Lode Wils overleden: belangrijkste geschiedschrijver van Vlaamse beweging

De 95-jarige Vlaamse historicus Lode Wils overleed op 10 december. Wils was een bijzondere man: hij ondersteunde de Vlaamse beweging, maar was tegelijkertijd hardnekkig tegenstander van het Vlaams-nationalisme. Hij schreef zijn leven lang verschillende interessante boeken. Een terugblik.

Lode Wils werd op 18 maart 1929 in Antwerpen geboren. Hij volgde de Latijnse richting aan het Onze-Lieve-Vrouwecollege en kreeg voeling met de Vlaamse beweging bij de jeugdbeweging KSA Jong-Vlaanderen. Wils belandde uiteindelijk aan de Katholieke Universiteit Leuven (KUL), waar hij diploma’s en zelfs doctoraten in de geschiedenis en de rechten behaalde. In zijn vrije tijd genoot hij van zijn lidmaatschap bij het Katholiek Vlaams Hoogstudentenverbond (KVHV).

Later sloot Wils zich aan bij de Christelijke Volkspartij (CVP) en nam hij als stichtend bestuurslid deel aan de Vlaamse Volksbeweging (VVB). In 1961 mocht hij aan de slag als deeltijds assistent aan de KUL, en door de splitsing van diezelfde universiteit niet veel later — waar hij trouwens tegen was — kon hij titularis worden van een reeks vrijgekomen vakken.

Politiek

Lode Wils schreef zijn leven lang tientallen interessante werken over de Vlaamse beweging en de Belgische politiek. Wils’ controversiële kijk op de Vlaamse geschiedenis vind je voor het eerst terug in zijn boeiende Van Clovis tot Happart, en wordt herhaald in Van Clovis tot Di Rupo: de lange weg van de naties in de Lage Landen en in Op zoek naar een natie. Zijn laatste boek, Vlaamse beweging, sociale beweging?, verscheen vorig jaar bij Ertsberg. Een aanrader, er zijn weinig boeken die de parlementaire en wetgevende evolutie van de Vlaamse gemeenschap zo goed beschrijven en analyseren. Al bleef Wils altijd Wils: als tegenstander haalt hij regelmatig uit naar het Vlaams-nationalisme en hij durft daarbij zelfs de term ‘fascisme’ in de mond nemen.

Hij schrijft ook over de grondige verfransing die Vlamingen tussen 1795 en 1815 ondergingen, toen ons landsdeel werd ‘ingelijfd in de Franse republiek en het latere keizerrijk’ en het voorwerp van ‘gewelddadige transformaties’ was. Een bijzondere periode, die een hoogtepunt bereikt op 4 oktober 1830. Het ‘Voorlopig Bewind’ riep toen de Belgische onafhankelijkheid uit en schafte de geldende taalwetgeving af. Enkel Frans werd nog officieel erkend.

Niet zonder slag of stoot, want in 1839 werd de Gentse ‘vrijheidsboom’ in brand gestoken en joelend afgevoerd, zo schrijft Wils. Plots voerde de Vlaamse beweging niet meer louter een literaire strijd maar betrad ze het politieke forum. Er volgde een ‘Vlaams Petitionnement’, een verzoekschrift aan het parlement met een Vlaams eisenprogramma en de voorbode van een gepolitiseerde generatie Vlaamsgezinden die later de eerste beschermende taalwetten afdwong.

Wils toont aan hoe hardnekkig het Waalse natiebeeld wel was: Wallonië was voor de Walen eentalig Frans en Vlaanderen tweetalig Frans en Nederlands. Zo werd het Frans de overheersende ‘taal voor iedereen’ in België.

Gevecht om taalwetgeving

In 1863 legde Jan de Laet als eerste volksvertegenwoordiger in het Nederlands de eed af. Toen hij vervolgens samen met negentien andere volksvertegenwoordigers een voorstel indiende dat niemand in het Vlaamse land tot rechter kan worden benoemd als hij geen Nederlands kent, werd dat in december 1867 door de Kamer verworpen. Wils schrijft ook over ‘de klerikale machtsgreep op de Vlaamse beweging’, waartegen de liberaal Julius de Geyter in 1873 zijn ‘Geuzenlied’ schreef. De bisschoppen richtten in 1875 het katholieke Davidsfonds op tegen het liberaal geworden Willemsfonds. ‘Dat ging gepaard’, benadrukt Wils, ‘met een strijd op leven en dood tussen de twee levensbeschouwingen.’

Aan het begin van de jaren 1880 ontstond een Waalsgezinde beweging die radicaal tegen de taalwetten en de invoering van een bescheiden dosis tweetaligheid in Brussel was. Al werd die volgens Wils niet in Wallonië, maar in Gent en Antwerpen door Vlaamse ambtenaren uit de grond gestampt. Wils ziet de Waalse beweging niet alleen als een nationalistische, maar ook als een imperialistische beweging die de Vlamingen steeds het recht heeft ontzegd op een normaal gebruik van het Nederlands in het bestuur, het onderwijs, het gerecht, het leger en het bedrijfsleven in Vlaanderen omdat de rechten van de Walen zouden worden geschonden.

Lode Wils was zijn leven lang een voorstander van de Vlaamse beweging, maar hij was tegelijkertijd tegen de Vlaams-nationalisten. Dat zie je terug in al zijn werken. Hij beschouwde hen als aanhangers van een anti-Belgische strekking die tijdens de Tweede Wereldoorlog door de Duitse bezetter in leven werd geroepen.

Afscheid

Lode Wils’ geschiedeniswerken moét je gelezen hebben. Ze vormen een uniek, gedetailleerd historisch overzicht van de moeizame strijd van de Vlaamse beweging voor sociale rechtvaardigheid op de werkvloer, in het onderwijs en in het parlement. Iedere taalwet en iedere hervorming was volgens Wils een veldslag tegen het pro-Franse België.

De katholiek Wils fulmineerde ook tegen ‘progressieve’ evoluties in de huidige tijd, waaronder abortus en euthanasie. Al zou hij op 10 december zelf uit het leven zijn gestapt. Zo zie je maar weer: de toekomst is al even moeilijk te voorspellen als het verleden.