Een nieuwe ontmoeting tussen EVP-voorzitter Manfred Weber en ECR-partijvoorzitter én kersvers Italiaans premier Giorgia Meloni in Rome voedt de geruchten over een groeiende toenadering tussen christendemocraten en conservatief-rechts binnen het Europees Parlement. Maar zowel Assita Kanko (N-VA, ECR) als Gerolf Annemans (Vlaams belang – ID) relativeren het gespin over mogelijke nieuwe fracties: ‘Dat is meer iets voor de week na de verkiezingen.’

Al ruim twee decennia was er na de Europese verkiezingen één grote zekerheid: de Europese christendemocraten belandden telkens opnieuw netjes in het midden van het bed. Ook in het huidige parlement is de EVP – met 177 zitjes op een totaal van 705 – veruit de grootste fractie. De socialistische fractie telt 145 verkozenen, het liberale Renew Europe heeft er 101. Ter rechterzijde zijn ID – waarvan onder meer het Vlaams Belang deel uitmaakt – en ECR (met onder meer N-VA) aan elkaar gewaagd: 65 tegen 64 zetels.

Binnen het Europees parlement bestaat er geen formele coalitie, maar informeel vormden de christendemocraten, de liberalen en de groenen de voorbije legislatuur wel samen een blok. Hoewel we nog ruim een jaar van de Europese verkiezingen zitten, wordt er al duchtig gespind over mogelijke nieuwe fracties en samenwerkingen. En het lijkt, om meerdere redenen, lang niet meer zo evident dat het huidige blok van chistendemocraten, liberalen en groenen ook na 2024 nog stand zal houden.

Nadrukkelijker rechtse koers

Enerzijds is de positie in eigen land van heel wat centrumrechtse partijen de voorbije jaren immers stevig verzwakt. Dat geldt onder meer voor Duitsland, Frankrijk en Spanje. Het risico is dus reëel dat de EVP stevig gehavend uit de volgende Europese verkiezingen komt. Anderzijds heeft de meer rechtse strekking binnen de EVP het ook steeds lastiger met een aantal groene standpunten, onder meer op vlak van migratie.

Onder impuls van de Maltese parlementsvoorzitter Roberta Metsola ging de EVP-fractie de voorbije maanden dan ook een nadrukkelijker rechtse koers varen. De toenadering tot de Fratelli d’Italia van Giorgia Meloni – die ook al enkele jaren voorzitter is van de rechts-conservatieve ECR-partij – past dus perfect in dat plaatje. Die gesprekken lijken dan weer de kansen te hypothekeren op een nieuw uitgesproken rechts blok, waarbij ECR samen zou gaan met ID. Een aantal parlementsleden uit de ECR-fractie mogen zo’n uitgesproken rechtse fractie dan misschien wel genegen zijn, anderen gruwen dan weer van een samenwerking met wat zij als ‘extreemrechts’ omschrijven. Ook N-VA houdt die boot, officieel althans, nadrukkelijk af. In eigen land weigeren om samen te werken met het Vlaams Belang, maar er binnen het EP wél een fractie mee vormen, dat krijg je immers aan niemand uitgelegd.

Groene arrogantie

Zowel Assita Kanko als Gerolf Annemans relativeren het belang van de ontmoeting tussen Weber en Meloni, die plaatsvond in de marge van de begrafenis van paus Benedictus. ‘Het is niet abnormaal dat de voorzitter van de grootste fractie binnen het EP een nieuwe premier ontmoet’, klinkt het bij Kanko. ‘Maar het klopt wel dat de verstandhouding tussen onze fractie enerzijds en de EVP anderzijds bijzonder goed is. En er is de voorbije maanden binnen de EVP ook een trend merkbaar is om het vizier wat meer naar rechts te richten, de frustratie over de groenen en soms ook de liberalen neemt absoluut toe.’

Dat is ook Gerolf Annemans opgevallen. ‘Zeker bij de Oost-Europese EVP-parlementsleden groeit er al veel langer ongenoegen over de te groene koers van de EVP. Enerzijds stellen die groenen zich bijzonder arrogant op, anderzijds lonken de eerder rechtse parlementsleden binnen de christendemocratische fractie natuurlijk ook naar de twee uitgesproken conservatieve fracties in het EP, die dat probleem zouden kunnen oplossen. Het is in dat kader dat je die recente toenadering moet zien. Meloni stelt zich vandaag ook een stuk gematigder op dan aanvankelijk verwacht, al was het maar omdat ze zoveel mogelijk Europese centen naar Italië wil doen vloeien. Dat maakt haar, en dus ook de ECR-fractie, nu ook tot een aanvaardbare gesprekspartner voor de EVP.’

Annemans ontkent niet dat ook ID een nauwere samenwerking met de ECR-fractie niet ongenegen zou zijn, maar nuanceert ook. ‘Samenwerken binnen zogenaamde big groups – fracties die samenklitten – is nog iets anders dan echt een formele nieuwe fractie vormen. De ECR kan het zich overigens ook niet veroorloven om al te veel naar het centrum op te schuiven. Heel wat partijen binnen die fractie – denk maar aan het Spaanse Vox – zitten daar immers helemaal niet op te wachten.’

Orban

Het Vlaams belang-kopstuk zelf ziet eerder toekomst in een grotere groep waarin grote stukken van ID én ECR gaan samenwerken. Waarbij hij niet onder stoelen of banken steekt dat voor hem persoonlijk ook N-VA én de partij van de Hongaarse premier Orban zeer welkom zouden zijn. Maar hij toont zich ook realistisch.

‘N-VA zal nog liever samengaan met de EVP dan met ons in een nieuwe fractie te belanden. Tegelijk lijkt een echte samensmelting van ECR en EVP me dan ook weer onmogelijk. Beide groepen zouden dan volledig uit elkaar vallen. Als Vlaams Belang zijn wij voorstander van een zo groot mogelijk raamwerk van Europese patriottische partijen, omdat die ideologisch nu eenmaal bij elkaar horen. Een aantal mensen van de huidige ECR horen daar zeker ook bij, net zoals iemand als Orban. Het is immers uitgesloten dat hij nog in een fractie met de EVP belandt, maar voorlopig kijkt hij rustig de kat uit de boom. Dit gezegd zijnde: mijn ervaring leert me dat, alle gespin vooraf ten spijt, nieuwe fracties pas écht worden gevormd in de dagen na de verkiezingen. Maar dat de kaarten aan de rechterzijde grondig opnieuw geschud zullen worden, dat lijkt me evident.’

Oekraïne

Voor Assita Kanko is de kans op een uitgesproken rechtse fractie waarin ID en ECR elkaar zouden vinden haast nihil. ‘Vox is daar wellicht wél voor te vinden, maar de Spanjaarden staan zowat alleen. De Polen bijvoorbeeld hebben hun lesje wel geleerd sinds de inval in Oekraïne, en gruwen van een aantal ID-parlementsleden die tot voor kort hun bewondering voor Poetin niet onder stoelen of banken staken. Tegelijk heeft ECR zelf ook weinig baat bij een gemeenschappelijke fractie met de EVP: waarom zouden we ook? Als losse fractie staan we veel sterker wanneer ze ons nodig hebben.’ De kans dat Orban zou aansluiten bij de ECR-fractie lijkt haar al even klein. ‘Mocht dat gebeuren, dan stappen heel wat andere parlementsleden meteen op uit onze fractie. Daar hebben we dus niets bij te winnen.’