Linkse volkspartij in de maak?

Eens te meer gooit Sahra Wagenknecht, fractievoorzitter van ‘Die Linke’ in de Bondsdag, een steen in de links-radicale kikkerpoel. Haar echtgenoot Oskar Lafontaine, ooit voorzitter van eerst de sociaaldemocratische SPD en daarna van ‘Die Linke’, had enige tijd geleden een lans gebroken voor een ‘Sammlungsbewegung’, een soort volkspartij die ‘Die Linke’ en delen van de SPD en Grüne (Groenen) zou samenbrengen. Wagenknecht pikte die idee op en verdedigde ze in een interview in Der Spiegel. In de Bondsdag, het federale parlement, bestaat er geen meerderheid voor een hoger minimumloon of voor een vermogensbelasting voor superrijken, zegt ze, maar die is er wel in de bevolking. Het zou dus goed zijn volgens haar als de politici van verschillende partijen die zulke voorstellen genegen zijn, zich zouden verenigen in een linkse volkspartij.

Beweging

Er lopen heel wat sociaaldemocraten ontevreden rond, ontevreden omdat ze te weinig linkse punten onderkennen in bijvoorbeeld wat de verkennende gesprekken tussen de christendemocratische partijen CDU en CSU en de sociaaldemocratische SPD hebben opgeleverd als mogelijke basis voor een Grote Coalitie. Je kan volgens Wagenknecht niet verwachten dat die misnoegde sociaaldemocraten zouden overstappen naar ‘Die Linke’ – de kloof tussen beide linkse partijen is om historische en programmatische redenen te groot – , maar als je iets nieuws opricht, krijg je ze wel over de streep om daaraan mee te werken. Althans, dat is de opvatting van Wagenknecht en Lafontaine, die zich ook hebben laten inspireren door de beweging ‘La France insoumise’ van de linkse populist Jean-Luc Mélenchon, en misschien ook wel door het succes van de tot president van Frankrijk opgeklommen Emmanuel Macron.

Splitsing

Binnen ‘Die Linke’ gelooft niet iedereen in de kansen van zo’n beweging op succes. Katja Kipping, partijvoorzitter en sinds lang in een machtsstrijd met Wagenknecht verwikkeld, reageert met de schampere opmerking dat een nieuw opgerichte partij die succesvol wil zijn, niet als idee in een interview, maar  vanuit maatschappelijke bewegingen ontstaat. Het is een opvatting waar het Institut Solidarische Moderne zich bij aansluit: ‘Een maatschappelijke tegenhegemonie wordt echter niet uitsluitend en niet eens op de eerste plaats vanop het terrein van geïnstitutionaliseerde politiek georganiseerd, maar moet vanaf het begin maatschappelijk verankerd zijn: in vakbonden, sociale bewegingen, Ngo’s en de kritische wetenschappelijke wereld.’ Kipping en nog vele andere invloedrijke politici van ‘Die Linke’ vrezen dat de idee van Wagenknecht tot een ‘Spaltung’ (splitsing) van de partij gaat leiden. Zij geloven dat wat Wagenknecht nastreeft – een nieuwe linkse meerderheid – alleen maar kan via een partij als ‘Die Linke’ die groter moet worden, vijftien procent moet behalen waar ze nu slechts tien procent van de kiezers kan bekoren. Hun parool luidt dan ook: ‘Größer werden statt Neugründung’  (groter worden in plaats van iets nieuws uit de grond te stampen).

Migratie

Sahra Wagenknecht bespeurt echter geen groeipotentieel in ‘Die Linke’. De partij heeft bijvoorbeeld niet naar de zorgen van de mensen geluisterd als het over migratie en vluchtelingenbeleid ging, en dat verklaart mede waarom de rechts-nationalistische ‘Alternative für Deutschland’ (AfD) in de Oost-Duitse deelstaten zoveel kiezers van ‘Die Linke’ heeft afgesnoept, de partij die traditioneel in die gebieden als protestpartij fungeerde.

Wagenknecht windt er geen doekjes om: ‘Wir müssen so sprechen, dass uns auch einfache Leute verstehen’ (We moeten zo spreken dat ook gewone mensen ons verstaan). Ze kwam twee jaar geleden al in het nieuws met haar kritiek, vanuit linkse hoek, op het vluchtelingenbeleid van bondskanselier Angela Merkel (CDU). In een opiniestuk in Tagesspiegel (20 januari 2016) schreef ze toen: ‘So kann eine Gesellschaft eine historische Flüchtlingskrise auf Dauer nicht bewältigen.’ (Zo kan een maatschappij een historische vluchtelingencrisis op den duur niet bolwerken). De armere mensen in de maatschappij zouden er de dupe van zijn dat de regering de kosten van de vluchtelingencrisis probeert te dekken door besparingen in de sociale zekerheid. Wagenknecht waarschuwde er toen al voor dat de kleine man de pineut van Merkels vluchtelingenbeleid zou kunnen zijn.

Met haar kritiek op Merkels vluchtelingenpolitiek oogstte Wagenknecht weinig sympathie binnen de eigen partij. Toen ze in 2016 zei dat de ‘opname en integratie van een groot aantal vluchtelingen en migranten met aanzienlijke problemen verbonden is’, eisten sommigen zelfs haar ontslag als fractievoorzitter. Het is ook die houding van Wagenknecht die maakt dat velen binnen ‘Die Linke’ vrezen dat de door haar bepleite ‘Sammlungsbewegung ‘ ‘linksnational gefärbt’ (links-nationaal gekleurd) zou zijn. ‘Nationaal’, het is een geliefkoosde dooddoener in links Duitsland, en binnen ‘Die Linke’ betekent het haast een politiek doodvonnis.

De partij is nu al verdeeld. De vraag is of Wagenknecht de machtsstrijd zal overleven en of ze inderdaad niet met een nieuw, rond haar persoon op te bouwen project zal starten? Al naargelang van de afloop van de machtsstrijd kan dat binnen of buiten de eigen partij zijn.