Louis Vos (portret)

Zijn interesse in de Vlaamse Beweging kreeg hij deels van zijn leermeester Lode Wils. Die doceerde ‘Instellingen van de Nieuwste Tijd’ en gaf daarin de geschiedenis van de Vlaamse Beweging. Sinds 1980 maakt Vos deel uit van de redactie van het tijdschrift Wetenschappelijke Tijdingen (op het gebied van de Vlaamse beweging). Hij maakte ook deel uit van de redactie van de Nieuwe Encyclopedie van de Vlaamse Beweging.

Nationalisme is niet iets dat Vos alleen in Vlaams/Belgische context boeide. Hij doceerde de geschiedenis van Polen – een natie die meer géén staat had dan wel, doorheen de moderne geschiedenis – en geschiedenis van het Europese nationalisme. Niet alleen aan zijn Leuvense alma mater, maar ook in Pennsylvania.

Nochtans kwam de studie van nationalisme pas aan bod. Eerst was er een doctoraat – in 1982 uitgegeven in twee kloeke delen door Davidsfonds/Leuven – over de geschiedenis van het Algemeen Katholiek Vlaams Studentenverbond (AKVS). Daar kwamen Vos’ twee grootste interessegebieden en studieobjecten samen: studentenbeweging en Vlaamse Beweging. In 2002 redigeerde hij voor Pelckmans, samen met zijn pupil Bart De Wever, nog een historisch werk over het honderdjarige bestaan van het Katholiek Vlaams Hoogstudentenverbond (KVHV). Binnenkort verschijnt bij Acco naar aanleiding van zijn emeritaat Idealisme en engagement. De roeping van katholieke studerende jeugd in Vlaanderen (1920-1990).

Hoewel Vos zich altijd als een objectief wetenschapper opstelde, is Vlaamsgezindheid hem niet vreemd. ‘Wils is bijvoorbeeld een belgicist maar dat ben ik nooit geweest. De voorbije jaren ben ik wel weer wat dichter bij het Vlaams-nationalisme komen te staan, hoewel je voorzichtig met dat begrip moet omspringen. Ik ben Vlaamsgezind omdat ik die geschiedenis ken en ik een aantal dingen onredelijk vind.’ (Hermes/Historia 2011/4). Is die Vlaamsgezindheid dan geen probleem als wetenschapper, als historicus? Vos: ‘Voor onderzoek heb je altijd een vorm van empathie nodig.’ Natuurlijk was Vos kritisch, wat hem door de Vlaamse Beweging niet altijd in dank werd afgenomen. Hij streefde uiteraard wetenschappelijke correctheid na. En ja, daardoor sneuvelden bepaalde mythen.

Als kenner van ‘het’ nationalisme bestrijdt hij – zoals het een historicus betaamt – clichés en misvattingen. Het debat dient zedelijk gevoerd. In een radio-uitzending van Joos stelde hij nog: ‘er bestaat geen democratie zonder nationale identiteit. Ik ken geen andere voorbeelden.’ (Radio 1, 2 september). Vos is overtuigd van de noodzaak aan nationale identiteit als voorwaarde voor een gezond werkende democratie. ‘De vertegenwoordiger van de Vlaamse overheid durft niet erkennen dat de autoriteiten van de Vlaamse Gemeenschap ook een Vlaams nationalisme voorstaan. In de plaats daarvan wordt verwezen naar een regionale identiteit met economische, culturele en politieke componenten. Wat is dat anders dan nationale identiteit? We zouden beter onze energie stoppen in het stimuleren van de democratische pool van dat Vlaamse (staats)nationalisme dan bang te zijn van een woord. Anders laten we toe dat een rechts-radicale oriëntering een monopolie krijgt op de term nationalisme. En dat is onterecht.’ (Doorbraak juni 1999). Net dat heeft zijn oud-student en oud-assistent verwezenlijkt …