Mag de kiezer zich stilaan bedrogen voelen?

Aan ambitie geen gebrek bij Paul Magnette, zo konden we gisteren lezen in Le Soir. De PS-voorzitter wil zichzelf volgende maand niet enkel opvolgen aan het hoofd van zijn partij, hij ambieert na 2024 ook voluit de Wetstraat 16. Bij voorkeur in een regering zonder liberalen én N-VA. Vooral een strategische zet, oordelen politicologen Bart Maddens en Carl Devos. ‘Maar de kiezers mogen zich stilaan echt wel bedrogen voelen.’

Dat een uittredend premier zich in de aanloop naar de verkiezingen kandidaat stelt om zichzelf op te volgen, is niet zo ongewoon. Dat de partijvoorzitter van de grootste Franstalige regeringspartij dit al anderhalf jaar voor de verkiezingen doet, is minder gebruikelijk. ‘Maar goed, Paul Magnette was eigenlijk van bij het begin van deze legislatuur al een beetje de schaduwpremier. De Croo is finaal dan wel premier geworden, dit was deels toch ook om de pil te vergulden voor de Vlamingen omdat er in deze regering geen meerderheid was langs Vlaamse zijde’, klinkt het bij politicoloog Bart Maddens (KULeuven). ‘De voorbije jaren is meermaals gebleken dat Magnette spijt had van die keuze, en je moet de aankondiging nu ook in dat licht zien. Hij wil de Franstalige kiezers duidelijk maken dat hij zich geen tweemaal de kaas van het brood zal laten eten, en dat hij wel degelijk met zijn gedachten volop bij de Belgische politiek blijft.’

Toch blijft het een vreemde vaststelling: deze regering heeft nog anderhalf jaar voor de boeg en heeft amper al iets fundamenteels verwezenlijkt. Er liggen de komende maanden bovendien ook enkele loodzware dossiers op tafel: is dit dan hét teken aan de wand dat onder meer bij de PS het besef groeit dat Vivaldi de rit niet volledig zal uitrijden? ‘De pre-electorale schermutselingen beginnen inderdaad al héél vroeg, en zelfs voor de regeringspartijen lijkt positionering vandaag belangrijker dan beleid voeren’, stelt ook Bart Maddens vast. ‘De uitspraken van Magnette passen in dat bredere patroon. Ik denk niet dat we hierin nu meteen een indicatie voor vervroegde verkiezingen moeten zien. Ze illustreren wél hoe belangrijk die verkiezingen worden voor alle partijen en hoe sterk ze daar nu al mee bezig zijn. En voor Magnette is het van groot belang dat zijn Franstalige kiezers vergeten dat hij in de zomer van 2020 bijna een akkoord afsloot met de baarlijke duivel N-VA.’

Hervormingstsunami

‘Toch is deze aankondiging van Magnette geen goed nieuws voor Vivaldi’, vreest Carl Devos (UGent). ‘Mocht de PS de komende maanden op bepaalde Vlaamse eisen ingaan om in sommige belangrijke dossiers alsnog een doorbraak te forceren, dan zal de PTB er als de kippen bij zijn om de link te leggen met de politieke ambities van Magnette voor na 2024. Hij zal dan het verwijt krijgen dat hij de prijs voor het premierschap nu al betaalt en dat hij daarbij de Franstalige belangen verkwanselt. De PS-voorzitter zal dus wel tweemaal nadenken alvorens al te veel toegevingen te doen, en dat maakt de vooruitzichten voor deze regering er niet bepaald beter op. Tegelijk voelt hij zich wellicht verplicht om zich nu sterker te profileren als de enige echte verdediger van de linkse Franstalige belangen.’

‘De voorbije weken ging de kritiek vanuit Vlaanderen crescendo dat dit land volledig vastzit en dat niets nog lukt in deze constellatie’, vervolgt Devos. ‘Daardoor krijgen ze aan de overkant van de taalgrens stilaan de indruk dat er na 2024 een soort van hervormingstsunami op hen afkomt, aangedreven door Vlaams rechts. En wie is dan de beste premier van zo’n regering, om de schade enigszins te beperken? Inderdaad, Paul Magnette.’

Onder meer Bart Dewever maakte afgelopen weekeind nog eens de analyse dat enkel confederalisme dit land nog kan redden. Desnoods zelfs door te drukken via ‘extralegale’ weg. Dat kwam hem, niet geheel verrassend, op een storm van kritiek te staan. Volgens Bart Maddens is dit pleidooi nochtans niet zo nieuw. ‘Eigenlijk is dat de Hendrik Vuye-doctrine, en die leeft al veel langer binnen de partij. Puur rationeel bekeken heeft De Wever uiteraard gelijk met zijn visie. De vraag is alleen of het wel zo handig was om die kaart nu al resoluut te trekken. Politieke tegenstanders kunnen hier natuurlijk heel gemakkelijk een karikatuur van maken, en N-VA wegzetten als een onverantwoordelijke, haast revolutionaire partij. Maar mocht N-VA in 2024 opnieuw een stevige sprong voorwaarts maken, dan starten we gewoon opnieuw van een propere lei en hebben de uitspraken van Magnette van vandaag eigenlijk niets te betekenen.’

Bedrogen

‘Dat klopt’, bevestigt Carl Devos. ‘De aankondiging van Magnette is nu toch vooral voor eigen politiek gebruik bij de Franstaligen bedoeld. Hij kan op dit moment, met de hete adem van PVDA in de nek, niets anders zeggen dan dat hij een zo links mogelijke regering wil leiden. Maar ik sluit hoegenaamd niet uit dat hij in 2024 opnieuw in een scenario met Vooruit en N-VA zal stappen.’

Blijft natuurlijk de vraag: wat is de impact van dit soort uitspraken – anderhalf jaar voor de verkiezingen – op de kiezers? Want terwijl deze regering voorlopig maar een zeer mager rapport kan voorleggen, lijkt de voorzitter van de grootste Franstalige regeringspartij vooral bezig met de eigen carrièreplanning. ‘Hiermee ga je de kiezers inderdaad niet van het idee afbrengen om volgend jaar op extreemlinks of- rechts te stemmen’, beaamt Carl Devos. ‘Ook al omdat Magnette lang niet de eerste is die zijn ambities voor de Wetstraat 16 niet onder stoelen of banken steekt. De perceptie is dan ook: van deze regering valt niets meer te verwachten.’

De conclusie van Devos is dan ook niet mals: ‘Als al die toppolitici echt geloven dat het niet meer kan, dan moeten ze maar hun conclusies trekken en plaats ruimen voor anderen die het wel nog zien zitten.’

‘De kiezers mogen zich echt bedrogen voelen’, vindt ook Bart Maddens. ‘En ironisch genoeg dreigt dit soort aankondigingspolitiek, in combinatie met het gebrek aan daadkrachtig bestuur van de voorbije jaren, inderdaad nog meer kiezers weg te leiden van de traditionele partijen. Waardoor er na 2024 een nog grotere versnippering zou kunnen dreigen.’