‘O tempora, o mores, bitches!’

Democritus zegt: ‘Onderneem weinig, als je onbekommerd wilt leven.’ Ik heb Democritus niet gelezen, maar ik heb het van de Persoonlijke Notities van keizer Marcus Aurelius. De man bestuurde een wereldrijk, dus hij kon het weten. Ik denk niet dat Marcus Aurelius een sociaal ondernemer was. Volgens mij was hij gewoon een potentaat met enig verstand. ‘Alles is van korte duur, zowel de herinnering als het object ervan.’ Het zijn wijze woorden van de keizer. Wanneer je in het oog van de storm zit, dan kan je dat beter in het achterhoofd houden.

Verloren idealisme

Dinsdagavond zat ik in twijfel: zou ik verder lezen in mijn boek of zou ik me de moeite getroosten om naar enkele duidingsprogramma’s te kijken? Ik koos vrij snel voor het boek. Twintig jaar terug was ik bijzonder gepassioneerd door de Belgische politiek en dat is echt geen overdrijving. Mocht ik mijn 20-jarige-zelf tegenkomen, dan zou ik hem vertellen: ‘Jongen, laat het varen. Je zal alleen maar teleurstellingen oplopen. En doe iets aan je kapsel! Je haar valt toch uit.’ Mijn jongere versie zou mijn raadgevingen ongetwijfeld in de wind slaan. ‘t Was nogal een doordrammer. Een ‘idealist’ volgens zijn eigen beschrijving, een ‘naïeveling’ volgens mijn versie. Ik lag uiteindelijk met mijn rug naar de televisie te lezen in de sofa. Niet uit een of andere vorm van cynisme, maar omdat ik niet afgeleid wilde raken.

Niets nieuws onder de zon

Het boek — ik heb het uit — ging wel over politiek. Die interesse is niet verdwenen. Ik las een historische roman over de ondergang van de Romeinse Republiek bekeken vanuit het standpunt van Cicero, hetgeen ‘erwt’ betekent, misschien een verwijzing naar een uitstulping in zijn gezicht. Voor de liefhebbers: Dictatorvan Robert Harris, en ik vind de roman een aanrader. Er werd bij de Romeinen toch ook met behoorlijk wat geld gegooid om publieke ambten in het bezit te krijgen.

De grote bedragen die partijen besteden om te scoren op sociale media, is er een moderne variant van. En geld geven aan iemand om die als politicus voor je karretje te spannen is me dunkt van de Romeinse slag. ‘Wat moreel verkeerd is, kan nooit voordelig zijn, zelfs als het je in staat stelt om wat winst te behalen waarvan je denkt dat het in je voordeel is. Alleen al het geloven dat een verkeerde manier van handelen een voordeel is, is schadelijk’, aldus Cicero. Het trof me hoe de Romeinse politiek de stelling van Marcus Aurelius, dat alles van korte duur is, constant onderschreef. De ene dag was je de grootste held van het volk en de volgende dag werd je door dezelfde massa belaagd en uitgespuwd. In het slechtste geval deed iemand je dood. Gelukkig is die praktijk uitgestorven, maar voor het overige vind ik het allemaal heel herkenbaar.

Zwijgakkoord

Ik ben blij dat ik die avond quasi geen aandacht schonk aan ‘Sihamegate’. Wat zij en de liberale partij deden, is gewoon een verderzetting van de slechtste politieke traditie. Het doet me meewarig het hoofd schudden, meer niet. Ik zie mezelf tegen mijn 20-jarige versie: ‘Zie je wel!’ zeggen. Maar hij zou me toch niet geloven.

Nee, ik was de volgende dag een ietwat bozere burger. Het Nieuwsblad vertelde me immers het volgende: ‘Parlementsleden van de meerderheid mogen in het Vlaams Parlement geen voorstellen van decreet of resolutie indienen zonder voorafgaand akkoord in die meerderheid.’ Het is een zwijgakkoord tussen de meerderheidspartijen. Dan werkt de democratie blijkbaar beter volgens de machthebbers. De krant wist me ook te vertellen dat het ‘al sinds de paars-groene regering in 1999’ gebeurt. Een mooi referentiepunt is me dat. Ik zie mijn 20-jarige-ik nu smalend naar me kijken.

Het vuur van Westminster

Toen ik — voor dat rotvirus onze levens overhoop gooide — Vlaanderen rondreed om aan allerlei verenigingen meer te vertellen over de Britten en de brexit, kreeg ik regelmatig de opmerking vanuit het publiek dat het schouwspel in het Britse parlement toch wel triestig en lachwekkend was. Ik ontkende dat niet helemaal, maar ik wees er telkens op dat we ook wel jaloers mogen zijn op hoe ernstig het Britse parlement zijn rol opneemt. Het legde en legt voortdurend de regering het vuur aan de schenen. En het maakt niet uit of dat vuur nu uit de eigen rangen komt of van de oppositiebanken: het is even hevig. In Westminster vind je parlementairen die bereid zijn hun politieke toekomst in de weegschaal te gooien, omdat ze heilig in een standpunt geloven. Hoelang is het geleden dat we dát hier nog een keertje meemaakten? En ik ben ook wel jaloers op de welsprekendheid van de meerderheid van de Lagerhuisleden. In onze parlementen is dat gewoon ver — heel ver — te zoeken. ‘O tempora, o mores, bitches!’

Hypocrisie

‘Volgens de grondwet is ons parlement de eerste macht, maar iedereen weet natuurlijk dat de praktijk anders is. Ons hele systeem is gebaseerd op hypocrisie: we weten hoe het werkt, maar we doen alsof dat niet zo is.’, vertelde professor Carl Devos ooit een keertje in Knack. Op mijn 20ste vond ik dat al bijzonder triestig, maar ik geloofde dat het anders kon. Inmiddels heb ik van Marcus Aurelius geleerd: ‘Het onmogelijke nastreven is waanzin.’

We zitten nu eenmaal opgescheept met een groot aantal politici die vooral bezig zijn met zichzelf en hoe ze zichzelf in de markt moeten zetten. Liggend in de sofa las ik in het boek haast hetzelfde. Politiek was toen in sé niks anders. Volgens het hoofdfiguur Cicero is het piekeren over dingen die niet kunnen veranderd of gecorrigeerd worden een van de zes fouten die mensheid altijd zal blijven begaan. Ik ken vooral mezelf en aan de hand daarvan weet ik dat de oude Romein jammer genoeg gelijk had.