Olivier S., een 37-jarige man uit Seraing, vermoordde begin januari een 14-jarig meisje. Eerder zocht hij contact met haar via Snapchat, nodigde hij haar uit om te gaan winkelen en pikte hij haar ergens in Anderlecht op. Met de gruwelijke gevolgen van dien.

Het toont voor volksvertegenwoordiger Michael Freilich (N-VA) de relevantie aan van zijn resolutie ‘betreffende het beschermen van jonge kinderen tegen ongepaste online-inhoud’. Opmerkelijk: Child Focus toonde zich daarover nogal negatief.

De resolutie

In België ligt de gemiddelde leeftijd waarop kinderen een smartphone krijgen op 8 jaar en 4 maanden. Dat betekent niet dat ze dan voor het eerst online surfen, stelt Freilich. Hij is dan ook in de eerste plaats bezorgd over de gevolgen bij jonge kinderen die ongewild in contact komen met pornografie.

Concreet vraagt Michael Freilich drie zaken aan de federale regering. Ten eerste een verplichting aan de internetproviders om systemen van ouderlijk toezicht te voorzien. Ouders moeten met één klik 18+-content kunnen blokkeren. ‘Eenzelfde verplichting willen we ook opleggen aan de fabrikanten van toestellen die op het internet kunnen, zoals het geval is in Frankrijk’, aldus Freilich. Daarmee kunnen ook websites buiten de regio geblokkeerd worden. Dat is een uitbreiding op het bestaande mediadecreet in Vlaanderen.

Ten derde vraagt Freilich in de resolutie een algemeen digitaal platform, waar ouders en opvoeders terechtkunnen voor informatie over ongepaste online inhoud, de gevaren van het internet en hoe daar met je kind over communiceren. De Franse overheid geeft hierin een voorbeeld met ‘Je Protège Mon Enfant’. Frankrijk neemt dit jaar overigens concrete maatregelen om minderjarigen de toegang tot pornografische sites te ontzeggen.

Taboeïsering

In Vlaanderen wordt meestal erg voorzichtig gereageerd op de beteugeling van pornografie. Het argument is vaak dat seksualiteit of porno niet in de taboesfeer mag raken. Getuige daarvan een artikel dat op 11 februari in De Standaard verscheen met als titel ‘Over porno moeten we blijven praten met jongeren’. Dat beteugeling echter geen taboeïsering hoeft te betekenen, bleek uit de hoorzitting van de Kamercommissie Digitale Agenda op 8 februari. Daar werd Freilichs resolutie besproken.

De gastsprekers tijdens de hoorzitting waren het eens rond de stelling dat België een probleem heeft. De gevolgen voor jonge kinderen die in aanraking komen met pornografie en slachtoffer zijn van ‘grooming’ en ‘sextortion’ werden als zeer zorgelijk bestempeld. 2021 was, volgens Child Focus, een triest recordjaar wat sextortion betreft.

Béatrice Copper-Royer

Béatrice Copper-Royer is Franse klinisch psycholoog en voorzitter van e-Enfance. Dat laatste is vergelijkbaar met wat Child Focus doet op vlak van online veiligheid en seksuele uitbuiting. Zij stelde tijdens de hoorzitting onomwonden: ‘Pornografie is een ramp voor jongeren.’ Bij kinderen die nog geen enkel beeld hebben van seksualiteit kan het angstsymptomen geven. Oudere kinderen krijgen een beeld van seksualiteit, dat gebaseerd is op presteren. Het leidt mogelijk tot gewelddadig gedrag en angsten.

Copper-Royer ziet een connectie tussen porno en cyberpesten. Jongeren zien voortdurend dat naakt gebanaliseerd wordt, waardoor de stap naar het sturen van naaktfoto’s kleiner wordt. Die foto’s worden meer dan eens tegen hen gebruikt en vormen het begin van een systeem van pesterijen, met alle gevolgen van dien. Bij Child Focus en haar partners (Hoge Raad voor Media-Educatie, Mediawijs en Gezinsbond) was eveneens te horen dat online bescherming van kinderen erg belangrijk is. Ook zij vinden dat er een probleem is in ons land. De jongste groep loopt het meeste risico op seksuele uitbuiting, zolang er niet met hen en met de opvoeders aan de slag wordt gegaan.

Een en-en-verhaal

Caroline Vrijens (Vlaams kinderrechtencommissaris) zag in de resolutie een en-en-verhaal van zowel het ingrijpen op technologisch vlak, als het werken aan mediawijsheid. Zowel zij als Solayman Laqdim (algemeen afgevaardigde van de Franstalige gemeenschap voor de kinderrechten) beaamden dat zowel beschermingsmaatregelen, als emancipatie van kinderen nodig zijn. Zij zien in de resolutie geen taboeïsering, maar een combinatie van beschermen tegen en bespreekbaar maken van porno.

Een van de vertegenwoordigers van Child Focus, directeur Nel Broothaerts, stelde dat er geen discussie is dat ouderlijk toezicht een klein deel van de oplossing is. Niettemin zag policy advisor Niels Van Paemel in de resolutie de zoektocht naar een wonderoplossing. Hij benadrukte dat controle niet zaligmakend is en dat mediaopvoeding belangrijker is. Child Focus vindt dat die mediaopvoeding in de resolutie niet concreet genoeg wordt benaderd. Een controlemechanisme als solo-oplossing creëert een gevoel van valse veiligheid. Het schaadt de vertrouwensband tussen kind en opvoeder. Jongeren zullen het systeem proberen te omzeilen. Wanneer er daarna iets misloopt, is de kans kleiner dat ze bij de opvoeder om hulp gaan aankloppen. De titel van een van hun ‘slides’ vat samen hoe ze over Freilichs voorstel denken: ‘Van resolutie naar solutie’.

360°-aanpak

Child Focus wil een 360°-aanpak die op landelijk niveau wordt gecoördineerd. Er zijn momenteel diverse initiatieven: er bestaan al doeltreffende platforms. Daar wees ook Solayman Laqdim op, maar die functioneren te los van elkaar. Financiële middelen zijn niet structureel verankerd, waardoor Child Focus al te vaak moet kiezen waaraan geld wordt gegeven. De organisatie is vragende partij om zelf die 360°-aanpak landelijk te coördineren.

Tijdens de hoorzitting verdedigde Freilich zijn aanpak. De resolutie behandelt niet het totaalplaatje. Dat kan ook niet in de Kamercommissie Digitale Agenda. Er is in dit verhaal bijvoorbeeld ook een onderwijs-component. Dat is Vlaamse materie. Daarnaast zei de volksvertegenwoordiger dat de federale regering bewust moet worden van de noodzaak dat er iets gedaan wordt. Daar kan deze resolutie een stap in betekenen. Freilich toont zich voorts voorstander van coördinatie en de structurele verankering van financiën.

Gemiste kans

Inhoudelijk lijken de ideeën Freilich en Child Focus al bij al niet zover uit elkaar te liggen. Het is dus opmerkelijk dat de organisatie zich wel zo negatief uitgesproken heeft. De redactie vroeg aan Child Focus of ze deze resolutie op zich wel zien als een stap in de goede richting, aangezien die toch spreekt van een en-en-aanpak, ouderlijk toezicht én mediawijsheid. De organisatie liet weten niet aan politiek te willen doen en zich dus niet uit te spreken over de resolutie zelf of de verschillen met hun standpunt. Hoewel begrijpelijk, staat die communicatie haaks op de conclusies die de organisatie zelf tijdens de hoorzitting over de resolutie geuit heeft.

Michael Freilich liet aan de redactie weten teleurgesteld te zijn over de negatieve houding van Child Focus. De toekomst zal uitwijzen of dit een gemist kans is om met politiek en middenveld te werken aan een oplossing voor het, tijdens de hoorzitting, erkende probleem van ongewenste online content.