Liberale forcing in vluchtelingencrisis

Europa bevindt zich in een noodtoestand, er zijn dan ook noodmaatregelen nodig om greep te krijgen op de vluchtelingentoestroom. De aanpak verschilt van land tot land, de ethische bezwaren groeien aan, de ongeorganiseerde opvang van migranten ontwricht de economie en de democratie in de EU. Met die jobstijdingen wil de liberale ALDE-fractie in het Europees Parlement (EP) komaf maken. Fractieleider Guy Verhofstadt en vicepresident Alexander Graf Lambsdorff van het EP hebben vrijdag een actieplan in zeven punten voorgesteld.

Verhofstadt greep terug naar zijn kritiek op de Poolse regering die hij vorige week in Straatsburg uitte. Hij verwijt de lidstaten dat ze in paniek voor kortzichtige ingrepen hebben gekozen: de opschorting van het Verdrag van Schengen voor de duur van twee jaar, waardoor het vrij verkeer van personen fors gehinderd wordt; de willekeurige belemmering door de bouw van grensmuren en opgeschroefde grenscontroles; en de onaanvaardbare desertie om van Griekenland één groot vluchtelingenkamp te maken, terwijl dat land financiële noch organisatorisch in staat is met de instroom om te gaan.

De zeven punten die de Europese aanpak moeten stroomlijnen en efficiënt moeten maken, vallen uiteen in onmiddellijke maatregelen, en een strategie op langere termijn.

Direkt moet de ERREF opgezet worden, de European Rapid Refugee Emergence Force (de Snelle Bijstandsmacht voor Vluchtelingen). ALDE denkt aan 2.000 grenswachters (Europese en nationale) om de registratie en screening in Griekenland over te nemen, en te zorgen voor een menswaardige opvang van wie zijn toevlucht in de EU zoekt. ERREF moet ingeschakeld worden in een echte Europese Grens- en Kustwacht (ECBG) om de buitengrenzen te beveiligen. Het budget daartoe moet vervijfvoudigd worden, wat meteen een aanpassing vergt van de begroting 2017.

De vluchtelingen zelf moeten ontmoedigd worden de gevaarlijke oversteek te wagen. Om mensenhandelaars de pas af te snijden is de beste oplossing de al geregelde deal met Turkije, waarbij twee miljard euro rechtstreeks gaat naar de verbetering van leefomstandigheden der vluchtelingen, en een miljard naar de Vluchtelingenorganisatie van de VN. Om humanitaire redenen moeten vluchtelingen in de kampen toegang krijgen tot een visum en/of asiel. Tegelijk moeten de geplande hot-spots in Griekenland en Italië een serieuze opwaardering krijgen. Ze zullen fungeren als doorreiscentra, en bepalen wie als vluchteling kan erkend worden en wie economisch migrant is. Een migrant die geen uitzicht heeft op internationale bescherming, moet stante pede teruggebracht worden naar zijn land van herkomst.

Zodra al deze maatregelen op kruissnelheid werken, moet de EU op termijn haar beleid aanscherpen. Daartoe zijn drie besluiten noodzakelijk. Eerst de nu geldende afspraken van Dublin (onder meer registratie en behandeling van de aanvraag in de eerste lidstaat van aankomst, wat door de invasie en de onmacht van de zuidelijke lidstaten dode letter is geworden) vervangen door een eengemaakte Europese procedure, en de nationale zelfzucht en willekeur doorbreken. Daarna een heuse Europese blauwe kaart invoeren (naar het Amerikaanse model van de groene kaart), die werkzoekende migranten kan toelaten naargelang van de economische behoeften, ook voor ongeschoolde arbeid. Ten slotte een omvattend vredes- en Marshall-hulpplan uitwerken voor Syrië. De EU moet zich eensgezind werpen in de strijd én tegen Assad én tegen IS, en haar volle steun geven aan de democratische oppositie. ‘We kunnen ons niet veroorloven drie maanden te wachten zoals de Kommissie beoogt’, betoogde Verhofstadt. ‘Het liberale plan dient als werkstuk te dienen op de eerstvolgende top van de staatshoofden en regeringsleiders op 18 februari in Brussel.’ Eerder had Verhofstadt al gepleit voor een échte vluchtelingentop.

ALDE laat de plannen niet koud worden. Nu vrijdag nog zal Verhofstadt de tekst doorpraten met Europees voorzitter Nederland, met name met zijn liberale partijgenoot Mark Rutte, de minister-president van onze noorderburen. Volgende week is commissaris voor Migratie, Binnenlandse Aangelegenheden en Burgerschap Dimitris Avramopoulos aan de beurt, en is er ook overleg (op 2 februari) met de Nederlandse staatssecretaris voor Justitie en Veiligheid, Klaas Dijkhoff. Maar de kans dat de regeringsleiders zich voetstoots zullen buigen over de werktekst is eerder klein. Het verzet van Denemarken, Oostenrijk, Polen, en de toenemende bezorgdheid in Zweden, de Baltische staten, en de Balkan maken een snelle oplossing onwaarschijnlijk.