Oekraïne: een ijzeren generaal en een beledigde president

Valeri Zaloezjni, opperbevelhebber van de Oekraïense Strijdkrachten, en president Volodimir Zelenski voeren sinds enkele weken een openlijk conflict. Die ruzie kan ernstige gevolgen hebben.

Op 3 december publiceerde The Economist een interview met de 50-jarige Zaloezjni. Daarin vertelde de generaal onder meer dat er ‘sprake is van een patstelling en er voorlopig geen indrukwekkende Oekraïense frontdoorbraak meer zal komen’. Na het interview was Zelenski er razendsnel bij om de weinig rooskleurige uitspraken van zijn opperbevelhebber tegenover buitenlandse media bij te stellen. Zelenski beschuldigde de generaal ervan ‘het werk van de agressor te vergemakkelijken’.

De woorden van Zaloezjni — in Oekraïne bekend als ‘de ijzeren generaal’ — worden door soldaten op het veld bevestigd. Een militair van het Oekraïense leger verklaarde tegenover Doorbraak: ‘Rusland heeft meer dan wat op het nieuws wordt verteld. Rond Adejevka zijn de Russen zich aan het ingraven. Ze bouwen massa’s materiaal en grondtroepen op. We kunnen ze niet meer wegduwen en ze winnen langzaam terrein.’

Extra mobilisatie

Tijdens een persconferentie op 19 december verklaarde de Oekraïense president bijna beschaamd dat de legerstaf hem zou hebben gevraagd om extra rekruten te leveren: ‘Het is een zeer gevoelige kwestie… Ze stelden voor om 450.000 tot 500.000 mensen extra te mobiliseren.’ Zelenski suste als vader van de natie zijn minder patriottische onderdanen. Hij zei eerst steekhoudende argumenten van de militaire leiding nodig te hebben om een beslissing te kunnen nemen.

Een dag later ontkende generaal Zaloezjni een dergelijke aanvraag te hebben gedaan. De legerstaf zou volgens hem niet eens het wettelijk recht hebben om verzoeken in te dienen bij de regering. Hij gaf toe dat er specifieke cijfers bestaan over de noodzakelijke aanvullingen van manschappen, maar weigerde die te noemen omdat het om een militair geheim zou gaan. Als er al een aanvraag zou zijn beland op het bureau van de president, dan is die van het ministerie van Defensie gekomen.

Afluisterschandaal

Aan de woordenwisseling over de mobilisatie ging een ander incident vooraf. Op 17 december werd tijdens een controle afluisterapparatuur gevonden in een kantoorruimte die Zaloezjni zou gebruiken voor een vergadering. Ook in de bureaus van zijn assistenten werden verborgen microfoontjes ontdekt. Enkele media verklaarden dat agenten van de Russische geheime dienst de apparatuur geplaatst hadden. Maar de meest gehoorde versie was dat de opperbevelhebber al sinds 2020 in opdracht van Zelenski wordt afgeluisterd door de Oekraïense geheime dienst.

De Russische propaganda probeert dankbaar de scheur te verbreden. Radio Sputnik schreef: ‘Hooggeplaatste functionarissen van vooraanstaande Westerse landen discussiëren almaar vaker over de noodzaak om Zelenski te vervangen. Als mogelijke opvolgers worden opperbevelhebber Valeri Zaloezjni en het hoofd van de militaire inlichtingendienst Kirill Boedanov genoemd.’

Een Russische politicoloog ging in detail: ‘Ik denk dat Vitali Klitsjko, de burgemeester van Kiev, en opperbevelhebber Zaloezjni de meest waarschijnlijke kandidaten zijn om Zelenski te vervangen. Klitsjko is interessant voor het Westen omdat hem veel verbindt met Europa, voornamelijk met Duitsland. Zaloezjni is meer een Brits-Amerikaanse creatie.’ Dat de generaal de juiste man op de juiste plaats is en geen presidentiële ambities koestert is voor de Russen uiteraard geen optie.

Mislukt tegenoffensief

Een anonieme bron binnen de Oekraïense regering vertelde The Economist dat het openlijke conflict tussen de president en de ‘Brits-Amerikaanse creatuur’ het voorspelbare resultaat zou zijn van de mislukte tegenaanval. Volgens hem handelde Zaloezjni onverstandig toen hij het zeer optimistische openbare standpunt van de president openlijk tegensprak. Al kon niemand zijn op de realiteit berustende conclusie betwisten.

‘De vraag is nu wie verantwoordelijk zal worden gehouden voor het mislukken van het tegenoffensief. Politici zeggen dat hun generaals in de Sovjet-Unie getrainde domkoppen zijn. De generaals verklaren dat de politici sufferds zijn die zich overal mee bemoeien. Overwinningen hebben veel vaders. Voor een patstelling wil niemand verantwoordelijk zijn’, aldus de gesprekspartner van The Economist.

Onherstelbare breuk

Terwijl Zelenski op televisie grappen maakte en met hulp van oligarchen en offshorebedrijven miljoenen verdiende, nam Zaloezjni in 2014 als commandant de wapens op tegen de pro-Russische separatisten in de Donbas. Experts rekenen hem tot de nieuwe generatie Oekraïense militairen die zich niet binden aan Sovjettradities. Hij zou oor en oog hebben voor de noden van de soldaten en de lagere officieren. Dmitri, soldaat van de Oekraïense Strijdkrachten verklaarde: ‘De meeste militairen ondersteunen Zaloezjni. Van Zelenski hebben de meesten bij ons geen hoge pet op.’

Mocht de Oekraïense president zijn uiterst kundige opperbevelhebber vervangen omwille van persoonlijke kritiek en onterechte schuldtoewijzingen, zal hij het werk van de agressor zelf vergemakkelijken. Maar zolang de Oekraïense president nog enige realiteitszin heeft, doet hij er beter aan vast te houden aan Zaloezjni. ‘De ijzeren generaal’ weet Poetin nog altijd af te houden. Hij en zijn soldaten garanderen daarmee ook Zelenski’s plek in de hoogste regionen van de Oekraïense macht. En diens vrouw een wekelijkse shoppingtoer in Parijs, Londen of New York.