Links front raakt Angela Merkel niet

Domper

Terwijl de Grieken de conservatieve Nea Demokratia aan de macht brachten, schonken de Fransen een ruime meerderheid aan de Parti Socialiste (PS) van nieuwbakken president François Hollande. De PS klom van 204 zetels naar 314 op de 577 in het Franse parlement, terwijl de UMP van Sarkozy op 229 terugviel. Nu is het afwachten wat dit betekent voor Europa én voor de positie van de Duitse kanselier Angela Merkel van de christendemocratische CDU. Afgaande op wie de overwinnaars van de onderscheiden stembusslag in Griekenland en Frankrijk zijn moet Merkel wel met gemengde gevoelens kampen. De overwinning van de Griekse conservatieven op het ultralinkse, eurokritische Syriza geldt als signaal dat de Grieken in de eurozone willen blijven en de door de Duitse kanselier geïnspireerde besparingskoers van de Europese Unie (EU) goedschiks kwaadschiks aanvaarden. Zo gezien staat Merkel er niet zo geïsoleerd voor als de laatste tijd wel graag wordt uitgebazuind. Ook dat de Ieren in een referendum op 28 mei het Europese begrotingspact goedkeurden, toont de steun aan voor stabiele financiën als de basis voor groei.

De overdonderende zege van de Franse socialisten is dan wel een domper op de voorzichtige vreugde die Merkel over de Grieken mag hebben gevoeld. Ze lijkt de kritische houding van de Fransen te bezegelen tegenover de ‘Duitse weg’, die de christendemocratisch-liberale coalitie van Angela Merkel (CDU) en Guido Westerwelle (FDP) met haar beklemtoning van bezuinigen en besparen is ingeslagen. Bertrand Delanoë, de burgemeester van Parijs, waarschuwde Merkel: ‘Hollande is door de kiezers gelegitimeerd om een groeipact te verlangen van de Europese partners.’ Arnaud Montebourg, de Franse minister van Industrie, verwijt Merkel zelfs ‘ideologische blindheid’ en wil een Centrale Bank die de publieke schuld vermindert en de groei financiële impulsen verleent.

Bedevaart

Frankrijk kleurt rood en dat vergroot de druk op Duitsland. Ook in eigen land komt Merkel in nauwere schoentjes te staan. De Duitse sociaaldemocraten (SPD) zitten federaal in de oppositie, maar verpletterden op 14 mei de CDU bij de regionale verkiezingen in Noordrijn-Westfalen, met 18 miljoen inwoners de grootste deelstaat van de Bondsrepubliek. Merkel laat het schijnbaar niet aan haar hart komen, maar vele christendemocraten kijken nu bezorgd tegen de federale verkiezingen in september 2013 aan.

De SPD schept weer moed uit haar overwinning in Noordrijn-Westfalen en uit de ruk naar links die zich geleidelijk heeft voltrokken in Frankrijk, al vanaf de herfst van vorig jaar toen de PS de meerderheid in de Franse senaat veroverde. Vorige woensdag ontving Hollande zelfs drie kopstukken van de SPD op het Elysée, een eer die normaal gezien alleen staatshoofden of regeringsleiders ten deel valt. Toch willen ze naar eigen zeggen met Hollande niet een ‘front tegen Merkel’ opbouwen, maar enkel de violen gelijkstemmen voor een Europees crisismanagement. Ze liggen graag in het zonnetje van Hollande, maar willen het verwijt ontkrachten dat Alexander Dobrindt, de secretaris-generaal van de CSU, de Beierse zusterpartij van de CDU, hen naar het hoofd slingerde, namelijk dat ‘die groteske bedevaart zeker niet de Duitse belangen, maar wel de Socialistische Internationale (dient)’.

De overwegend linkse frontvorming in Europa raakt Merkel niet. Haar besparingspolitiek kan nog altijd op de steun van een grote meerderheid van de Duitse burgers rekenen. De kwestie van het begrotingspact toont dat duidelijk aan. De ratificatie ervan vereist een tweederde meerderheid in de Bondsdag. De eventuele afwijzing ervan zou de SPD duur te staan komen bij de bevolking; het enige waarmee de oppositiepartij de kanselier had kunnen sarren, zou de vraag geweest zijn de stemming tot in het najaar uit te stellen.

Ruggensteun

Voor de SPD-top had zowel de discussie met de kanselier over het begrotingspact binnen de vier muren van het Bundeskanzleramt als het bezoek aan het Elysée later op die woensdag van vorige week alles te maken met Europapolitiek. Van de kanselier kregen de Duitse sociaaldemocraten dan ook bedongen dat zij in ruil voor hun parlementaire steun nog voor het reces zou instemmen met de invoering van een taks op financiële transacties binnen de EU – op 28 juni zal de Bondsdag het begrotingspact ratificeren – en van Hollande verwachten ze de nodige ruggensteun voor hun opvattingen over een ‘ander Europa’.

Gaat Merkel ‘soepeler’ worden nu de druk of de ‘frontvorming’ van de socialisten in binnen- en buitenland toeneemt? Is haar compromisbereidheid inzake de taks op financiële transacties een teken aan de wand? De Franse socialistische president hamert sinds zijn aantreden op ‘groei’ als alternatief voor bezuiniging en kan daar nu in principe ten volle voor gaan, gesterkt als hij zich weet door een nationaal parlement waarin zijn partij domineert. Aanstaande vrijdag vormt Rome het kader voor een ontmoeting van Merkel, Hollande, de Italiaanse premier Monti en zijn Spaanse ambtsgenoot Rajoy. De bedoeling van de gastheer, de Italiaanse president Napolitano, is een Europees Plan voor Economische Groei te bespreken en Merkel daarvoor te winnen. Hollande speelt een centrale rol in dat opzet.

Speelruimte

Zal het allemaal zo’n vaart lopen? Misschien zullen de socialisten de soep niet zo heet eten als ze wordt opgediend? Nu de verkiezingskoorts in Frankrijk is verdwenen, zou Hollande met de overwinning van zijn partij op zak meer realisme dan bevlogenheid aan de dag kunnen gaan leggen. Tijdens de verkiezingsperiode heeft Hollande mooie woorden over groei en hervormingen gesproken, maar over veel financiële speelruimte voor al die beloften beschikt Frankrijk niet. De binnenlandse groei zal in 2013 niet 1,7 % bedragen, zoals Hollande voorspelde, maar slechts 0,9 % zoals de nuchtere analyse van conjunctuurexperts luidt. De inkomsten uit belastingen zullen afnemen, terwijl de werkloosheidscijfers daarentegen nog gaan stijgen. Het Rapport van het Franse Rekenhof over de begroting met daarin aangekondigde besnoeiingen wordt niet zoals oorspronkelijk voorzien op 24 juni voorgesteld, maar pas na afloop van de Europese top eind van deze maand. Zelfs de Duitse sociaaldemocraten schudden meewarig het hoofd over bepaalde maatregelen die Hollande als zoethoudertjes aan zijn kiezerspubliek heeft uitgedeeld, zoals de verlaging van de pensioenleeftijd tot 60 jaar (waarvan trouwens slechts een 100.000 mensen kunnen genieten die 41 jaar lang bijdragen hebben betaald).

De realiteit is zoals altijd complexer dan de ideologie. De Franse socialisten beginnen de scherpe kantjes er af te vijlen in hun relatie met Duitsland. De Franse premier Jean-Marc Ayrault, gewezen leraar Duits, greep terug op de taal van Hölderlin om zijn verzoeningsbereidheid te tonen: ‘Wir haben eine gemeinsame Verantwortung, Europa eine Zukunft zu geben.’ Die toekomst zelf begint Merkel grootser dan voorheen te zien. Ze ontvouwt onverdroten zelfs plannen voor een Politieke Unie en een eenmaking van het financiële en economische beleid. Critici vrezen dat niet iedere lidstaat van de EU bereid is om zoveel soevereiniteit aan een geplande Europese Bondstaat over te dragen, en dat er uit al die plannen een ‘Kerneuropa’ rond Duitsland zou voortkomen.

Waarschuwing

17 juni: een dag om niet te vergeten. Zeker niet in Duitsland, waar die datum een bijzondere klank heeft. ‘Der siebzehnte Juni’ was de dag waarop, 59 jaar geleden, de arbeiders in de DDR, de Oost-Duitse communistische staat, in opstand kwamen tegen de heersende partij. Voor journalist Reinhard Müller reden temeer om ook in deze ’17de juni’ een waarschuwing te zien: ‘dat niemand onafgebroken tegen de wil van het volk kan regeren, dat er geen onoverzichtelijke lasten mogen worden gelegd op de schouders van de burgers.’ (Frankfurter Allgemeine Zeitung, 18.06.2012). Een moreel lesje, niet zonder dubbelzinnigheid. De politiek is immers verdeeld over de vraag waaronder de burger het meest lijdt, meer besparingen of meer belastingen?

Deze tekst is ook verschenen op http://opinie.deredactie.be/2012/06/19/links-front-raakt-angela-merkel-niet/