Zalig Kerstmis

In tijden van groeiende religieuze ongeletterdheid en als we de rapporten over ons onderwijs mogen geloven van ongeletterdheid tout court, is de inhoudelijke kennis over onze feestdagen dalend. Vraag aan een christendemocratisch partijvoorzitter wat Pinksteren betekent en hij zal met vurige tong een ander onderwerp aansnijden. Maar wat is de betekenis van Kerstmis? Dat weet ik zelf niet zo goed.

Lang verkeerde ik in de waan dat we dan de geboorte van Jezus Christus vieren. Maar we worden er herhaaldelijk aan herinnerd dat het niet aangewezen is daar melding van te maken. Omdat die religieuze betekenis in tijden van superdiversiteit voor sommigen kwetsend is, dat beslist. Edoch, ook ‘wetenschappelijke’ argumenten passeren de revue.

Heidens feest

Jezus werd niet op die dag geboren, luidt het naar waarheid. Christenen recupereerden een heidens feest. Dus mogen we met Kerstmis hoogstens de zonnewende vieren. Wat sommigen misschien doen. Maar animo en enthousiasme ontbreken om er een verbindend progressief project van te maken. Natuurlijk kan je aanvoeren dat, hoewel Jezus niet op 25 december werd geboren, niets verhindert hem op die dag te vieren, maar zo’n rekkelijke omgang met empirische data maakt van iemand algauw een wetenschapsontkenner. Sinds de mazelen werden overwonnen lijkt dat de ergste ziekte van onze tijd.

Als we de geboorte van Jezus om wetenschappelijke redenen beter buiten beschouwing laten en alternatieve heidense rituelen niet aanslaan, wat vieren we met Kerstmis dan wel? Ziehier een paar traditionele antwoorden. We vieren onze koopkracht die geleidelijk onze werkkracht heeft vervangen. Of we schenken aandacht aan de mensen die ons het dierbaarst zijn. Daarbij blijkt het steevast om familieleden te gaan, wat niet verhindert dat ‘zatte nonkels’ al een veeg uit de pan krijgen nog voor ze op het familiefeest zijn gearriveerd. Zatte tantes belanden dan weer nooit in het oog van de storm omdat zij om ethische redenen niet kunnen bestaan.

Sentimentaliteit

Wat Kerstmis zeker is geworden, is het feest van de sentimentaliteit. Misschien zijn ze tijdens het jaar ijskoude huurmoordenaars, maar in de kersttijd worden mensen geacht warme gevoelens te koesteren. Praktische problemen bemoeilijken dat. Wie viert immers Kerstmis met wie in een gezin met zowel eigen nakomelingen van beide partners als gemeenschappelijke kinderen van het nieuwe koppel en waarin al dezen bovendien zelf een vriend of vriendin hebben met wie de relatie al dan niet duurzaam genoeg is om aan familiefeesten deel te nemen? Dat wordt hogere wiskunde. Enkel de wetenschap kan een oplossing brengen.

Zelfs als ze daar niet in slaagt, staat ze gelukkig paraat om de brokken te lijmen. Daarvoor kunt u zich wenden tot de Thomas More Hogeschool, die actief het geluk van haar medewerkers nastreeft. Ze biedt als geschenk vier gratis online sessies aan bij de psycholoog. Het eerste gesprek vindt gegarandeerd binnen de 48 uur plaats. De directeur ‘People & Community’ van het bedrijf legt uit wat de instelling daarbij inspireerde: ‘We geloven dat een gelukkige medewerker heel belangrijk is. In de markt van vandaag is de zoektocht naar hulp niet altijd evident. De lange wachttijden zijn een grote uitdaging.’

Laatste gesprek

In gedachten zie ik een medewerker van de hogeschool mistroostig naar het scherm staren tijdens het vierde en laatste gesprek. Weliswaar herhaalt de psycholoog hoe belangrijk zelfzorg is en dat het essentieel blijft voor jezelf op te komen en je grenzen te stellen, maar tegelijk groeit bij de medewerker het besef dat de vierde gratis sessie ook de laatste is en dat de wijze woorden van de deskundige voortaan slechts tegen betaling verkrijgbaar zullen zijn.

Dat is Kerstmis immers ook. Het feest van de tristesse, van het grote niets en van de eenzaamheid. Kerstmis is de obligaat geplaatste kerstboom die eenzaam achterblijft in lege, felverlichte wegrestaurants. Kerstmis is de persoon die juist dan helemaal alleen is. Maar net zo goed wie met vele anderen het zorgvuldig geregisseerde kerstfeest viert en zich helemaal alleen voelt te midden van velen. Kerstmis, het feest waarop schrijnender dan ooit ontbreekt wat er wordt gevierd: warmte, verbondenheid, hoop, geluk.

Maar zelfs voor wie niet meer gelooft in geluk, is niets voor altijd verloren. Het nieuwe begin kan klein en onopvallend zijn. Toen Jezus Christus werd geboren, vermoedde niemand dat hij ooit als de salvator mundi, redder van de wereld, zou worden beschouwd. De verlossing komt niet van wie politiek, economisch of cultureel in een dominante positie verkeert. Ze komt uit de marge. Kerstmis is de bescheiden geboorte van de onmogelijk gewaande redding.