Moedertje Rusland springlevend

Rusland, dat is ook nadenken over de eigen identiteit. Behoort het tot Europa? Tot Azië? Of is het gewoon iets eigens? Geschiedenis speelt in dat denken over identiteit  een belangrijke rol. Niemand minder dan president Vladimir Poetin heeft historici de opdracht gegeven om aan een nieuw boek over de geschiedenis van Rusland te werken. Poetin houdt van geschiedenis en houdt er zo zijn eigen kijk op na. Noemde hij niet ooit  het verdwijnen van de Sovjet-Unie ‘de grootste geopolitieke catastrofe van de 20ste eeuw’? Niet dat de Russische president een terugkeer van het communisme wenst, maar misschien staat hij wel in de traditie van het imperiale denken dat achter de Unie van Sovjetsocialistische Republieken (USSR), kortweg Sovjet-Unie, schuilging? Of zoals de Amerikaanse diplomaat George Kennan in zijn beroemde Long Telegram van 22 februari 1946 vanuit Moskou de Sovjet-Russische buitenlandpolitiek in 1946 beschreef: ‘Everything must be done to advance relative strength of USSR as factor in international society’ (‘Er moet alles aan gedaan worden om de relatieve kracht van de Sovjet-Unie op de internationale bühne te versterken.’). Vervang de afkorting USSR door de huidige Russische Federatie en je weet waar het de huisheer van het Kremlin om gaat: Rusland moet weer iets betekenen in de wereld. Om daarin te slagen moet Rusland intern op een stabiel fundament rusten.

Stabiliteit

De opdracht die Poetin aan het Russische Genootschap voor Geschiedenis meegaf, is dan ook de beschrijving van de geschiedenis vanuit de onderliggende gedachte dat ze een streven naar stabiliteit is. Van geschiedenis als het uitvechten van de klassenstrijd in marxistische zin is al lang geen sprake meer. Toch blijft het denken in termen van contradicties en spanningen belangrijk, een dialectisch denken als het ware zoals het de Duitse filosofen Georg Friedrich Wilhelm Hegel (1770-1831) en Karl Marx (1818-1883) voor ogen zweefde. Vrij vertaald naar Russische toestanden klimt de natie vanuit de dialectische botsing van these en antithese  op naar stabiliteit als synthese. De periode van Sovjetleider Leonid Brezjnev tussen 1962 en 1983 wordt beschreven als relatief stabiel, maar door haar conservatisme (these) zou ze ook in een crisis van het systeem (antithese) uitgemond zijn. Michael Gorbatsjov probeerde daar als secretaris-generaal van de Communistische Partij een mouw aan te passen door hervormingen onder de noemer van perestrojka en glasnost (synthese).

Natie

Door de schoktherapie die haar in de jaren ’90 na de val van de Sovjet-Unie werd toegediend, dreigde moedertje Rusland te bezwijken. Toen verscheen Vladimir Poetin als ‘koene ridder’ op het toneel en – zoals de richtlijnen voor de nieuwe geschiedenisboeken bepalen – is het dankzij zijn krachtig beleid dat Rusland niet alleen interne stabiliteit herwon, maar ook weer een rol van betekenis speelt in de wereldpolitiek. Poetin behoort alvast niet tot de verachters van de natie, zoals we ze zo vaak in de Europese Unie aantreffen. Hij keert zich tegen een kosmopolitisch denken dat nationale eigenheden wil uitvlakken. De belangen van de natie zijn wel het best gediend met burgerlijke vrijheden en rechten, zoals het nationalisme als ideologie het vanaf zijn verschijnen in de 19^de eeuw altijd heeft onderstreept. Over de autoritaire tendensen daarentegen die Rusland onder Poetin plagen, over de interne breuken en protesten waarmee de Russische natie als reactie daarop wordt geconfronteerd, reppen de officiële richtlijnen voor de historici niet, zoals de kritiek luidt.

<Vindt u dit artikel informatief? Misschien is het dan ook een goed idee om ons te steunen. Klik hier.>