Grand débat of grande débâcle?

Toen ik in de humaniora zat kwam er eens een rechter voor de klas praten over justitie. Prima initiatief. Hij gaf een mooi exposé ten beste over de scheiding der machten, en we mochten achteraf zowaar vragen stellen. Wel geen rechtstreekse, mondelinge vragen. We moesten ze op een papiertje schrijven, waarna ze opgehaald werden. Ik zag de man vervolgens de papiertjes lezen en verticaal ordenen, en wist: mijn vraag over procedurerechtspraak en straffeloosheid komt nooit aan de beurt.

‘Een groot succes’

Nu de balans wordt opgemaakt van het door de Franse president Macron georganiseerde Nationaal Debat, vooral naar aanleiding van de gele hesjes-revolte, komt me dat voorval opnieuw voor de geest. Indrukwekkend van opzet, dat wel. Twee maanden lang reisde de president door het land, omzwermd door een horde journalisten, om met de burger in dialoog te gaan.

Op de webstek van het Nationaal Debat ventileerden anderhalf miljoen Fransen hun grieven en suggesties. Maar niet alle onderwerpen mochten aan bod komen, het debat werd strak gemodereerd, en nu gaat de Macron-administratie de duizelingwekkende hoop geluiden ‘analyseren’ om er conclusies uit te trekken en deze wereldkundig te maken. Dat schiften gaat traag gebeuren, met mondjesmaat, in de hoop dat de contestanten het vermoeid laten afweten. De Fransen hebben mogen spreken en moeten nu weer leren zwijgen: in het Vlaams heet dat de vis deskundig verdrinken.

Reporters

Voor filosoof Pascal Bruckner (70) verloopt alles volgens plan

De manier hoe filosoof Pascal Bruckner Emmanuel Macron uit de wind zet, is best wel genant. Volgens Bruckner is de democratie –de postmoderne perceptiedemocratie van Macron wel te verstaan- de gele hesjes-opstand aan het opslokken en is het Grand Débat een groot succes. De statistieken zelf spreken dat tegen. Gele hesjes of jongeren waren er in de debatzalen nauwelijks te bespeuren. De on-line-fora werden vooral bezocht door mensen met hoge inkomens, stedelijk en gepensioneerd, zo bleek uit de gegevens. De Fransen zelf –en niet alleen de gele hesjes- beschouwen dit nu al als een opération façade, of in het Engels window dressing. Daarmee is heel de bevraging ook niets meer dan een communicatiestrategisch kunststuk, en het is nu net dat soort politiek gehuichel waar het populisme zijn pijlen op richt.

Dat jongeren wegblijven uit het Grand Débat is misschien nog het meest veelzeggend. De ontgoocheling bij de jeugd in ‘het systeem’ is net het gevolg van de theaterdemocratie die ook in ons land de toont zet, met de mainstream media als uithangborden. Bij peilingen naar de ‘geloofwaardigheid van beroepen’ vinden we politici én journalisten steevast helemaal onderaan de rangschikking. Ondanks de wanhoopspogingen van mediaminister Sven Gatz laten jongeren het massaal afweten wat het VRT-nieuws betreft en wordt, o gruwel, Dries Van Langenhove bij een deel van hen het nieuwe icoon. De Panoreportage heeft het omgekeerde verwekt van wat ze vermoedelijk beoogde: een dégout van politieke correctheid en manipulatieve spelletjes die politici én perslui zich permitteren.

Naar een referendumdemocratie?

Johan Sanctorum | Doorbraak.be

Het klassieke driemachtenstelsel van Montesquieu, met het parlement als sturende volksvergadering, staat daarmee op de tocht. Het Grande Débacle, zoals het nu al in Frankrijk honend wordt genoemd, stelt de dwingende vraag naar een democratie zonder politici. Het is vermoedelijk het enige alternatief voor een totale implosie van het democratisch stelsel: een referendumdemocratie naar Zwitsers model waar de overheid vooral goed bestuur nastreeft en de burger over de koers van het schip beslist, met politici die low profile blijven (kent u één Zwitsers politicus bij naam?). Maar het laatste referendum dat in Frankrijk werd gehouden, was dat over de Europese grondwet in 2005, en dat verliep zoals bekend desastreus voor het EU-gezinde establishment. Evenals in Nederland overigens, onze mening werd zelfs niet gevraagd. Ook niet nodig, die grondwet kwam er toch, via een achterpoortje, het zogenaamde Verdrag van Lissabon.

Politiek getouwtrek, zondagse elfuurdebatten op TV, eindeloze inspraakoefeningen die niets betekenen, het stereotype gelul van opiniemakers in De Afspraak, de voorspelbare riedels van de hoofdredacteuren, het behoort allemaal tot een ontbindend universum. Het democratisch deficit van het Macronisme –zelf al zogezegd een reactie op de particratie en de politique politicienne– laat zich aflezen in heel de opbouw en de afwikkeling van het Grand Débat, een berg die een muis baart en vooral voer is voor cartoonisten.

Maar ook de voorbode van een institutionele omwenteling, dat is althans de optimistische prognose: het ontstaan van een nieuwe burgercultuur die echt het beslissingsrecht aan de burger geeft via bindende volksraadplegingen. Het grootste obstakel daartoe is uiteraard de bestaande politieke klasse zelf: politici, partijen, de achterban van militanten, al wie materieel belang heeft bij het status-quo. Misschien hebben de klimaatbetogers en de gele hesjes, elk aan hun kant, wel dezelfde betekenis van hefboom tegen de particratie en de perceptiepolitiek. De afwezigen in het debat hebben niet altijd ongelijk.