Met alle Chinezen maar niet met de Litouwers

Vrijdag vergaderden de ministers van buitenlandse zaken van de Europese Unie op een informele bijeenkomst in Kranj te Slovenië voor het eerst in een half jaar over China. Tenminste voor het eerst op dergelijk hoog niveau. Sinds maart volgden al tal van kleine sancties tegen China elkaar op, maar sedert de diplomatieke rel tussen Peking en EU-lidstaatje Litouwen de afgelopen weken staat de relatie met China weer hoog op de agenda. Het Europees Parlement gaf afgelopen week trouwens al een eerste stevige por.

In een aanhoudende serie intimidaties neemt China ieder land onder vuur dat durft Taiwan te erkennen of banden met Taiwan aan te halen. Officieel is Taiwan sedert het als ‘nationalistisch China’ de Chinese zetel in de Verenigde Naties moest afgeven aan het ‘communistische China’ een opstandige provincie van datzelfde communistische China van voorzitter Mao. De hele wereld negeert ondertussen dat Taiwan gewoon een onafhankelijk land is dat bij de twintig rijkste industrielanden hoort. Taiwan is bovendien een democratie en voorbeeld van de ‘Europese waarde’ rule of law!

Enkel en alleen om de maoïstische gevoelens te sparen en dus geen economisch nadeel te ondervinden van represailles door de communisten in China speelt de internationale wereldorde komedie. De publicatiediensten van de VN houden deze komedie met fake landkaarten, fake statistieken en fake benamingen ondertussen al decennia vol. Zelfs op de Olympische Spelen is de naam Taiwan taboe (daar gebruiken ze China met vermelding van de hoofdstad Taipei).

Economische afpersing

Tot het nietige EU-lidstaatje Litouwen als economische dwerg recent besloot zich niet te laten intimideren door China. De regering in Vilnius besloot in augustus om een soort vertegenwoordiging van Taiwan in haar hoofdstad te aanvaarden. Geen ambassade, maar een soort consulaat of missie. China riep meteen haar ambassadeur terug uit Vilnius en eiste dat de Litouwse ambassadeur teruggeroepen zou worden uit Peking.

Eigenlijk verbrak China als het ware de diplomatieke betrekkingen met Litouwen en handelde het alsof een oorlog elk moment kon uitbreken. Meteen stopte China alle treinen met goederen die via de spoorwegen van de Nieuwe Zijderoute of Belt and Road Initiative (BRI) op weg waren naar Litouwen. Dergelijke economische afpersing werkt meestal dadelijk, maar dit keer niet. Litouwen hield voet bij stuk. Eind 2021 opent een soort Litouwse ambassade in Taipei. Let op: geen enkele EU-lidstaat erkent (nog) Taiwan als land.

Eén front

Opmerkelijk is echter dat de EU voor één keer een lidstaatje niet liet vallen. De relatie tussen de EU en China was al slecht en de EU sloeg keer op keer een mal figuur (zie eerdere artikels op Doorbraak: tandeloze EU zeurt tegen China, EU kiest voor frontale aanval bij handelsoorlog, Merkel forceert akkoord EU en China of de Poolzeepassage). De geopolitieke inzet in Afghanistan en Afrika, waar China zwaar inzet op het monopoliseren van grondstoffen is groot. Ook de aanhoudende industriële spionage en de vuile cyberoorlog met hacking van overheden en bedrijven in de EU is een steen des aanstoots.

Tel daar het feit bij dat China binnen de EU ongelimiteerd kan investeren of handelen, maar Europese bedrijven geen fatsoenlijke toegang tot de Chinese markt krijgen tenzij ze hun kennis delen met een Chinees bedrijf. Chinese bedrijven krijgen staatssteun, wat in de EU verboden is en bovendien marktverstorend werkt, maar dat laatste is juist de bedoeling van de Chinezen. De schendingen van de mensenrechten in China en vooral in de voormalige Europese enclaves Hong Kong en Macau dragen tevens bij tot de verrotting van de relaties. Het Europees Parlement bevroor op 20 mei 2021 daarom de investeringsovereenkomst of  EU-China Comprehensive Agreement on Investment (CAI).

Eén-Chinabeleid

Het moge dan ook verbazen dat de relatie met China al zes maanden de agenda van de Europese leiders niet haalde. Elke maand kwamen de ministers van buitenlandse zaken immers bijeen in de de Raad Buitenlandse Zaken (RBZ). De RBZ is verantwoordelijk voor het buitenlandse optreden van de Europese Unie. Dit optreden omvat het buitenlands beleid, defensie en veiligheid, handel, ontwikkelingssamenwerking en humanitaire hulp.

De zittingen van de Raad Buitenlandse Zaken worden voorgezeten door de hoge vertegenwoordiger voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid van de Europese Unie (momenteel de Spaanse socialist Josep Borrell). De hoge vertegenwoordiger wordt bijgestaan door de Europese Dienst voor Extern Optreden (EDEO of EEAS). Elke zes maanden komen ze samen op een Gymnich-top (genoemd naar Slot Gymnich waar in 1974 de eerste dergelijke informele top plaats vond). De informele top in Kranj is zo’n Gymnich-top.

Taiwan

De Chinezen beweerden dat de Litouwers de zogenaamde ‘one China policy’ van de EU doorbraken. China eist van de EU dat het China als één geheel beschouwt en dus Taiwan of Tibet niet bij name noemt. Die komedie betreft ook betwiste eilanden in Japanse en Russische territoriale wateren. De naam Taiwan gebruiken volstaat om de communisten in razernij te doen ontsteken. De communisten in Peking rekken ‘one China policy’ ook steeds op. Waar het ‘one China principle’ inhield dat Taiwan en China samen China uitmaken, ontkent het één-Chinabeleid dat meer dan één Chinese staat mogelijk is en enkel de Volksrepubliek China kan bestaan.

Een onafhankelijk Taiwan is uitgesloten hoewel het de facto al bestaat sedert de Tweede Wereldoorlog na de Japanse capitulatie. Nadat China enkele Litouwse parlementsleden op een zwarte lijst zette in maart 2021 omdat ze de mensenrechtenschendingen in Hong Kong aanklaagden, had de Litouwse regering genoeg van die klucht. Volgens Vilnius is de hele demarche van China in strijd met het internationale recht. ‘China is gewoon fout.’

Geopolitieke urgentie

Wie nu dacht dat de Gyymnich-top in Slovenië vrijdagavond met een resolutie over China zou uitpakken vergiste zich schromelijk. De EU deed de Gymnich-top af als een ‘informele’ bijeenkomst. De besprekingen over een snelle Europese interventiemacht, een actieplan voor Afghanistan en de Chinese perikelen worden weliswaar op het hoogste niveau besproken, maar tot directe acties zou het niet leiden. Ook de ontwikkelingen in Afghanistan kennen een Chinees luik. De deal tussen Peking en de Taliban over de grondstoffen veroorzaakte internationale verontwaardiging. De geopolitieke noodzaak van een harde reactie tegen China staat als een paal boven water.

Toch is de reactie van de EU dit keer ernstig te nemen. Alle neuzen lijken in dezelfde richting te staan ondanks Chinese pogingen de EU-landen met economische dossiers uit elkaar te spelen. Afgelopen woensdag aanvaardde de commissie buitenlandse zaken van het Europees Parlement (AFET) voor het eerst een rapport over de relaties met Taiwan. De Europarlementariërs drongen aan op nauwere banden met Taiwan vanuit de EU.

De steeds dreigender militaire agressie door China tegen Taiwan werd zelfs uitdrukkelijk verwoord. Dit was geen toeval want Japan verhoogde zijn militair budget vanwege die dreiging afgelopen week met miljarden euro per jaar. Uiteraard sleepten de Europarlementsleden er telkens de ‘one China policy’-mantra bij. Iedereen ziet dus de rare spreidstand: betere bilaterale relaties tussen EU en Taiwan zonder dat de ‘one China policy’-doctrine in het gedrang komt.

Europees Parlement steunt Taiwan

De Zweedse conservatief en Europarlementariër Charlie Weimers die als rapporteur van het rapport dienstdeed wil vooral de economische banden aantrekken en de onderhandelingen met Taiwan verdiepen. Een investeringspact zou daarbij zeer nuttig zijn. Een ander niet onbelangrijk detail is dat het Europees Parlement ook wil dat de EU het lidmaatschap van Taiwan bij internationale intergouvernementele organisaties zal steunen. Bijvoorbeeld bij de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Het EP zal trouwens de volgende maanden komen met adviezen betreffende de banden met China en voorstellen om de invloed van China in de regio te counteren.

De behandeling van China op de ‘informele’ Gymnich-top in Slovenië was van groot belang. De Europese Raad (van regeringsleiders) zal in oktober de strategie rond China bespreken ter voorbereiding van een EU-China-top eind 2021. Tegelijk zullen juridische maatregelen volgen om China te straffen voor economische delicten en inbreuken tegen de mensenrechten zoals dwangarbeid of slavernij. De EU wil eindelijk haar tanden tonen aan China.