Moeten de kiezers nu vijf jaar zwijgen?

De huidige toppolitici hullen zich dezer dagen in radiostilte. Echte politieke macht zie je niet, zo vertelde een mandataris me ooit. Aan het wateroppervlak oogt alles rustig maar onder de waterlijn beweegt er momenteel van alles. Echter, weinig informatie hierover sijpelt door naar de burger. Alternatief vullen de mediakanalen zich voorlopig met oude krokodillen die nog eens van zich laten horen. Hasbeens die losgekoppeld zijn geraakt van wat momenteel echt in de Wetstraat gebeurt: de kijker of lezer zit eigenlijk helemaal niet te wachten op deze figuren.

Bewegen, bewegen, bewegen

N-VA schakelt zoals vaak sneller dan de concurrentie. Een partijtopper bracht me ooit zijn belangrijkste les in onderhandelingen bij: ‘bewegen, bewegen, bewegen’ – naar analogie met het mantra van voetbaltrainer Oscar Crucke. Jan Jambon en Theo Francken nemen de leiding van het federale onderhandelingsteam. Lorin Parys wordt in operationele termen de nieuwe partijvoorzitter die door formateur De Wever wordt uitgenodigd om de regionale regeringsvorming mee tot een goed einde te brengen. Inhoudelijk zal N-VA op de sociaal-economische dossiers wat bijsturen. Niet alleen om haar hardvochtige indruk uit de voorbije campagne wat te ontkrachten maar ook om het opgeschoven Vlaams Belang wat electorale wind uit de zeilen te nemen. De Vlaamse sociale bescherming zal de volgende legislatuur daarom stevig verder uitgebouwd worden.

Zowel De Wever als Di Rupo bedankten vriendelijk voor het individuele aanbod van de Koning om de informateursrol op te nemen. Beide partijvoorzitters regisseren immers al in hun eigen deelstaat de coalitievorming: het is duidelijk waar voor hen momenteel de prioriteit ligt. Net zoals in 2014 houden de twee heren de coalitiegesprekken op beide niveaus liever gescheiden. Terecht overigens, want puur praktisch kennen die verschillende onderhandelingen nu eenmaal een eigen timing en dynamiek.

Duobaan

De aanstelling van het duo Reynders-Vande Lanotte is daarmee een tweede keuze. De démarche van het Koningshuis plaatst VB en N-VA niettemin op de achterbank en de paarse partijfamilies in de cockpit. Een paarsgroene formule is eigenlijk de enige coherente federale meerderheid die tevens een duidelijk gemeenschappelijk project kan hebben, namelijk aantonen dat ‘België werkt’. Wagen deze partijen zich niet aan zo’n avontuur dan beamen zij eigenlijk de analyse van De Wever dat een stap richting confederalisme onvermijdelijk is geworden in dit tweestromenland. Nu is in Brussel zo’n paarsgroene regering alvast gevormd en ook in Wallonië zitten de onderhandelingen duidelijk op dit spoor. Eerder was Di Rupo al zo slim om de achtkoppige ‘octopus’ te laten afschieten door publiekelijk dit ballonnetje vroegtijdig op te laten.

Ondertussen rommelt het binnen Open VLD. Een belangrijke strekking van ex-VU’ers stelt een Vlaamse meerderheid in een volgende federale regering als noodzakelijke voorwaarde voorop. De geïrriteerde non-verbale communicatie van partijvoorzitster Rutten in het Vlaams Parlement sprak boekdelen: niet iedereen binnen de liberale partij is van die noodzaak even overtuigd.

Brokkenpiloot aan het stuur

Nu is de snelheid waarmee het stuur in handen komt van de afgestrafte traditionele middenpartijen toch verbazend. Na een jaar van institutionele deadlock zou de benoeming van Vande Lanotte misschien een verdedigbare optie zijn, maar nu wordt na amper vier dagen een chauffeur aangeduid die in het verleden eigenhandig het zo belangrijke Pensioendossier de gracht inreed. Het doet me als democraat pijn aan de ogen om te zien hoe snel het woord van de kiezer wordt verdraaid en zelfs ondergraven.

Intussen zijn er de gewoonlijke vertragingsmanoeuvres die een rookgordijn moeten optrekken. Het was groot nieuws toen de niet-verkozen monarch dan toch de grote winnaar van de Vlaamse verkiezingen uitnodigde voor een verkennend gesprek. Maar tegelijk worden de vele nieuwe VB-parlementsleden doorgelicht: vroeg of laat duikt wel weer een chocomousse-prent of aangebrande quote op. Die valse noten zullen het alibi vormen voor de anderen om de partij en haar electoraat opnieuw in de ijskast te steken.

En het cordon?

Niettemin toont partijvoorzitter Van Grieken zich gewiekster dan zijn voorgangers door zachter en pragmatischer uit de hoek te komen. Het onmiddellijke ‘njet’ van de andere partijen maakt het N-VA evenwel gemakkelijk om finaal niet tegen het cordon te hoeven ingaan. Al zal de thematische agenda van het Vlaams Belang voor een belangrijk deel overgenomen worden in het nieuwe regeerakkoord. Daarmee is het doorbreken van het cordon een proces dat stapsgewijs eigenlijk al bezig is. Het VB verschijnt op het Paleis, neemt deel aan de Vlaamse regeringsonderhandelingen en verschijnt intussen op meer regelmatige basis in tv-studio’s. We mogen weldra verdere barsten in dat pantser verwachten.

Doordat VB en N-VA zo groot zijn geworden vormen ze de facto een Vlaamse blokkeringsminderheid op federaal niveau. De kans is reëel dat daar een patstelling ontstaat waarvoor maar één uitweg rest: vervroegde federale verkiezingen in 2020 als aanleiding voor nieuwe communautaire hervormingen. De Waalse Professor Grondwettelijk Recht Marc Uyttendaele schoof deze week die denkpiste al naar voren: ook in het Zuiden rijpen de geesten.