In het eerste leerjaar van de lagere school – toegegeven, in mijn geval de prehistorie , kregen wij aan het einde van het eerste trimester een leesdiploma. ‘Wij’, dat betekent: de grote hoop, met maar een paar achterblijvers die er wat langer over moesten doen. ‘Lezen’, dat betekende na die drie maanden: simpele, enkelvoudige zinnetjes kunnen ontcijferen én ze snappen, in een verhaal plaatsen. Tegen het einde van het eerste schooljaar was iedereen toe aan een kinderboek. Vandaag is dat ondenkbaar. 

Uit de nieuwe resultaten van het internationaal vergelijkende PIRLS-onderzoek (Progress in International Reading Literacy Study) blijkt het niveau van begrijpend lezen bij lagere-schoolkinderen in Vlaanderen nog steeds in vrije val. Waar we in 2006 nog tot de top behoorden, zaten we in 2016 in de middenmoot, en nu aan de staart, ergens onder Albanië, Cyprus en Servië. Wallonië doet nóg slechter, een schrale troost. In vijftien jaar verloren we een compleet schooljaar aan kennis. Geen enkel Europees land vertoont zo’n steile neerwaartse curve. Hoe is het mogelijk dat wij aan het begin van deze eeuw nog aan de top stonden, en nu het peil van een ontwikkelingsland hebben? Misschien is zoeken naar een bredere context wel aan de orde.

Een ‘verrijking’

Voor hen is er geen Vlaams onderwijsprobleem

Lezen is meer dan lezen, dat kan elke specialist u vertellen. Het gaat om memoriseren, een samenhang begrijpen, grotere verbanden zien én kritisch denken, eventueel tegen heersende denkbeelden in durven gaan. We spreken dan over het aloude verlichtingsideaal. En daar wringt een fameus schoentje. Want laten Vlaanderen en België nu ook de regio’s zijn waar conservatieve subculturen in migrantenmilieus het sterkst standhouden. Erger nog: sommige ideologen schijnen dat een ‘verrijking’ te vinden. Een en ander maakt dat het fenomeen in Vlaanderen van schoolkinderen met een andere thuistaal nog gestaag toeneemt.

Spreekt de Vlaming overigens zelf wel Nederlands? Met mate, moeizaam, en als hij iemand in Vlaanderen tegenkomt die Frans spreekt, schakelt hij snel over in de taal van Molière om te tonen hoe gastvrij en slim hij wel is. Helaas, en ondanks het Lam Gods: de Vlaming lijdt aan cultuurschaamte en stottert in een soort tussentaal. Zelfs de minister-president bedient zich in debatten van idiomen als ‘da gade gij niet bepale’, en de onderwijsminister doet alsmaar ‘zijn stinkende best’.  Buitenlanders en migranten voelen dat aan. We zijn een volk van Calimero’s, ook als er wat money in de pocket zit, we ademen niks van collectieve fierheid uit en laten ons een verhaal van superdiversiteit aansmeren.

Wat ons in het klaslokaal brengt: onderwijzers en leraren die in sommige gevallen tot 90% migrantenkinderen voor zich krijgen, die wél een cultuur met de paplepel hebben binnen gekregen. De onze moeten ze niet echt, en misschien hebben ze zelfs niet helemaal ongelijk. Vanuit die dubbele handicap moet een leerkracht dan ‘autoriteit’ afdwingen, waarmee ik niet de harde hand bedoel – al mag die er af en toe ook zijn – maar intellectueel gezag.

Zelfversterkende domheid

Voor mensen als UA rector Van Goethem en co is diversiteitsdoctrine belangrijker

Dat gezag hebben ze niet, en het is ook niet helemaal hun schuld, want de mensen die hen hebben opgeleid hadden dat ook niet, of te weinig. Onderwijs is een typisch domein waarin kwaliteit zichzelf versterkt of afbouwt. Zwak opgeleide leerkrachten staan voor een klas en hebben niet meer de bagage om leerlingen boven zich uit te tillen, integendeel, ze maken ze dommer. Een deel van die kinderen komt later ook weer in dat pedagogisch circuit terecht, waarna de cyclus van de zichzelf versterkende domheid herbegint.

Het analfabetisme valt niet zomaar uit de lucht, het komt voort uit een degradatie van alle opleidingsniveaus, die in cascade de onwetendheid doorgeven. Telkens komt dan het beeld naar voor van de ‘tanker die je niet snel kan keren’. Bullshit. Een onderwijsrevolutie hebben we nodig, een grote kuis, weg met het intellectuele nihilisme en de zesjescultuur. De ommekeer moet aan de uitersten gebeuren: enerzijds het kleuter- en lager onderwijs, ik blijf erop hameren, anderzijds het hoger onderwijs, de lerarenopleiding. Dat zijn de twee plekken waar de spiraal kan doorbroken worden. In dat opzicht kijken we natuurlijk naar de hogescholen en universiteiten waar onderwijzers, leraren en docenten gevormd worden. Wat zijn hun ambities, hun missies? Realiseren ze zich de ernst van de situatie?

Helaas. Universiteitsrectoren als Rik Van de Walle (UGent) en Luc Sels (KUL) profileren zich niet zozeer als beheerders van een prestigieuze kennisinstelling, dan wel als bewakers van de diversiteitsdoctrine. Ze zijn vooral bezig met toegankelijkheid en non-discriminatie, willen zoveel mogelijk studenten aan een diploma helpen, en houden dus mee de nivellering in stand. Het vrij denken en spreken staat op een laag pitje. Er mogen vooral geen gevoelens gekwetst worden.

Woke-wetenschap

Volgens Kristien Hemmerechts is er niets mis met deze VRT-tweet.

UA-rector Van Goethem is een geval apart. Hij heeft zich herhaaldelijk ge-out als woke-intellectueel, die onderwijs vooral ziet als een ‘dekolonisatieproject’, zeg maar het ont-witten van de samenleving. Deze woke-wetenschap is censurerend en intolerant, dat weten we ondertussen. De docenten die door dit soort opleidingscentra worden afgeleverd, hebben niets te bieden, ze zijn incompetent en hebben de autocensuur verinnerlijkt. Ze kunnen alleen angst en nog meer onwetendheid doorgeven. Kritische studenten worden ontmoedigd en ongeschikt verklaard, hoorde ik onlangs nog over de Thomas More-hogeschool.

Voor de rest is vooral onderwijsminister Ben Weyts dringend aan vervanging toe. Het is even niet meer genoeg om zijn stinkende best te doen. Niet dat hij van alles de schuld is, maar hij is moreel en politiek verantwoordelijk voor het aanslepende debâcle. De manier hoe Weyts steeds weer de tanker het ravijn inlult, of snel nog eens een commissie van experten aanstelt om het probleem te ‘bestuderen’: de tijd is om.

Experten

Dat uitbesteden aan experten, om zelf geen verantwoordelijkheid te hoeven nemen, ik krijg het ervan. In december werd de onvermijdelijke Dirk Van Damme nog eens boven gehaald, gepensioneerd OESO-expert. Van Damme, die begin deze eeuw zijn carrière als onderwijsspecialist startte in het kabinet van Frank Vandenbroucke, staat nota bene mee aan de wieg van de onderwijshervorming waarmee de vrije val werd ingezet. De toestand is dramatisch, zegt Van Damme zelf, en hij kan het weten.

‘Dramatische cijfers’ lees ik ook her en der in de pers. Ja, dat zal wel. Misschien eens nadenken over de dramatische indoctrinatie waaraan de mainstream media zich schuldig maken, richting nivellering en misbegrepen tolerantie, de quasi-nonchalance waarmee onze taal dagelijks om zeep wordt geholpen. Journalisten die niet foutloos meer kunnen schrijven en dat misschien zelfs niet meer belangrijk vinden: het zijn verdomme taalnazi’s die zich daar druk over maken. Ergens loopt er dan nog een schrijfster en taaldocente rond, genaamd Kristien Hemmerechts, die de dt-regel wil afschaffen ‘omdat het jongeren niet meer interesseert’. Ja dat zou ook een oplossing zijn: smijt die boeken gewoon weg en vervang Weyts door Hemmerechts. In het volgende PIRLS-onderzoek zal Vlaanderen gewoon uit de tabel vallen, meteen alle problemen van de baan.