Mentale kloof

De religieuze wereld staat even op zijn kop. Paus Franciscus vindt dat er niet mag worden gelachen met religie: ‘Je kunt geen grappen maken over het geloof van anderen.’ In de katholieke Filipijnen knikte men instemmend. Franciscus gebruikte een van zijn medewerkers als voorbeeld: ‘Als mijn goede vriend Gasparri mijn moeder vervloekt, dan kan hij een klap verwachten. Dat is normaal.’ De progressiefste kerkleider sinds Jezus Christus zelf houdt niet van de ultieme vrijheid van meningsuiting, zo lijkt het. Dat hadden we van die vrolijke frans niet verwacht.

De Belgische aartsbisschop André-Joseph Léonard sprak op Radio 1 helemaal anders: ‘De vrijheid van meningsuiting is een groot goed en het is altijd gevaarlijk voor de democratie om die te beperken. (…) Op godslastering reageren met geweld van welke vorm ook valt nooit te rechtvaardigen.’ Léonard spreekt vanuit zijn Europese context. De rooms-katholieke kerk in West-Europa heeft zich volledig aangepast aan de geseculariseerde samenleving. In de meeste delen van de wereld is daar niets van te merken. Franciscus leidt een wereldkerk waar vooral niet-Europeanen de kudde vormen. En die kudde is heel wat Bijbelvaster dan het Europa van de laatste decennia.

Onlangs zond de BBC een programma uit over het leven in en rond de kathedraal van Canterbury, het centrum van de anglicaanse kerk. Jaarlijks komen daar priesters van over heel de wereld bij elkaar. Dat bleek confronterend. In het Verenigd Koninkrijk zijn al een hele tijd vrouwelijke priesters toegelaten. Weldra wordt er ook een vrouwelijke bisschop gewijd. Afrikaanse priesters reageerden zichtbaar onwennig tijdens de ontmoeting met hun vrouwelijke confraters. Een van hen was zelfs verbaasd dat er zoiets bestond. Over onder meer homoseksualiteit bleek de kloof nog groter, tot diepe teleurstelling van enkelen. Een progressieve Afrikaanse bisschop sprak hen toe. Zijn woorden klonken ongeveer als volgt: ‘Het Westen moet begrijpen dat een thema als homoseksualiteit en vrouwelijke priesters onaanvaardbaar is in Afrika, hoewel ik er geen graten in vind. Wij moeten op het veld immers volop concurreren met de islam.’

Het mocht dan wel om de Church of England gaan, dezelfde kloof bestaat ook in de katholieke kerk. De standpunten van Mechelen en Rome over de vrije meningsuiting wijzen het aan. Het is een mentale kloof die moeilijk te dichten lijkt en die brutaal gaapt tussen West-Europa en de wereld. De laatste tijd worden we op een pijnlijke manier geconfronteerd met die ongemakkelijke realiteit. Je suis Charlie? Tot aan de zeeën en niet verder.