Nancy Mitford: een aparte ooggetuige van mei ’68

24 mei 1968

‘De hele nacht werd er gevochten rond het huis van Jean de Gaigmeron. Ik hoop dat hij niet thuis is. Die vechtpartijen zijn een nachtmerrie voor de nabijgelegen huizen omwille van het traangas dat binnensijpelt en dat maar moeilijk weg te krijgen is. Marie zegt dat al deze jongelingen heel mal élevé lijken..’

De aristocratische auteur Nancy Mitford pende dit neer toen de Franse studentenrevolte op volle gang was. Nigel Lawson – in de jaren 80 Financiënminister van Margaret Thatcher en ook bekend als vader van de tv-kokkin — was op dat moment hoofdredacteur van het conservatieve weekblad The Spectator. Hij kwam op het idee om aan de in Parijs wonende Nancy Mitford te vragen een dagboek bij te houden over de ontwikkelingen in de Franse hoofdstad. Ze woonde er sinds 1946, op nog geen twee kilometer van Versailles.

Een aparte famile

Nancy Mitford was de oudste dochter van Baron Redesdale. Ze had nog vijf zussen en een broer. Stuk voor stuk berucht en beroemd. Zo was Jessica een virulente communiste en de vroeg overleden Unity was een hele tijd vertrouwelinge van Adolf Hitler. Over het wedervaren van de Mitfords zijn er bibliotheken volgeschreven.

Nancy vergaarde roem door haar eigen schrijfwerk. Ze bood de lezers een satirische inkijk op het aristocratische leven. Love in a cold climate wordt als een van haar beste werken beschouwd. Ze lanceerde ook de in Engeland inmiddels ingeburgerde termen ‘U’ en ‘non-U’ om taalgebruik aan te duiden. Ofwel ‘upperclass’ en ‘non-upperclass’. Later schreef ze gelauwerde biografieën van onder meer Madame de Pompadour en Frederik de Grote.

Nancy Mitford: de conservatieve eend in de bijt

In tegenstelling tot haar familieleden ontwikkelde ze een diepe afkeer van ideologieën. Ze vond de Tweede Wereldoorlog hét argument om zowel extreemlinks als extreemrechts af te wijzen. Daarom koesterde ze een grote bewondering voor Charles de Gaulle en bekende ze aan vriend en vijand dat ze een ‘gaulliste’ was. Als geen ander beheerste ze het understatement en in haar dagboekfragmenten over mei ’68 benadert ze het hele spektakel nogal ‘U’.

Hieronder leest u enkele stukjes van het relaas dat ze bracht in het Britse weekblad. Het is een andere, aparte kijk op de feiten. Soms toont ze haar volledige aristocratische gelaat en soms schrijft ze ook heel rake observaties.

Het dagboek

16 mei

We hoorden drie kwartier lang de jonge leiders van de revolutie op de tv. Nadat ze hun afschuw voor alles in het leven, in het bijzonder geld, uitten, gaven ze kwiek hun bankrekeningnummers zodat we ons allemaal konden haasten om geld over te maken. Er werd wat afgezeurd over hoe de politie hen behandelde. Ik veracht hen erom. Ze wilden een robbertje vechten en ze kregen het ook. Er werd niemand gedood en nu gedragen ze zich als baby’s die billenkoek kregen. Waardig is het niet echt. De postbode gaf ons koude rillingen toen hij zei ‘Tout va changer’.

19 mei

Algemene staking. Ik bezit geen auto en nu zit ik hier vast. Ideaal om te werken. De radio is overgenomen en de aankondigers die tot voor kort nog zo sympathiek leken, zijn plots heel angstaanjagend geworden. Ze spuwen slecht nieuws uit alsof ze machinegeweren zijn. De Fransen lijken te zijn veranderd in Gadareense zwijnen. (nvdv: een verwijzing naar de varkens waarin Jezus de demonen gooide die een man hadden bezeten. Daarop stormden de zwijnen naar een klif en sprongen ze de zee in. Markus 5, 1-20)

21 mei

Ik belde Henry op. Hij vertelde me dat gisterenavond enkele jongeren een hoop wapens op zijn binnenplaats dumpten, ze zegden dat ze er later wel zouden omkomen. Er was geen boter in de rue de Montreuil dus ging ik naar de markt. De tricolore wapperde nog boven het Lycée Hoche en alle jongens leken er nog te zijn, maar ze zaten er te discussiëren in plaats van les te volgen. Hoe saai moet dat niet zijn.

23 mei

De aartsbisschop van Parijs spreekt over de vele miserie. Hoe vreemd, want waar is die miserie? Een zin keert terug bij al mijn bescheiden vrienden: ‘La France a été trop heureuse.’ Mijn indruk is al enkele jaren dat Frankrijk bijna een en al bourgeoisie is. Marie’s vader (Marie is haar dienstmeisje, nvdv) was een arme boer en al zijn kinderen kenden honger. Maar haar neven en nichten stellen het meer dan wel. Allemaal hebben ze een auto en weekendverblijven.

25 mei

De Generaal was uitstekend gisterenavond. Na de woordenvloed waarmee we de laatste tijd werden behandeld, was het een opluchting om nog eens iets kort, scherp en ter zake te horen. Maar ik heb het gevoel dat hij het zat is. Bertrand (Bertrand Russell was een neef van Nancy Mitford, nvdv) zegt dat er een probleem is met de democratie. Er zijn te veel jonge mensen, en ze keren zich overal tegen de ouderen. Ik merk op dat het morgen Moederdag is. Ik vind dat heel ongepast, omdat die verduivelde moeders hun vele kinderen zo slecht opvoeden.

Ik heb nog een hoop champagne, maar geen mineraalwater meer, dus als het waterkraantje het begeeft dan zullen Marie en ik de hele tijd dronken zijn. Stel je dat beeld eens voor. En wat een vulkaan is dit land! Natuurlijk weet niemand of die op elk moment kan uitbarsten, maar zoals bij echte vulkanen is de bodem zo rijk en zo vruchtbaar op allerlei manieren dat eens je hier hebt geleefd je je geen alternatieven kunt voorstellen.

27 mei

Vandaag luisterde ik alleen tijdens het avondeten naar het nieuws. De studenten zijn ontevreden omdat ze niet meer in de aandacht staan. Daarmee doen ze me denken aan een klein meisje dat ik ken, en dat voortdurend alle aandacht voor zich wil of anders. Het lijkt nu wel dat ze denken dat al wie ouder dan dertig is eigenlijk dood moet. Marie Antoinette, toen ze koningin werd, zei dat ze niet snapte waarom mensen van dertig of ouder aan het hof durfden te verschijnen. Ze noemde hen les siècles. Arme schat, ze werd zelf snel ouder dan dertig en het liep niet zo goed met haar af. De apothekers van Parijs hebben geen voorraden meer, maar er wordt verteld dat er tonnen medicijnen werden gehamsterd in de Sorbonne. Ik hoop dat onze toekomstige heersers geen hypochonders zijn.

28 mei

Mitterrand op tv. Marie gaf er doorlopend commentaar bij, en ik lachte daar zo hard mee dat ik zijn boodschap niet goed begreep. Ik had de indruk dat hij een coup d’état opeiste.

29 mei

De Franse architecten eisen vrijheid of met andere woorden anarchie of met nog andere woorden de vrije hand om Parijs plat te gooien en New York recht te zetten. Ik zag een jongeman die L’Action française verkocht – hoe typisch voor Versailles. Ik keek er even naar. Het is bijna te onnozel en de lezers zullen verrast zijn: het is nog rechtser dan ik. Als ik een conservatief ben dan is dat omdat er zoveel kostbare dingen in de Franse samenleving het conserveren waard zijn. Het lijkt me zonde om dat allemaal in vlammen te zien opgaan omwille van van een paar hervormingen.

1 juni

Ik nam de plaatselijke bus en ging naar Orsay. Het busje, dat trouw dienst bleef doen tijdens de problemen, is heel symptomatisch voor de moderne wereld. Aangezien behalve ikzelf elke sterveling in dit land een auto bezit, doet het alleen dienst voor Arabieren en kinderen. Ik heb nog nooit een mede-bourgeois op deze bus gezien. Orsay, dat vroeger een gezellig marktstadje was, is nu een deel van de Sorbonne, bezaaid met universiteitsgebouwen in de moderne stijl. De bewoners zijn furieus op de studenten – ze zeggen dat alles voor hen werd gedaan – grote zwembaden en sportvelden, gratis vakanties in de bergen enzovoort, en dit is hoe ze hun dankbaarheid betonen.

2 juni

Lucy vertelt me dat de studenten op straat geld inzamelen voor de ouderen – ik vermoed om hen een Molotov-cocktailparty te geven, antwoordde ik. ‘ Oh Nancy wat ben je toch cynisch.’ Feit is dat deze studenten zich als kippen zonder kop gedragen – ze lopen maar rondjes waar niemand acht op slaat, en ze hebben niks omhanden. Ze hielden gisteren een demonstratie, maar in tegenstelling tot de honderdduizenden van een week terug, waren er slechts zo’n twintigduizend opgekomen.

3 juni

Buiten heerst de diepste vakantieslaap – de straten zijn veel stiller dan gisteren, toen er veel bedrijvigheid was rond de kerk. Van het studentenfront geen nieuws, behalve dan toen er gevochten werd tussen Joden en Arabieren in Belleville, en de studenten naar hun rode vlag grepen en plots opdoken om mee te doen. Jammer genoeg arriveerden ze toen alles al voorbij was. Ze zouden beter weer naar de les gaan.

U vindt het volledige relaas in The Spectator.