London Calling krijgt Spaanse strofe

Het Britse Lagerhuis keurde eerder deze week de brexit-wet van de regering goed. Die geeft premier Theresa May een volmacht om de echtscheidingsprocedure officieel op te starten. Europees Parlementslid Mark Demesmaeker (N-VA) analyseerde het 75 pagina’s dikke document The United Kingdom’s exit from and new partnership with the Union grondig en stelt daarbij enkele kanttekeningen.  

De aangenomen tekst, die als basis van de onderhandelingen zal dienen, laat weinig aan de verbeelding over en sluit volledig aan bij de boodschappen die May eerder gaf. Het Verenigd Koninkrijk is ‘een wereldspeler die Europa en de rest van de wereld veel meer te bieden heeft.’ May zoekt opnieuw aansluiting bij Brittannië’s vervlogen Gouden Tijd. Er valt dan ook in de eerste plaats een economisch verhaal te lezen met tal van engagementen in het kader van onder andere internationale handel, wetenschap en ontwikkeling, grensoverschrijdende samenwerking. ‘The City’ en belanghebbenden aan beide kanten van de plas moeten worden gerustgesteld. Een ander luik organiseert het migratiebeleid van het VK met middelen ter bestrijding van criminaliteit en internationaal terrorisme, rechten en gunsten ten aanzien van EU-burgers en garanties voor Britse onderdanen in de Europese Unie. 

David Cameron is erg ver weg 

Wanneer David Cameron – en zijn Schotse collega-regeringsleider Alex Salmond – op 15 oktober 2012 het Verdrag van Edinburg ondertekenden, was internationale lof zijn deel. Het verdrag, dat het kader voor het Schotse onafhankelijkheidsreferendum was, versterkte het idee van een Schotse natie en schonk het Schotse volk het recht zich uit te spreken over de eigen toekomst. Cameron toonde aan dat hij een rasechte democraat is. Een zienswijze die in erg schril contrast staat met de houding van het conservatieve regime in Spanje. Madrid erkent de diversiteit wel maar meteen ook de eenheid en ondeelbaarheid van het land.  

Maar Cameron is van het toneel verdwenen. In Mays witboek wordt die democratische speelruimte niet gecreëerd.  Het honoreert de historische stappen die gezet zijn op vlak van de devolutie – een evolutie waarin steeds meer bevoegdheden werden overgedragen naar de deelstaten – maar appelleert meermaals aan de eenheid binnen het VK. Het feit dat in Schotland en Noord-Ierland niet gekozen werd voor een vertrek uit de Europese Unie, heeft in Mays wet geen plaats. Het Britse volk heeft gekozen voor een brexit. Punt. Plaats voor nuance is er niet. 

Als toeschouwer van constitutionele ontwikkelingen in Europa en als sympathisant van volkeren en naties zie ik een duidelijke verschuiving van de Britse kijk op de naties van het Verenigd Koninkrijk. Want van zodra de eenheid en ondeelbaarheid in het gevaar komt, klinkt Londen duidelijk afwijzender dan voorheen. London calling met een Spaanse strofe. Londen neemt de touwen strak in handen en bepaalt zelf het ritme van overleg met de regeringen in Cardiff, Belfast en Edinburgh, en hun mate van betrokkenheid. De brexit-onderhandelingen met de EU worden in en door Londen gevoerd. Wat echter snel tot een clash met Schotland en allicht tot een tweede onafhankelijkheidsreferendum zal leiden. 

Ierland in bijlage 

De verhouding met het noorden van Ierland en de bijbehorende gevoeligheden verdienen in het Witboek extra aandacht. In de bijlage van het exitverdrag engageert Londen er zich wel voor om te werken aan een veilig, stabiel en welvarend Noord-Ierland. Maar dan wel als onlosmakelijk deel van het Britse moederland. Daaraan gekoppeld is het vreemd dat de tekst ook voorziet dat het de burgers van Noord-Ierland toekomt om de eigen constitutionele positie te bepalen. Een ietwat vage passage in een berekend document. 

De historische banden met beste buur en vriend Ierland mogen onder geen beding doorgeknipt worden. Al zeker niet door een harde grens die het Ierse eiland fysiek in twee zou delen. Een soepel overschrijden ervan is de ambitie. Londen houdt ook vast aan het Goede Vrijdagakkoord en andere verdragen die de specificiteit van Noord-Iers burgerschap garanderen. Zo blijft het voor hen mogelijk om te kiezen tussen de Britse, Ierse of beide nationaliteiten. Hoe dat allemaal concreet kan werken, weet niemand en leidt alvast tot grote onzekerheid.

Het staat vast dat er vandaag meer Britse Noord-Ieren kiezen voor de Ierse nationaliteit dan omgekeerd. Meteen een indicatie dat het Witboek van May onvoldoende rekening houdt met de verschillende realiteiten in het VK.

 Foto: Britse PM Theresa May bij een ontmoeting met haar Schotse ambtsgenoot Nicola Sturgeon. (c) Reporters