Merkel zit gebeiteld voor Bondsdagverkiezingen

Alle ogen in het politieke wereldje waren de laatste dagen op niets anders gericht dan op de Duitse deelstaat Noordrijn-Westfalen (afgekort NRW). De regionale verkiezingen zouden een signaal naar boven inhouden. De deelstaat (‘Land’ in het Duits) die grenst aan België en Nederland telt bijna één vijfde van alle Duitsers. Met 13 miljoen stemgerechtigden gelden de deelstaatverkiezingen er als een kleine Bundestagswahl, Bondsdagverkiezingen in het klein als het ware. En eind september is het zover. Dan wordt er een nieuwe Bondsdag, een nieuw federaal parlement, gekozen. De wereld zal dan zien of de christendemocratische bondskanselier Angela Merkel (CDU) zichzelf opvolgt, dan wel of ze plaats ruimt voor haar sociaaldemocratische uitdager Martin Schulz (SPD).

Vertrouwen

De verkiezingen in NRW waren dus een test. De nominatie van Schulz als kandidaat-kanselier van de SPD in januari dit jaar, leek de sociaaldemocraten vleugels te geven. Er ontstond een ware hype rond de gewezen voorzitter van het Europese Parlement. De verkiezingen in Saarland en Sleeswijk-Holstein in maart en mei, waar de SPD het moest afleggen tegen de CDU, zetten echter een domper op de roes. Daar konden ter verontschuldiging nog regionale factoren de doorslaggevende rol gespeeld hebben. In NRW heerst de bikkelharde waarheid: de CDU is de winnaar omdat de mensen iets anders wilden. Schulz pakt niet. Dat zelfs de toch niet ongeliefde ministerpresidente Hannelore Kraft (SPD) het moet afleggen tegen een weinig charismatische Armin Laschet (CDU), bewijst dat Schulz meer ijzers in het vuur zal moeten hebben als hij de Bondsdagverkiezingen wil winnen. Maar achter de kleurloze Laschet doemt de schaduw van Merkel op. Zij ging ook op campagne in NRW, want ze weet dat vele burgers nog altijd – of opnieuw na de vluchtelingencrisis van 2015 – vertrouwen in haar hebben.

Concreets

Laschet kaartte tijdens de verkiezingen het thema binnenlandse veiligheid aan, haalde snoeihard uit naar de rood-groene regering van NRW, verweet de deelstaatminister van Binnenlandse Zaken de hoge criminaliteitscijfers goed te praten, en de politie niet goed aan te sturen. De burgers waren Oudejaarsnacht 2015 in Keulen niet vergeten. Maar wat de rood-groene regering ook ten kwade werd geduid, waren de economische problemen waarmee de sterk geïndustrialiseerde deelstaat te kampen heeft. De werkloosheidsgraad is er de vijfde hoogste van de zestien Duitse deelstaten, de staalindustrie moet vrezen voor sluiting van fabrieken, de hoge bedrijfsbelasting schrikt investeerders af, en er wordt te weinig geïnvesteerd in scholing en onderwijs. De SPD kan de verantwoordelijkheid hiervoor niet van zich afschuiven: op een onderbreking van vijf jaar na bestuurt ze de deelstaat al sinds het midden van de jaren ’60. De mensen zijn dus ontevreden over haar aanpak. Het hameren van Schulz op ‘Gerechtigkeit’ (rechtvaardigheid) zal niet aanslaan. Er wordt iets concreters verwacht.

Symbolisch

Dat Schulz zijn partij ziet afgaan, uitgerekend in de deelstaat waar hij vandaan komt, doet symbolisch extra pijn. In opiniepeilingen bouwt de CDU federaal haar voorsprong verder uit met 38% tegen 26% voor de SPD. Merkel zit gebeiteld. Als ze geen grote fouten maakt tenminste. Nieuw is ook de comeback van de liberalen van de FDP. In 2013 vlogen ze uit de Bondsdag: de kiesdrempel van vijf procent had hen toen genekt. Succes in NRW belooft hen veel goeds bij de komende Bondsdagverkiezingen. De rechts-nationalistische AfD scoort niet slecht, maar minder dan gehoopt. De polarisering tussen CDU en SPD doet haar geen goed. De kiezer wil een partij met een machtsperspectief, en een coalitie die de nodige slagkracht heeft om de problemen aan te pakken. Frauke Petry (AfD) wilde op het partijcongres van de AfD de optie van regeerdeelname verdedigen, maar de hardliners binnen haar partij hebben dat afgewezen. De kiezer echter wil de soep niet zo heet eten, maar verkiest de zekerheid die Mutti Merkel voorspiegelt.

(Dit stuk verscheen maandag op www.knack.be)

(De auteur publiceerde het boek ‘Van Reich tot Republik. Denken over Duitsland vroeger en nu’ (Doorbraakboeken, 2de druk 2017))

Foto (c) Reporters (u ziet Armin Laschet (CDU) en Hannelore Kraft (SPD), kiezers zagen ook Angela Merkel en Martin Schultz)