Madina Hamidi ‘Ik heb nergens meer discriminatie meegemaakt dan in islamitische landen’

Na vier jaar vluchten belandde de Afghaanse Madina Hamidi op twaalfjarige leeftijd met haar moeder, zussen en broer in ons land. Ze bouwde hier een nieuwe leven uit, maar botste daarbij almaar feller met de verstikkende invloed van de Afghaanse cultuur en de islam. Haar boek Leven in Waarheid is deels een persoonlijk relaas, maar vooral ook een vlijmscherpe aanklacht tegen het misbruik van godsdienst en traditie. ‘Onder het mom van “religieuze noodzaak” worden vaak criminele culturele en religieuze gebruiken ongestraft voortgezet.’

Ze was amper negen toen haar vader eind jaren negentig in Kaboel vermoord werd door de taliban. Daarop sloeg Madina’s moeder met de kinderen op de vlucht. In 2002 streek het gezin neer in België, door mensensmokkelaars gedropt in een land waar ze voordien zelfs nog nooit van gehoord hadden. ‘Mijn vader had vroeger in Rusland gewerkt, en hij had daar dus ook kennisgemaakt met een andere levenswijze. Hij was te progressief, kwam op voor meer vrijheid, en was in de ogen van de taliban dus een bedreiging voor het achterlijke maatschappijmodel dat ze graag in stand wilden houden. In België werden we een tijdlang opgevangen in verschillende asielcentra, maar uiteindelijk kregen we hier een verblijfsvergunning en zijn we in Antwerpen beland.’

In de ban geslagen

Maar ook in Antwerpen wachtte het verstikkende deken van de gemeenschap, de godsdienst en de culturele tradities. Toen Madina als jonge twintiger deelnam aan een missverkiezing en vervolgens ook in bikini poseerde, was het hek van de dam. Ze werd door haar eigen familie en gemeenschap in de ban geslagen. ‘Moslims beweren dat de islam tegen elke vorm van discriminatie is. De praktijk laat zien dat dit een verzinsel is om het eigen geweten te sussen. Die zogenaamde tolerantie, gelijke behandeling, gelijkwaardigheid en respect, het bestaat alleen maar op papier.’

Uw vader was behoorlijk vooruitstrevend, dat maakt de wijze waarop uzelf later hier in België door uw moeder, zussen en broers werd aangepakt nog een stuk onbegrijpelijker?

Madina Hamidi: ‘Dat is in mijn ogen een deel van het probleem. Ook voor Afghanen – of andere moslims, zeker vrouwen – die hier in West-Europa belanden is de sociale druk van de gemeenschap zodanig groot dat bijna iedereen plooit. Je kent hier niets of niemand, en je belandt dus haast automatisch in een sociale omgeving van gelijkgezinden. In ons geval Afghanen of andere moslims. Vergeet niet dat vluchtelingen vaak zwaar getraumatiseerd zijn. Ze gaan dus op zoek naar een milieu dat hen toch enigszins vertrouwd is en de nodige houvast biedt. Daar komen dan nog eens de religie en de cultuur bovenop: wie uit een strikt moslimland komt, is haast altijd van kindsbeen af zwaar geïndoctrineerd. De meeste moslims beseffen zelfs hier niet dat die toxische denksystemen waarin ze jarenlang zijn opgegroeid helemaal niet normaal zijn.’

Ex-moslims onder de radar

Hoe kunnen we migranten uit sterk paternalistische culturen of strikt religieuze samenlevingen hier dan opvangen, om hen in een meer neutrale omgeving te laten opgroeien? Laten we vluchtelingen te veel aan hun lot over?

‘De uitdaging ligt wat mij betreft vooral bij de vrouwen. Moslimmannen geniet sowieso een pak meer vrijheid. Zij hoeven zich veel minder te onderwerpen aan allerlei religieuze regels of sociale conventies. De meeste moslimvrouwen, zo weet ik uit eigen ervaring, blijven uit angst braafjes zitten waar ze zitten en ondergaan hun lot. Het alternatief heb ikzelf aan den lijve mogen ervaren: eerst word je afgedreigd door de eigen familie, vervolgens word je een paria binnen de gemeenschap en finaal word je verstoten.’

‘Ik zie eigenlijk maar één oplossing: we moeten structureel hulp bieden aan moslims die zich willen onttrekken aan de dwang van hun godsdienst en van het milieu waarin ze zijn opgegroeid. Alleen al in Engeland praten we over vele duizenden en vermoedelijk zelfs tienduizenden ex-moslims. Zij blijven onder de radar, uit angst en uit wanhoop, tot er af en toe eens een dappere ziel de omerta doorbreekt, zoals Lale Gül (die vorig jaar een bijzonder kritisch boek uitbracht over de zeer conservatieve Turkse gemeenschap in Nederland, nvdr).

Waarop baseert u zich voor dat cijfer?

‘Er bestaan vandaag tal van online-kanalen waar ex-moslims of mensen die op het punt staan het juk van hun geloof af te werpen, elkaar treffen, ervaringen uitwisselen en raad geven. Een eenvoudige blik daarop volstaat om te beseffen dat het heus niet zomaar om een handvol mensen gaat.’

Poseren in bikini

U klaagt in uw boek ook aan dat criminele feiten in naam van de religieuze vrijheid veel te vaak onbestraft blijven, niet enkel in moslimlanden maar ook hier in West-Europa. Maakt u dat eens concreet?

‘U heeft er echt geen idee van hoeveel ouders uit moslimlanden hun dochters hier nog uithuwelijken aan een bruidegom uit het land van herkomst. Vaak zijn meisjes amper acht of negen jaar oud en wordt er al naar Afghanistan gebeld om hen te ‘beloven’ aan een verre neef of de zoon van een oude vriend. Eens ze oud genoeg zijn, trekken ze naar daar om te trouwen. Wanneer ze dan later gehuwd naar België terugkeren, kraait daar geen haan naar en worden de ouders niet voor de rechter gebracht.’

Foto: Selina De Maeyer en Abbas Fasaei

Voor uzelf begon de ellende toen u in 2010 besloot om modellenwerk te gaan doen. Voor u het wist was u een hoer, en zou Allah u eeuwig straffen. Waarom dan toch die stap gezet, u kon toch min of meer vermoeden wat u hierbij boven het hoofd hing?

‘Ik was aanvankelijk aan de slag als visagiste en make up-artieste. Zo kwam ik regelmatig op modellen-shows en miss-verkiezingen, en daar kreeg ik af en toe wel eens de vraag voor de voeten geworpen of ikzelf geen ambitie had om het als model te proberen. Ik heb daar een tijdje over nagedacht en uiteindelijk de stap ook gezet, al besefte ik natuurlijk heel goed dat ik me daarmee veel ellende op de nek zou halen. Van zodra ik thuis voorzichtig over mijn plannen begon, was het kot te klein. Maar hoe langer ik erover nadacht, hoe idioter ik al de argumenten en verwijten vond. Andere mensen uit onze gemeenschap zouden geshockeerd zijn als ik in bikini zou poseren, ik maakte iedereen te schande! Heus? Hadden we dan echt vier jaar lang ons lot in handen van mensensmokkelaars gelegd om wakker te liggen van een foto in bikini?‘

‘En wat betekende die vrijheid waarvoor we naar Europa gevlucht waren dan precies, als ik nu verplicht werd om hier op exact dezelfde wijze te leven als onder het taliban-regime? Toen het hen duidelijk werd dat ik wilde doorzetten met mijn plannen, heeft mijn broer me een stevig pak slaag gegeven. Nadat ik tot miss Diamant en vervolgens ook tot miss Earth verkozen was, werd ik uitgenodigd voor een internationale verkiezing op de Filipijnen. Toen ik een maand later terugkeerde, was ik thuis niet meer welkom. Van de ene dag op de andere was ik dakloos, en moest ik in mijn auto slapen.’

Verdiep je in de Koran

U heeft uw familie daarna elf jaar lang niet meer teruggezien, op één heel korte ontmoeting na, hoewel u intussen ook tweemaal mama geworden was?

‘Ik heb hemel en aarde bewogen om opnieuw met hen in gesprek te gaan, maar in hun ogen weegt de Koran blijkbaar zwaarder door dan de bloedband met hun dochter, zus en nu dus ook kleinkinderen. Kort voor de pandemie heb ik mijn moeder en zussen dan toch even kunnen ontmoeten, maar dat werd een dovemansgesprek. Ik kreeg maar één goede raad mee: verdiep je opnieuw in de Koran, zodat je beseft wat je fout hebt gedaan.’

Uw boek is één scherpe aanklacht tegen het verstikkende deken van de islam. Tegelijk ontkracht u – op basis van eigen lectuur en studiewerk – ook heel wat vaak terugkerende gezagsargumenten die zogenaamd op de koran gebaseerd zijn en die moslims vaak bovenhalen om hun eigen gedrag en waardenpatroon goed te praten. Ook hier in Europa, en ook in kringen van zogenaamde ‘progressieve’ imams. Zo’n frontale aanval zal u ongetwijfeld niet in dank afgenomen worden binnen de moslimgemeenschap?

‘Ik hoop hiermee ook voldoende moslims te bereiken die mijn boek zonder vooringenomenheid tot het einde willen uitlezen. En ik hoop dat ze daarna zullen begrijpen dat mijn boek geen aanval op de islam is, maar een uitnodiging om het humanisme in de islam te ontdekken, en zich eindelijk open te stellen voor een moderne interpretatie van de teksten uit de Koran. Die teksten bestaan overigens al, maar ze bereiken enkel een kleine intellectuele bovenlaag.’

Lale Gül

Is dat niet heel naïef? Lale Gül kondigde onlangs aan dat ze overweegt om Nederland te ontvluchten, omdat ze de aanhoudende stroom van bedreigingen vanuit de Turkse gemeenschap daar niet meer aankan?

‘Gül focuste in haar boek vooral op de eigen ervaringen en eigen perceptie. Ik probeer met mijn boek de moslims kennis te laten maken met wat er écht in de Koran staat. Want laat ons wel wezen. Moslims beweren dan wel dat de islam tegen elke vorm van discriminatie is, de praktijk laat zien dat dit een verzinsel is om het eigen geweten te sussen. Die zogenaamde tolerantie, gelijke behandeling, gelijkwaardigheid en respect, het bestaat alleen maar op papier. Het is net het gebrek aan een grondige kennis en studie van de islamitische religie dat de basis vormt voor intellectuele manipulatie en blindheid.’

‘Op basis daarvan krijgen ‘ongelovigen’ dan allerlei onterechte eigenschappen toegedicht, zo zouden ze bijvoorbeeld minder ethisch besef hebben. Hier ligt wat mij betreft dan ook de voornaamste verklaring voor het onverzettelijke en hardnekkige gedrag van zovelen. Het is verbijsterend vast te stellen dat de meeste moslims amper de fundamentele theologische doctrines van hun religie grondig kennen. Doorgaans hebben ze de Koran eenvoudigweg zelfs nooit gelezen. Wanneer deze mensen met anderen over de islam discussiëren, reikt hun kennis niet verder dan een aantal geïndoctrineerde lessen. Gemanipuleerde lezingen die ze mondeling van generatie op generatie hebben overgeërfd. We moeten dus dringend tot een intellectuele dialoog komen. Niemand kan toch vatten dat mensen er vrijwillig voor kiezen om intellectueel blind door het leven te blijven gaan?’

Pedofilie en kinderhuwelijken

Veel meer dan in andere religies – dat blijkt nogmaals uit uw boek – is het geloof voor vele moslims echt het allerbelangrijkste houvast in hun dagelijkse bestaan. Is het geen illusie te denken dat miljoenen mensen zomaar bereid zullen zijn om al die eeuwenoude zekerheden te laten vallen?

‘Ik vraag niet dat ze alles laten vallen, maar wél die religieuze regels en voorschriften die de mensenrechten schenden. Ik heb helemaal niets tegen religie, maar ik kom wel in het verzet tegen de onderdrukking en het misbruik die met die religie gepaard gaan. Ik besef ook dat vele moslimmannen absoluut niet geneigd zullen zijn hun bevoorrechte positie – gaande van meer economische macht over een grotere vrijheid tot een vaak zeer losbandige seksuele moraal – zomaar op te geven.’

‘Maar er zijn ook moslimmannen die wél anders denken, en die zich verzetten tegen absurde culturele regels. Of die het zelfs volledig gehad hebben met hun religie. Vandaag durven zij zich vaak niet te uiten, met dit boek hoop ik hen te mobiliseren om samen dingen te veranderen. Hoe lang blijven we nog aanvaarden dat pakweg pedofilie of kinderhuwelijken worden goedgepraat met het argument dat de profeet Mohammed zelf ook een relatie had met een minderjarig meisje? Of waarom weigeren zogenaamde progressieve imams – die hier in België zelfs een prijs voor mensenrechten ontvingen en steevast worden opgevoerd als rolmodellen van de ‘verlichte islam’ – zich openlijk uit te spreken voor de rechten van ex-moslims?

Moslims beroepen zich vaak – en niet altijd onterecht – op het racisme en de discriminatie waarvan ze in Europa het slachtoffer zouden zijn om hun defensieve houding te verantwoorden?

‘Sorry, maar dat vind ik echt grote onzin. Ik heb nergens meer racisme en discriminatie meegemaakt dan in islamitische landen. In de eerste plaats al tussen moslims onderling: wie in Afghanistan niet tot dezelfde stam of etnische groep behoort, is vaak zijn leven niet zeker. Voor ex- of niet-moslims is het nog veel erger: wie zich bekeert of de islam afwijst, tekent niet zelden zijn eigen doodvonnis. En ik kan je verzekeren: ook hier in West-Europa leven er in grote delen van de moslimgemeenschap heel sterke anti-westerse gevoelens. Op dat vlak zijn jullie echt veel te tolerant. Onder het mom van het multiculturalisme en het respect voor andere culturele tradities sluiten jullie zo de ogen voor regelrechte schendingen van de mensenrechten.’

Leven in Waarheid is uitgeven bij Willems Uitgevers.