Het spookhuis genaamd Senaat

Goedele Liekens wordt door de Open Vld gecoöpteerd als senator. Dat is het goede nieuws, althans voor Liekens zelf, die met haar bolletjescampagne niet voldoende Vlamingen wist te overtuigen. Het slechte nieuws – idem- is dat de De Gucht-clan, nog altijd kicking and alive na de mokerslag van 11 juni, daar bij monde van Frédéric De Gucht, niet over te spreken is. Wat bewijst dat Frédéric totaal geen gevoel voor vooruitgang heeft: beeld u in wat een schat aan reflecties de auteur van het Penisboek (nu verkrijgbaar bij Deslegte) in deze vergadering van oude mannen zou kunnen ten beste geven.

Feit is dat de Senaat een waardevol euh.. lid rijker wordt, en de achtbare vergadering nog aan sérieux wint vermits Goedele eerst aankondigde van de politiek afscheid te zullen nemen. En daar in ’s lands belang nu op terugkomt. This must be Belgium.

Grendels

Al in het oude Rome was de Senaat een bestuursorgaan van de elites

De afschaffing van de Senaat dus, samen met het monster van Loch Ness en de bedwantsen een periodiek weerkerend komkommerverhaal. Het zal in dit land niet gebeuren, en ik leg ook uit waarom. Eerst even herinneren hoe deze achtbare assemblée wordt samengesteld.

De partijen bedisselen onder mekaar welke deelstaatparlementairen ze naar de Senaat zullen sturen. 29 Vlamingen en 20 Franstaligen, een klad Brusselaars inbegrepen, plus één Duitstalige. Daarnaast mogen de partijen samen nog eens tien uit de boot gevallen politici coöpteren (6 Nederlandstalige, 4 Franstalige). Maakt 60 stuks in totaal.

De Vlamingen hebben dus een numeriek overgewicht (35/60), maar geen nood: voor de materies waar de Senaat mee beslist, bijvoorbeeld grondwetswijzigingen, is een tweederdemeerderheid nodig, én een gewone meerderheid in elke taalgroep. Dat is dus exact het grendelprincipe dat ook in de federale Kamer werkt, wat de Franstaligen waarborgt dat een Vlaamse meerderheid hen nooit iets kan opdringen. Ook in andere heikele hangijzers, zoals de partijfinanciering en de rol van het koningshuis, heeft de Senaat een vinger in de pap.

Daarmee komen we onmiddellijk bij de kern van de zaak: historisch is de Senaat altijd het bestuursorgaan van de elites geweest en de behoeder van het status quo. Om te beginnen in het oude Rome, waar de vergadering groeide uit een adviesraad van de koning tot republikeinse instelling. In realiteit hielden de rijken en machtigen de touwtjes stevig in handen, en was de Senaat een instrument om de macht van de volksvergadering te temperen.

‘Ontmoetingsplaats’

Hendrik Vuye constateert de ongrijpbaarheid van de ‘vlindersenaat’

Dit ‘bicamerale’ regime ofte tweekamerstelsel is tot op vandaag nog altijd van kracht in de meeste democratieën. Altijd met dezelfde idee dat de toplaag van de maatschappij, die vooral baat heeft bij het status-quo (senaat, hogerhuis, house of lords in Engeland), de progressieve dynamiek van de gewone volksvergadering (kamer, lagerhuis, house of commons) moest kunnen afremmen.

In België anno 1831 kwamen maar 400 personen in aanmerking voor de titel van senator. Geleidelijk aan ‘democratiseerde’ de instelling, maar altijd met de onderliggende idee dat het gewone parlement niet helemaal te vertrouwen was en supervisie behoefde. Na de tweede wereldoorlog was vooral het indijken van het dreigende communisme aan de orde. Vandaag is de inzet het behoud van de federale staat, waarbij Franstaligen het Vlaams-nationalisme als een existentiële bedreiging zien.

Via een serie staatshervormingen, vooral het zogenaamde vlinderakkoord van 2011, groeide het concept van de Senaat als een ‘reflectiekamer’ en ‘ontmoetingsplaats’ voor de parlementariërs van de deelstaten. Dat klinkt vredevol en sereen, maar in werkelijkheid ligt het in het verlengde van een oude unitaristische agenda.

Terecht vinden grondwetspecialisten als Hendrik Vuye dat maar niks: de door hem sarcastisch betitelde Vlindersenaat is een fantoominstituut dat niet past bij de confederale hervorming waarvoor vooral Vlaanderen vragende partij is. Maar de Franstaligen zien het anders, met de MR en George-Louis Bouchez vooraan. Marie-Christine Marghem, getipt als nieuwe Senaatsvoorzitter, liet al weten de instelling zeker te willen behouden en de bevoegdheden zelfs uit te breiden. De Franstalig-liberale stichters van het oude België willen wel hervormen, maar altijd mits behoud van de nationale eenheid.

Incontournable

Daartoe moet Bart De Wever als een degelijke loodgieter de Belgische ruïne opfrissen en met een stevig rechtsliberaal economisch recept de gigantische staatsschuld beheren. Symboliek, representatie en institutioneel vertoon zijn ondertussen belangrijk en mogen ook iets kosten. Zolang er een Belgische natie bestaat, zal er een Senaat bestaan die de Belgische ceremonie voltrekt. Traag, discreet, nutteloos, én incontournable.

Hetzelfde geldt voor de monarchie: ook duur en overbodig, maar het kostenplaatje wordt verantwoord door de ceremoniële functie die een geconstrueerde identiteit moet gestalte geven. Idem dito voor de Nationale Bank, de Munt Opera (waar België ontstond), zelfs de Rode Duivels, en nog een rist andere unitaire instellingen.

Mijn prognose: ook de nieuwe federale regering die in de steigers staat, zal de Senaat niet afschaffen. Bouchez krijgt zijn zin, en zal in ruil het premierschap van Bart De Wever slikken, waar hij lang tegen mopperde. Het spookhuis zal zijn plaats behouden in de vaderlandse kermis.

‘Alleen door hier aanwezig te zijn, kun je de Senaat afschaffen’, zegt Karl Vanlouwe, die er al tien jaar ­zetelt voor de N-VA. Vlaams Belang hanteert dezelfde redenering. De vergadering zit blijkbaar vol met dwarse Vlamingen die er geen afscheid van kunnen nemen. Maar wacht, ooit komt de dag! Of zoals Hendrik Vuye het verwoordt: ‘Eens te meer is de Senaat volop bezig zijn nutteloosheid te bewijzen’. Een doordenker van formaat.