Mensenrechten effenen de weg naar rechtenloosheid

Stikstof, migratie, begroting, klimaatmaatregelen en defensie, het zijn enkele grote regeringsdossiers van vandaag. Maar in geen enkel dossier is de regering helemaal vrij om te beslissen. Andere overheden, verdragen of afspraken bepalen de marge van de regeringen.

België is geen soeverein land in de pure betekenis van het woord. Vandaag zeggen we dat de soevereiniteit ‘gelaagd’ is. Het monetair beleid moeten we, door de euro, delen met de andere eurolanden. En verder zijn er nog de EU en andere instellingen en verdragen die België moet volgen. Het probleem is dat die verdragen en afspraken en instellingen tussen verschillende landen ook tijdsdocumenten zijn. Maar ze lijken in steen gebeiteld en zijn een ethische maatstaf geworden. Hoe verander je een verdrag tussen pakweg 48 landen als in de media klinkt dat dat verdrag het ethische minimum is?

De spanning bouwt op

Maar ook al kunnen de verdragen niet veranderen, de wereld verandert wel. Dat schuurt. Er bouwt zich een spanning op die ergens gelost zal moeten worden. In zo’n tijd van opgebouwde spanning leven wij vandaag. Zo is België opnieuw veroordeeld door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg. Opnieuw voor het niet opvangen van iemand die hier illegaal verbleef en asiel aangevraagd heeft.

Uiteraard moet België als democratische rechtsstaat zijn eigen regels volgen. Maar het hele migratie- en asielkader is opgesteld in de jaren 1950. Vandaag is migratie toch iets anders dan toen. Toch blijft het kader hetzelfde. Sterker nog, de regels zijn nog strenger dan toen. Want rechters van het EHRM in Straatsburg hebben de mensenrechten uitgebreid. We mogen niemand zomaar terugsturen, ook niet naar om het even welk land. Er wordt nogal snel over foltering gesproken. Zoals nu over Tunesië, het is geen ‘veilig land’.

Te veel mensenrechten

Er is een vreemde paradox, hoe meer iets als mensenrecht wordt beschermd, hoe kleiner het draagvlak daarvoor wordt. Het is Koen Geens die deze paradox uiteengezet heeft op een lezing voor Pro Flandria. Het is een paradox die zelfs nog verder gaat. In heel Europa is er een roep om strengere migratieregels en een strikter integratiebeleid. Maar in vele gevallen, zeker voor migratie zitten, regels, uitspraken en verdragen van meer dan een halve eeuw oud in de weg.

Het ergste is dat echt niemand er beter van wordt. Niet de migrant. De minderjarige die wordt uitgestuurd om op de Middellandse Zee zijn leven te riskeren en in erbarmelijke omstandigheden in Europa moet zien te geraken. Maar als minderjarige kan hij niet teruggestuurd worden. Het is een pervers effect van onze menslievende regels. Als hier alles in orde geraakt kan dan de echte migratie beginnen: zijn hele familie die over komt. Dat zijn niet de mensen die bedoeld worden in de vluchtelingenverdragen.

Kost en geen winst

Door de band zijn het ook geen mensen die hier echt succesvol kunnen worden. Vaak zonder relevante kennis om bij ons zinvol werk te vinden. Waardoor, laat ons eerlijk zijn, elke dergelijke migrant een kost is in plaats van iemand die helpt om de vergrijzing te betalen. We laten mensen naar hier komen om ze te laten verkommeren en moeten er nog flink wat opleggen. Hoe kan je dan verwachten dat zoiets niet tot spanningen leidt.

Zo zijn we al even een migratieland. Zoals hier twee weken geleden in de reportage over Aalst uitvoerig werd beschreven. In 30 jaar steeg het aantal Aalstenaars met een vreemde origine van 1.900 naar 20.000. Dat zie je elke dag op straat. En dat geldt niet alleen voor Aalst maar voor zowat elke centrumstad. Niet enkel in ons land trouwens. Dat leidt tot spanningen.

Ruk naar verdeeldheid

In Zweden zit ‘radicaal rechts’ mee in de regering. Ze willen een ander migratiebeleid. Want dat is ook waar de kiezer voor stemde. Finland, idem, net zoals Denemarken. Polen en Hongarije, de Visegradlanden… vragen een strenger migratiebeleid. In Italië kwam rechts aan de macht. In Spanje zie je de verdeeldheid van het land in het verkiezingsresultaat.

Maar dé vraag wordt of er ook iets kan en zal veranderen. Wat als die rechtse regeringen in hun pogingen om dat migratiebeleid te verstrengen worden teruggefloten uit Straatsburg of Luxemburg of Brussel?

In de toekomst kan de paradox ook slecht aflopen. Onze uitdijende mensenrechten kunnen er voor zorgen dat we in een rechtenloze wereld terecht komen. Niemand is tegen mensenrechten, maar ook hier kan té, te veel worden, waardoor je het omgekeerde krijgt van wat je wil. Er is een politieke visie in de mensenrechten geslopen. Het mooie principe van de mensenrechten voor de kar spannen van een utopische wereldvisie kan aanleiding geven tot een revolutiegolf in Europa. Dat is geen goed vooruitzicht.