Dinsdag 25 april werd in mijn buurdorp Blaricum een lezing gehouden met als titel ‘Migratie zonder migratiebeleid’. Spreker was Rob de Lange, algemeen verslaggever voor het Het Financieele Dagblad (Nederlandse tegenhanger van De Tijd). Volgens hem wordt het politieke en publieke debat over migratie niet gevoerd.

Pogingen daartoe maken snel heftige emoties los, waarbij mensen elkaar uitmaken voor ‘allochtonenknuffelaar’ dan wel ‘xenofoob’. De angst om migratie beleidsmatig bespreekbaar te maken leidt er tevens toe dat geen keuze wordt gemaakt wat voor soort migranten nodig wordt geacht op de lange termijn én hoe groot de spankracht ingeschat wordt bij het opnemen van grote groepen nieuwkomers.

Rationalisering

Zo zijn er verschillende groepen migranten. Bedrijfstakken die het van kennis moeten hebben kunnen inderdaad niet zonder hoogopgeleiden uit alle delen van de wereld. Bij studenten ligt het anders. In theorie kunnen Nederlanders niet in het buitenland studeren als anderen niet hier mogen studeren. Maar Nederland is klein, de buitenwereld groot en inmiddels zijn er te weinig kamers (‘koten’) voor Nederlandse studenten. Daarnaast zijn er asielzoekers. De Lange stelde dat elk van die groepen in principe zonder problemen opgenomen kan worden in de samenleving. Tel je ze bij elkaar op, dan moet er jaarlijks een middelgrote stad bijgebouwd worden. Aangezien ruimte beperkt is, kan je je afvragen of het wel wenselijk is.

Terzijde. Vorige week diende Robbert Dijkgraaf, de Nederlandse minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, een wetsvoorstel in om de instroom van buitenlandse studenten te reguleren en te verkleinen. Daarnaast moeten internationale studenten Nederlands leren. Dijkgraaf komt uit de academische wereld en is lid van het links-liberale D66 – een partij voor wereldburgers.

Asielbeleid

Bij asielbeleid speelt niet alleen het verschil tussen vluchtelingen en mensen die vooral om economische motieven komen. Wie toegelaten wordt tot de asielprocedure, mag als statushouder twee-drie jaar lang nog niet werken. Tegen de tijd dat ze een verblijfsvergunning krijgen, hebben ze jaren buitenspel gestaan. Maar op dit ogenblik heeft de Immigratie- en Naturalisatiedienst niet de middelen om de procedure sneller te laten verlopen, terwijl voor komende zomer een nieuwe toestroom uit Afrika wordt verwacht.

De Lange gaf een voorbeeld uit zijn journalistieke praktijk. Afgelopen zomer was hij in Utrecht, waar vluchtelingen uit Oekraïne, en twee andere oorlogslanden, worden begeleid bij het vinden van werk. Een complicatie vormt daarbij de spanningen van wat ze op de weg hierheen meegemaakt hebben. In Utrecht wist men dat te begeleiden.

Terwijl hij meeliep, hoorde hij dat er ook statushouders waren die gelijk ontslag namen zodra ze een huurwoning kregen. Voor hem was het een bericht van twee kolommen op pagina 7, maar het wekte een digitale krokodillenvijver. Eerst verontwaardiging vanuit rechts, waarop de verantwoordelijke wethouder (schepen) niet de zaak tot de bodem uitzocht, maar stelde dat het eerst om zes, later om maar drie gevallen ging. Dat leidde tot verontwaardiging vanuit links, dat de eerdere ophef xenofoob vond. Daarnaast deed het ontkennen van het probleem door de wethouder ondernemers besluiten hun medewerking op te zeggen.

Oplossingen liggen politiek gevoelig

De Lange waarschuwt voor de gevolgen als rationeel migratiebeleid uitblijft. De huizenbouw kan het tempo van de immigratie niet bijbenen. Voor veel statushouders is geen passend werk. Hoe valt een door migratie groeiende bevolking – 21 miljoen Nederlanders in 2050 – te rijmen met milieudoelstellingen? Wat als wegkijken extreemrechts in de kaart speelt?

Linkse partijen willen niet aan immigratiebeperking. Centrumrechtse partijen (de rechts-liberale VVD en het christendemocratische CDA) spreken van strenger beleid, maar handhaven dat niet. Andere rechtse partijen zijn niet noodzakelijk democratisch.

Van de politiek verwacht De Lange daarom voorlopig geen oplossingen. Maar vorige week plaatste Thea Hilhorst, hoogleraar humanitaire hulp en wederopbouw aan de Erasmus Universiteit Rotterdam in de linkse Volkskrant een essay. Strekking: als links afstapt van het taboe op aantallen migranten, wordt omgekeerd rechts toegevingsgezind. Het nettoresultaat kan een humaner en toegankelijker asielbeleid worden.

Geld en ruimte

Nederland is (net als België) dichtbevolkt. Andere Europese landen zijn dunbevolkt. Wat als EU-landen met geld en weinig ruimte geld geven aan EU-landen met ruimte en weinig geld om asielzoekers op te vangen?

Wanneer iemand voorstelt om de instroom te verminderen, wordt standaard verwezen naar internationale verdragen over vluchtelingen en migratie. Volgens De Lange zijn verdragen niet in steen gebeiteld. Ieder getekend verdrag is in principe een compromis tussen de betrokken partijen. De huidige aantallen zijn groter dan ooit tevoren, het oorspronkelijke verdrag is gedateerd.

In 2015 werd schande gesproken van het hek dat Hongarije bouwde om migranten te weren, inmiddels is ‘fort Europa’ praktijk aan het worden. De Deense sociaaldemocraten menen dat de verzorgingsstaat alleen betaalbaar blijft als migratie wordt beperkt. Griekenland en Italië worden steeds minder bereid migranten op te vangen voor de rest van Europa. De Lange verwacht dat het een kwestie van tijd is voor de verdragen veranderd worden.

Toeval of niet, diezelfde dag ging het Franse duidingsprogramma C’dans l’air over een mogelijke migratiewet van president Macron. Inclusief reportage over Denemarken.

Instemming van het publiek

Het aanwezige publiek gaf de spreker gelijk. De lezing vond plaats in een regio waar traditioneel VVD (eerder die van Hans Wiegel of Frits Bolkestein dan die van huidig premier Mark Rutte) wordt gestemd. Hoogopgeleid welgesteld rechts. Alleen de gespreksleider brak nog een lans voor gastvrijheid als deugd. Was dezelfde lezing gehouden binnen de Amsterdamse grachtengordel (hoogopgeleid welgesteld links), of in een overwegend links stemmende studentenstad als Utrecht of Nijmegen, had de respons anders kunnen zijn.