamenten van zijn bekendste en opmerkelijkste wetenschappelijke publicatie uit 2007, De mythe van de omgekeerde transfers. Fiscale prestaties van Vlaanderen, Wallonië en Brabant 1832–1912 (Roularta).

Op grond van decennia nauwgezet statistisch onderzoek kwam Hannes tot de onwrikbare vaststelling dat de transfertenstromen van Vlaams belastinggeld sedert 1830 onverminderd richting Wallonië vloeiden. Daarmee plaatste hij de hardnekkige bewering dat Wallonië in de 19de eeuw Vlaanderen subsidieerde voorgoed in het schap van de historische mythes.

België barst (niet)

Het boek kon in Vlaanderen – behalve in Trends – nergens op enige media-aandacht van betekenis rekenen. Het betreft nochtans een van de belangrijkste economisch-historische studies die ooit in ons land werden gepubliceerd. Maar kennelijk lag en ligt die inconvenient truth – ook vandaag nog – te gevoelig om mediatiek de weerklank te krijgen die het verdient. Het toont tevens de krampachtigheid aan waarmee Vlaamse media onze historische geschiedenis geweld aan doen, al was het maar door ze te verzwijgen.

In 2010 betwistte de Waalse econoom Michel Quévit, Hannes’ conclusies in Flandre-Wallonie. Quelle solidarité? De la création de l’Etat belge à L’Europe des régions door te stellen dat de financiële solidariteit binnen een land niet louter kan worden geëvalueerd op basis van de directe financiële inkomsten en de transfers van de overheid. Volgens Quévit had Hannes onvoldoende oog voor het investeringbeleid van de centrale overheid, maar slaagde er verder niet in Hannes’ rigoureuze statistische analyse te ontwrikken.

‘België zal nog lang niet barsten. Het barst op de dag dat de Franstaligen één eurocent betalen aan de Vlamingen’, verklaarde de liberaal in 2004 in Trends. Ondertussen blijft de omgekeerde transfersmythe in sommige hoofden stug overeind, al hoeft dit dankzij Juul Hannes niet zo te zijn. Het ‘nieuwsmoment’ is wat dat betreft ook nooit weg. Of zoals een oud-student op Facebook opmerkte: ‘Het feit dat De Standaard geen enkele aandacht schonk aan de figuur Juul Hannes, spreekt boekdelen over hoe juist hij de rol van de Vlaamse elite inschatte.’

<Vindt u dit artikel informatief? Misschien is het dan ook een goed idee om ons te steunen. Klik hier.>