Nieuwjaarsrecepties

Uitgerekend op Blue Monday — de meest deprimerende dag van het jaar — zullen begin volgende week de zenuwen gespannen staan wanneer Gwendolyn Rutten het podium opkomt. De uittredende liberale partijvoorzitster vermeed de afgelopen weken nagenoeg elke publieke communicatie. Maar op de nieuwjaarsreceptie van Open Vld wordt van de partijvoorzitter verwacht dat zij haar leden toespreekt. En bij gelegenheid ook eens in haar hart laat kijken. Stelt mevrouw Rutten zich alsnog kandidaat-voorzitter? En welke uitdagingen staan het nieuwe liberale opperhoofd sowieso te wachten?

Onstabiele gesprekspartner

Januari is eigenlijk het verkeerde moment om politieke toenadering tussen partijen te zoeken. Het jaarbegin ligt immers bezaaid met bijeenkomsten waarop politieke kopstukken de achterban toespreken. Wanneer de politicus de eigen leden recht in de ogen kijkt, dan kan hij of zij maar beter geen slappe indruk maken.

Tijdens zulke manifestaties loont het om op de ideologische strepen te staan. Wie uithaalt naar de concurrentie krijgt gegarandeerd het publiek op de handen. Partijvoorzitters geven vlak voor en na de nieuwjaarsspeech bovendien nog de nodige interviews – uitgerekend wanneer hun adrenalinepeil het hoogst staat. Niet bepaald een sereen klimaat van compromisbereidheid dat succesvolle onderhandelingen faciliteert.

Over de jaarlijkse speeches van de partijvoorzitters wordt best wel wat nagedacht en overlegd op niveau van de partijtop. De onderliggende boodschappen worden intern op voorhand afgetoetst en doorgesproken. Geen toevallige uitschuivers dus die avond. Over de datum van het feestelijke evenement wordt zelfs tussen partijen onderling contact gepleegd. Men wil immers niet in elkaars vaarwater verzeild geraken: liever vult eenieder op zijn beurt het volledige scherm. Dit resulteert in een periode van goed georkestreerde mediamomenten die eerder aan campagnes dan aan regeringsonderhandelingen doet denken.

Nu is dit militante intermezzo maar één reden voor de aanhoudende federale stilstand. Belangrijker is dat, wanneer Open Vld deze dagen aan de onderhandelingstafel verschijnt, de andere partijen niet weten hoe zwaar het gegeven blauwe woord eigenlijk echt weegt. Iedereen beseft dat de tijd in het nadeel tikt van huidig voorzitter Rutten. Ze verkeert in de laatste weken van haar mandaat. Het is een wetmatigheid in coalitiegesprekken dat diegene die onder tijdsdruk staat ook in de nadelige onderhandelingspositie zit. Pas wanneer Open Vld niet langer een onstabiele gesprekspartner is, m.a.w. als hun nieuwe leiderschap in maart gekend is, kan opnieuw ernstig met die partij doorgepraat worden.

Intern verzoenen

Tijdens de CD&V-voorzittersrace was de provinciale inplanting van de kandidaten een belangrijk issue. 24% van de actuele CD&V-leden komt uit West-Vlaanderen: enter Joachim Coens. Is de CD&V een zeer gestructureerde partij, dan heeft de partijwerking van Open Vld soms iets van spontaneous order – een eufemisme voor georganiseerde chaos. Neen, dan zal de winnende liberale kandidatuur vooral het juiste ideologische aanbod in huis moeten hebben.

De blauwe partij is al langer verdeeld tussen een links en een rechts kamp. Je merkt dat heel wat militanten op dit ogenblik gewoonweg stuurloos en zoekende zijn. Een ticket dat links-liberalisme en rechts-liberalisme combineert vist dan in beide ledenvijvers tegelijk. Bart Tommelein bijvoorbeeld aast eerder op paarsgroen terwijl Francesco Vanderjeugd zijn voorkeur uitte voor paarsgeel. Zo’n tandem kan dan eindelijk ook de rust in de gelederen van de moegetergde partij doen terugkeren. Het team dat Egbert Lachaert momenteel rondom hem in stelling brengt zal het niet makkelijk hebben om dit duo electoraal te overtreffen.

‘Mobilisatie’ blijft in deze kiesstrijd evenwel een belangrijk codewoord: je moet leden ook gemotiveerd krijgen om op die zalige zondag effectief achter het blauwe scherm te kruipen en hun stem uit te brengen. Blijft de befaamde machine van Brakel ditmaal op stal staan?

Indien Vanderjeugd het effectief tot operationele rechterhand van de nieuwe partijvoorzitter schopt, dan zou zijn stem binnen Open Vld aanzienlijk groter worden. Met het mandaat om de partij van binnenuit grondig te hervormen kan hij bijvoorbeeld middels een externe audit de huidige werking en organisatie grondig doorlichten. Dat is nog een stapje verder dan de interne audit die de twaalf apostelen binnen CD&V afleverden.

Inhoudelijk focussen

Qua inhoud is het vreemd te zien hoe de krimpende traditionele partijen blijven proberen om alle kiezers tegelijk aan te spreken door op zeer veel maatschappelijke thema’s simultaan in te zetten. Normaal gaan kleinere partijen net focussen op hun diepste ideologische wortels om zo hun finale bestaansreden te onderlijnen. Immers, voor wie dit laatste verliest dreigt de kiesdrempel. Grotere partijen hebben daarentegen de neiging om hun bestaande pakket aan ideeën te verbreden en zo verder liggende kiesvijvers aan te boren.

Bijgevolg zou je nu van Open Vld verwachten dat zij toespitst op dossiers als private economie en verminderde fiscaliteit. Zo waren het bijvoorbeeld de liberalen die tijdens de laatste Vlaamse coalitiegesprekken bleven hameren op een begrotingsevenwicht. Maar die pluim op de hoed dreigen ze nu te verliezen door vooral met allerlei andere zaken in de belangstelling te komen.

Op dat Vlaamse beleidsniveau komen parlement en regering nochtans op toerental. Binnen de fracties werden de inhoudelijke commissies na het nodige getouwtrek onder partijgenoten verdeeld. Burgemeester én partijvoorzitter Rutten heeft als één van de weinige Vlaamse gekozenen haar beleidsdomeinen echter nog niet opgenomen.

Daardoor dreigt ze de komende legislatuur met de restjes achter te blijven. Wie hoog vliegt, kan diep vallen. Het is opletten om niet in een ‘Caroline Gennez-scenario’ verzeild te geraken: als vlotte vrouwelijke dertiger snel opklimmen tot partijvoorzitster, maar daarna in één keer terug afdalen tot bescheiden Vlaams Parlementslid op de achterbank.

Geen nieuw jeunisme

Partijen die het electoraal moeilijk hebben zoeken de oplossing vaak in verjonging aan de top. Jeugdige figuren als Tom van Grieken bereiken beter de eigen leeftijdsgenoten. Ervaringen uit het verleden leren evenwel dat zo’n ‘jeunisme’ geen garantie op succes biedt. Voor sommigen kwam de uitdaging gewoon te snel waardoor zij vroegtijdig ‘opbrandden’.

Na de peperdure sneakers  laten ook de beelden van de champagne shower  van de 27-jarige sp.a voorzitter Conner Rousseau imagoschade na. Wie losjes omgaat met de beroepsernst in het beoefenen van de politieke stiel komt al snel zichzelf tegen. Meerdere goed onderbouwde sociaaldemocratische beleidsvoorstellen zullen nodig zijn om het verloren gegane krediet bij de rode achterban terug te winnen.

De jongere generatie bespelen is overigens maar een niche wanneer je de volledige kiezersmarkt bekijkt. Een blik op de bevolkingspiramide van onze vergrijzende samenleving leert dat één op vijf inwoners momenteel 65 jaar of ouder is. Sterker zelfs, 39% van de Vlamingen is 50-plusser. Alternatief bestaat er dus evenzeer electorale ruimte voor een partij die zorg en aandacht voor ouderen als kernwaarde uitdraagt.

In het buitenland bestaan er overigens al zo’n specifieke partijen. In Vlaanderen kan enkel CD&V hiermee geassocieerd worden. Misschien ligt hier voor haar een electorale opportuniteit – één waarin zij zelfs al een competitief voordeel hebben. Vanuit deze optiek was het alvast een goede zet om de 53-jarige Coens als nieuwe voorzitter te verkiezen boven de 31-jarige Mahdi.

In ieder geval, wie als jongeling in het professionele milieu het vertrouwen van de eigen omgeving verliest, die krijgt het zeer moeilijk om dit op termijn terug te winnen. Het is leergeld dat meerdere jonge politieke talenten een langere carrière in de sector heeft gekost. Daarom is het soms beter om eerst nog enkele jaren te groeien onder de vleugels van een meer ervaren senior, zo moet de 31-jarige Vanderjeugd gedacht hebben. De tijd om met nieuwjaar zelf het podium te bestijgen komt dan nog wel.