Les dames de Ravensbrück

Ik weet niet of het U ook is opgevallen maar in onze media, zowel de zelfverklaarde kwaliteitskranten als de gewone gazetten, sprak men voor en na de verkiezingen nogal veel over de bedreiging van uiterst-rechts extremisme, in Europa en ook bij ons. Met veel verwijzingen naar de Tweede Wereldoorlog toen de democratie letterlijk en figuurlijk onder vuur lag.

Als jarenlang expert hedendaagse geschiedenis bij Le Soir en later bij La Libre had ik gedacht dat de huidige hoofdredacties van de tachtigste verjaardag van de landing in Normandië zouden gebruik maken om veel reporters ter plaatse te sturen om er de getuigenissen van de laatste overlevenden neer te schrijven of te filmen. Verhalen van bevoorrechte getuigen over hoe ze hebben gevochten, over de horror van de concentratie- en vernietigingskampen, ze kunnen niet genoeg verteld worden.

De Belgische Brigade Piron

OK, van die getuigen zijn er almaar minder. En zij die nog naar de Normandische stranden kunnen gaan hebben niet meer de spirit van hun jonge jaren, toen ze zich inzetten in de opnieuw gevormde Belgische militaire eenheden in Groot-Brittannië en daarna landden over het Kanaal om er voor de vrijheid van Europa en de wereld te strijden. Soms vochten ze ook mee met de Amerikaanse of Canadese legers. Het waren bij de voorbije verjaardag vooral kloeke Amerikanen die we te zien kregen, zeer fier er nog bij te kunnen zijn.

Al is er aan Belgische kant nog altijd de Brigade Piron. In augustus gaan de overlevenden en hun naasten terug naar Normandië voor een herinneringsbedevaart. De Brigade krijgt er dit jaar zelfs een monument, betaald door… de Franse autoriteiten.

Ongetwijfeld een riem onder het hart van de bijna honderdjarige Henri d’Oultremont. De man organiseert ook de jaarlijkse ceremonie aan de Cenotaaf van Whitehall in Londen. Het is overigens zeer uitzonderlijk dat onze soldaten in het hart van Londen mogen defileren. Een gevolg is dat van de sinds 14-18 uitstekende contacten met Groot-Brittannië.

Vrouwenconcentratiekamp

Niemand schrijft daar nog over. Het zijn items die de redacties van vandaag niet meer bezighouden. Ten onrechte, denk ik. Wie zijn verleden niet kent, begrijpt ook de toekomst niet.

Terwijl we over die duistere periode almaar meer te weten komen. Over Les Dames de Ravensbrück bijvoorbeeld. Zeer recent is de volledige lijst gepubliceerd van de 2250 vrouwen die vanuit overal in  België naar Ravensbrück werden gedeporteerd. Ravensbrück, ten noorden van Berlijn, was het enige vrouwenconcentratiekamp. Tot vandaag bestond er geen exhaustieve studie over wie daar van bij ons naartoe is gegaan. Het waren Franstaligen en Nederlandstaligen.

Ere wie ere toekomt: het is Lily de Gerlache-Van Oost, een fantastische Oost-Vlaamse verzetsvrouw uit het Geheime Leger. Ze werd trouwens lang na de oorlog de laatste burgemeester van [Mullem bij Oudenaarde. Ze volgde als burgemeester haar echtgenoot Gaston op, ook een verzetsman; hij vocht mee met de [Royal Air Force}. Lily van Oost speelde een grote rol in de (h)erkenning van de vrouwen uit de kampen. Pittig detail: in die kampen spraken die vrouwen bewust alle talen dooreen, inclusief de dialecten. Een eenvoudig systeem om de nieuwsgierige oren van de bewakers te verschalken…

Een prachtig boek

Er bestaan kilometers archief over het verzet, de deportaties en de vervolgingen. Ook over Ravensbrück. Claire Pahaut, ex-geschiedenislerares en pedagogisch coördinator bij Démocratie ou barbarie, een project van de Communauté française, werkte als vrijwilligster ook bij de Dienst Archief Oorlogsslachtoffers. Zij heeft daar de gevangenen van Ravensbrück opgespoord en geïdentificeerd. Een project dat nu een prachtig boek is geworden.

Dankzij Claire Pahaut krijgen de vrouwen van Ravensbrück een gezicht. Met naast de levensverhalen van al die vrouwen ook aandacht voor hun gerechtelijke dossiers. Ze beschrijft ook de verschillende processen over Ravensbrück, die alle samen maar liefst acht jaar hebben geduurd. Als dataset (circa 40.000 items) over de gedeporteerden alleen al is dit zeer de moeite waard.