Nederlandse export in zwaar weer

Met economische sancties tegen Rusland proberen de Verenigde Staten en de Europese Unie de burgeroorlog in Oekraïne ten gunste van de prowesterse regering in Kiev te beslissen. Tot nu toe hebben de sancties niet veel opgeleverd. Integendeel. De Russische tegensancties dreigen de Europese groente- en fruitteelt zwaar te treffen.

De EU exporteerde in 2013 voor ongeveer 2 miljard euro aan groente en fruit naar Rusland. Hiervan bedroeg de Nederlandse export volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) 527 miljoen. Dit is zo’n 0,1 procent van de totale Nederlandse export.
Met de groente- en fruitexport naar Rusland wordt, volgens het CBS, ruim 300 miljoen verdiend. De export van deze producten biedt aan ruim vijfduizend mensen werk. Door de Russische sancties dreigt deze export volledig stil te vallen.

Zestig procent van de naar Rusland geëxporteerde groeten en fruit is in Nederland geteeld en 40%, ananas en sinaasappelen bijvoorbeeld, is eerst ingevoerd en vervolgens weer naar Rusland geëxporteerd. Nederland is ook voor groenten en fruit een doorvoerland. Tot nu toe vallen alleen de in Europa geteelde groenten en fruit onder de Russische sancties.

De Nederlandse telers dreigen onevenredig zwaar getroffen te worden door de Russische invoerbeperkingen.
Ter vergelijking: de Belgische export van vers fruit naar Rusland bedroeg volgens de VLAM Marketingdienst in 2013 155 miljoen en van verse groneten 36 miljoen.

Wat de werkelijke gevolgen van de Russische sancties zullen zijn is echter moeilijk in te schatten. De ING schat dat de directe en indirecte schade voor Nederland op 937 miljoen euro zal uitkomen en de werkgeversorganisatie VNO-NCW heeft zelfs een schade van anderhalf miljard euro genoemd. Voor de EU wordt de mogelijke schade door de ING op 6,7 miljard geschat. Daarbij zouden 130 000 banen gemoeid zijn.

Inmiddels heeft de Nederlandse regering maatregelen genomen om de gedupeerde bedrijven te steunen. Ze kunnen werktijdverkorting aanvragen voor hun personeel. Die krijgen dan een werkeloosheidsuitkering voor de uren waarvoor geen werk meer is. Aangezien 90% van de export wordt verzorgd door 50 grote en middelgrote bedrijven bied deze maatregel enig soelaas.

Ook Brussel heeft inmiddels maatregelen aangekondigd. De EU beschikt over een crisispot van 400 miljoen om acute problemen in de landbouw op te vangen. De EU heeft besloten dat boeren en telers hun voor Rusland geteelde groente en fruit aan voedselbanken mogen schenken. Ze zullen hiervoor volledig door Brussel conform de marktprijzen worden vergoed. Vooralsnog is 125 miljoen euro beschikbaar.

De Russische importstop legt ook weer eens de vinger op structurele problemen binnen de Nederlandse tuinbouw. Er is al jaren sprake van overcapaciteit. Daardoor liggen de prijzen van groenten en fruit structureel op een te laag niveau. Een sanering van de bedrijfstak zal op langer termijn niet te vermijden zijn.

De grote vrees bestaat dat Rusland met nieuwe sancties gaat komen. Sinds eind januari importeert Rusland geen varkens en varkensvlees meer uit de EU. Denemarken, Duitsland en Nederland waren de grote exporteurs en zijn door deze varkensboycot het hardst getroffen. Inmiddels is Rusland verreweg de grootste afnemer van Braziliaans varkensvlees geworden. De Wereldhandelsorganisatie is door de EU om bemiddeling gevraagd.
Ook de Nederlandse bloemen- en plantenkwekers en de zuivelsector vrezen voor verdergaande sancties. In 2011 werd er volgens het CBS voor 385 miljoen aan bloemen en planten naar Rusland geëxporteerd en voor 276 miljoen aan zuivel. De totale Nederlandse export naar Rusland bedroeg in 2013 6,828 miljard euro. De Belgische export naar Rusland bedroeg in 2013 5,408 miljard euro.

In de Russische pers doen verhalen de ronde over een importverbod voor Europese auto’s, landbouwmachines en medische producten.
Economische sancties lijden tot tegensancties en lossen politieke conflicten niet op. Voor sommigen is ‘Poetin’ een ander woord voor ‘Beëlzebub’, maar met emotionele kwalificaties wordt de burgeroorlog in Oekraïne niet beëindigd. Er zal naar een rationele politieke oplossing gezocht moeten worden. Dit kan alleen door onderhandelingen tussen alle betrokken partijen.