‘Ik wil met de PS nog maar over één ding spreken: confederalisme. Status quo is het ergste wat Vlaanderen kan overkomen. De kiezer moet kiezen: ofwel stemt u voor de huidige regeringspartijen en dan kiest u voor uw eigen ondergang. Ofwel stemt u voor N-VA en dan neemt u misschien een risico, want wij willen een totale omslag realiseren.’

Met deze gespierde uitspraak – waarin concurrent Vlaams Belang, volgens de peilingen de grootste Vlaamse partij, niét wordt vermeld – trapte de NV-A-voorzitter eigenlijk de Vlaamse en federale verkiezingen van 2024 op gang. Het interview op Radio 1 ging uiteraard niet onopgemerkt voorbij: zal de N-VA eindelijk de diepvries openen waarin ze het communautair verhaal stak?

‘Uitrookstrategie’

Bart De Wever in zijn overwinningstoespraak, 2014

De geschiedenis van die diepvriesmetafoor is gekend: om in 2014 de Franstalige liberalen mee in de regering krijgen, met Charles Michel aan het hoofd, moest de N-VA haar communautaire eisen opbergen die ze met veel bombarie in de verkiezingen had onderstreept. Het heette dat dit vooral een centrumrechtse regering van de economische relance zou worden. Voor Vlaanderen gold ook de boodschap dat een rechtse federale regering zonder Waalse socialisten het Franstalig landsgedeelte zodanig op de zenuwen zou werken, dat links er zelf zou aansturen op een boedelscheiding.

De Vlaamsgezinde kiezers van de N-VA slikten dat diepvriesverhaal maar met grote moeite. Het werd een running gag waarbij de partij de grootste moeite had om de bocht uitgelegd te krijgen na de klinkende overwinning. De ‘uitrookstrategie’ werkte ook niet, dat moet De Wever toch op voorhand beseft hebben. De PS bleef na 2014 in haar rustige zelve oppositie voeren onder het sarcastische motto ‘On n’est demandeur de rien’, en bekommerde zich vooral om de strijd tegen haar extreemlinkse concurrent PTB.

In 2018 constateerde de N-VA dat de peilingen er niet rooskleurig uitzagen, en dat ze op de rechterflank aanhang verloor. Het Vlaams Belang speelde de diepvriessmoes handig uit en bleef de stiefzusterpartij confronteren met haar rol van gegijzelde door de Franstalige liberalen, die evenmin een einde van België voor ogen hadden (en hebben). Dus zag De Wever zich genoodzaakt om de stekker uit de federale regering te trekken naar aanleiding van het zogenaamde Marrakesh-migratiepact, waarna Michel-II aantrad die het maar tien dagen vol hield en dan in lopende zaken overging.

De N-VA rekende zich al rijk bij de verkiezingen van 2019, maar ook de Marrakesh-truc werkte niet, het diepvriestrauma bleef hangen: de Vlaamsgezinde en rechtse kiezer verkaste massaal naar het Vlaams Belang. N-VA verloor acht zetels, CD&V en MR verloren elk zes zetels en Open Vld verloor er twee. Het Vlaams Belang won maar liefst 15 zetels. Bart De Wever verkocht dit als een ‘overwinning van rechts’, maar het was duidelijk dat zijn partij een geloofwaardigheidsprobleem had.

De olifant in de kamer

Tom Van Grieken (VB): steeds groter, naarmate de N-VA het cordon volhardt

Meteen zag in Vlaanderen een ‘Zweedse’ regering het levenslicht, met N-VA, CD&V en Open-VLD als partners. Het Vlaams Belang, de grote overwinnaar van de verkiezingen, was geen optie. Dixit De Wever: ‘Vandaag niet, maar ook morgen of volgende week of volgende maand. Het is mijn overtuiging dat dat onveranderlijk is’. Vervolgens schoot de Jambon-regering uit de startblokken om na luttele meters al vooruit te strompelen: waarnemers van allerlei slag beschouwen deze als de zwakste Vlaamse regering ooit.

Sindsdien is de N-VA een verscheurde partij, waarin de pragmatici (aangevoerd door Bart De Wever) en de radicalen (vooral rond Theo Francken) onder de waterlijn strategische discussies voeren. Vijf jaar bleek niet genoeg om de Franstaligen vragende partij te maken voor een staatshervorming. Elio Di Rupo (PS) liet wel langs zijn neus weg verstaan dat hij het afnemende solidariteitsmechanisme in de financieringswet wil heroverwegen, maar werd snel teruggeroepen door Paul Magnette en andere Franstalige partijen. De N-VA beseft dat men ten zuiden van de taalgrens nog steeds meer te verliezen dan te winnen heeft bij een verdere uitkleding van België.

Voor de grote olifant in de kamer, de Vlaams Belang-kiezer, is het geduld eigenlijk op, en wordt de N-VA gepercipieerd als een machts- en systeempartij die vooral veel te verliezen heeft bij radicale veranderingen, en zich verliest in tactische spelletjes. Het idee om de rechts-economische kaart uit te spelen en het communautaire kluwen zo uit het zicht te houden, lijkt niet meer te werken. Met het motto van ‘inclusief nationalisme’ lijkt de partij anderzijds al evenzeer de kool en de geit te willen sparen. Zowel inzake migratie als inzake Vlaamse autonomie lijkt het Vlaams Belang een veel rechtlijnigere partij. En rechtlijnigheid is wat de ontgoochelde, zich van ‘de politiek’ afkerende burger zoekt. Bovendien, naarmate de de N-VA het cordon volhardt, neemt de aanhang van het VB toe. Een kei van een dilemma.

Achter de schermen

Sander Loones: de N-VA-spreekbuis bij uitstek

Figuren als Sander Loones moeten deze kloof tussen pragmatici en radicalen dichtrijden, of tenminste camoufleren: nu luidt het dat een paradigmashift – een draak van een term – het land uit de impasse kan verlossen. Er moet gepraat worden met de PS, hoe dan ook, en Wallonië moet overtuigd worden dat het eveneens gebaat is bij een confederale hervorming, een soort tweestatenbond met een speciaal hoofdstedelijk statuut voor Brussel. Er zouden een federale regering en parlement blijven die de gezamenlijke bevoegdheden beheren, en ook de monarchie mag behouden blijven.

Van belang is dat deze constructie er, hoe dan ook, enkel kan komen met een twee derde meerderheid in de federale kamer, dus met akkoord van de Franstaligen, in casu de PS: die partij houdt de sleutels in handen. Bovendien moet elk artikel van de grondwet voor herzienbaar verklaard worden door de kamer alvorens die zich ontbindt. Akkoord van Franstalig België onmisbaar dus. De huidige Vivaldi-regering werkt van geen kanten meer, maar de oppositie aan Vlaamse kant, vooral dus de N-VA, is er een van pappen en nathouden. En de telefoon in de gaten houden tot Paul Magnette eens belt.

Het is interessant wat Loones zegt, hij wordt beschouwd als de spreekbuis van de partijtop, vooral van voorzitter De Wever himself. In de lokale pers ventileert hij enkele van de strategische basislijnen waaraan ‘achter de schermen’ gewerkt wordt. Daarin blijkt de as N-VA-PS springlevend (‘De PS is pas de derde grootste partij, maar wel incontournable. Kijk: wij mikken inderdaad op een historisch akkoord met de PS. Dat is geen geheim meer. Dat is de reden waarom Bart De Wever al maanden achter de schermen aan het werken is.’)

Zoete broodjes

Paul Magnette (PS): als het confederalisme er komt, zal het op zijn condities zijn

Van een voluntaristische autonomie-eis vanuit het Vlaamse parlement is geen sprake, want dan komt het verfoeilijke Vlaams Belang in beeld. Dus weerom geleidelijkheid en negociatie, waarin de PS de dans leidt (‘Wij zijn geen revolutionaire partij. Wij zijn bereid om te onderhandelen.’). Het confederaal model kan enkel afgekocht worden mits een aantal transfers gegarandeerd blijven (‘Het confederalisme bevat zelfs een stevig luik solidariteit. We moeten de Franstaligen daarvan overtuigen.’)

Dat zijn allemaal geluiden die, als men ze naast het recente radio-interview met Bart de Wever legt, toch duidelijk maken dat 1) Bart De Wever aan een nieuw rondje begonnen is van de ‘nuttige stem’ (niet voor het VB dus),  2) het cordon elk V-front op Vlaams niveau uitsluit, en 3) men zijn lot in de handen legt van de PS.

Dat is een oude strategische doctrine die weer wordt afgestoft. Paul Magnette is uitgekookt genoeg om te beseffen dat de N-VA zich hiermee veroordeelt tot weer lange onderhandelingen, met het Hof als discreet toekijkende derde, en dat de confederale constructie, als die er komt, nooit de transfers zal doen verdwijnen. Overigens heeft Georges-Louis Bouchez (MR) in De Zevende Dag nog eens bevestigd dat De Wever wat hem betreft geen schijn van kans maakt met zijn confederalistische ballon. Een centrumrechtse Belgische regering met de N-VA kan voor hem wel. Dan zijn we terug in 2014. De processie van Echternach noemt men dat, maar dan achterwaarts.

Opgelet: nu donderdag 1 december om 20h stelt Johan Sanctorum zijn boek voor ‘Kakistocratie – Pleidooi voor méér antipolitiek’. Niet te missen!

Met signeersessie en drink. En voorafgegaan door een comedy-act van Krasse Kris.

Plaats: C.C. De Kam, Beekstraat 172 – 1970 Wezembeek-Oppem

Makkelijk te bereiken via de Brusselse Ring – Reserveren niet noodzakelijk, u bent welkom.