Over de bril van de Wetstraatwatchers   

Zelfs ik word stilaan de zoveelste toelichting over de politieke toestand door allerlei watchers, specialisten, experts en politicologen beu. Omdat die bijna allemaal blijven steken bij een bekend scenario: een regering vormen, dat is met een aantal partijen gaan samenzitten om een aantal compromisoplossingen uit te dokteren. Zo is het altijd geweest; zo moet het ook nu, vinden ze.

Het monotone liedje van de experts

En dat het na al die maanden nog altijd niet zo ver is, ligt aan de onbekwaamheid en onwil van de partijen. ‘Ze moeten hun verantwoordelijkheid nemen,’ zei ook Dave Sinardet gisteren nog op VTM. Dave zet altijd – op wetenschappelijke basis – per definitie de bril op van wie hem opvoert. Maar dit terzijde.

Samenvatting: alle politici spelen vals, zonder dat dat met zoveel woorden gezegd wordt. Maar de een laat zijn echte bedoelingen niet zien, de andere is uit op een onwaarschijnlijke maar berekende persoonlijke carrière-move, nog een andere blokkeert de hele zaak omdat men meent incontournable te zijn en men ervan uitgaat dat die anderen wel zeggen dat ze de oppositie niet vrezen, maar geen mens die dat gelooft enzovoort.

Allemaal valsspelers dus, aan wie het commentatorenheir zegt: doe verdomme uw plicht. Doe wat de kiezers van u verlangen. Bestuur! En sinds het weekend wordt dan verwezen naar die HLN-peiling, om dat nog wat harder te zeggen.

Dat is een kip-ei-toestand. Want als mensen voortdurend wordt gezegd dat die valsspelende escamoteurs en profiteurs echt niet willen, is het niet verwonderlijk dat de mensen het gaan zoeken bij diegenen waarvan ze deep inside weten dat die zeker geen oplossing hebben. Maar foert! Hier zie, gvd! Kust mijn kl… (Het stemhokje is dé plek van de allerindividueelste expressie van de allerindividueelste emotie. Daar komt zelden iemand binnen die alleen maar heeft nagedacht.)

Nu even naar de werkelijkheid

Terwijl strategieën, tactiek, berekening en carrièreoverwegingen zonder twijfel een rol zullen spelen, maar die regering, of ze nu paars-geel, paars-groen of nog iets anders is, kán eenvoudigweg niet worden gevormd. Vanwege de  Grand Canyon tussen noord en zuid. Dat is geen interpretatie van Geert Bourgeois. Dat is gewoon de werkelijkheid.

Geen enkele partij kan vuur aanpoken door er water overheen te gieten. Je kan – excuus voor de woorden, maar ik vind er geen betere – niet tegelijk echt links en echt rechts zijn. Terwijl mensen uiteraard het recht hebben overwegend links of rechts te stemmen. En meer dan dat: na die stemming mogen die mensen verwachten dat ze het beleid krijgen waarvoor ze hebben gekozen.

Probleem… je kan geen beleid krijgen dat je niet kan betalen. Het is al een paar jaar de kernboodschap van elk verslag van de Nationale Bank. En je kan je beleid ook niet laten betalen door andere mensen die bovendien ook nog eens (ook voor zichzelf) andere politieke keuzes maken.

Magnette heeft zijn hand overspeeld

Hierboven staat een beschrijving van België en zijn politieke toestand. En geen enkele partij ontsnapt daaraan. Dát is de reden waarom er geen regering komt. En natuurlijk is het waar dat Bart De Wever onnodig grove taal heeft gebruikt. En natuurlijk is het waar dat Paul Magnette zijn informatie-opdracht niet naar behoren heeft ingevuld en denkt zijn slag te kunnen slaan. En natuurlijk is het waar dat Gwendolyn Rutten à la Verhofstadt én de hele kluit én haar eigen partij heeft belazerd. Maar au fond zijn dat details. En toch blijven onze watchers zich daar blind op staren, en hebben ze geen oog voor het dieper liggende probleem. En elke dag is er altijd wel iemand anders die, zoals dat dan heet in de commentaren, de sleutel in handen heeft.

Maar geen van die sleutelhouders blijkt het slot te vinden, omdat ook zij niets kunnen veranderen aan de grond van de situatie. Professor Herman Matthijs (een gereputeerd cijfermens) heeft die in het weekend samengevat in twee zinnen: ‘Er is alleen een federale regering mogelijk met een ruime Franstalige meerderheid en een Vlaamse minderheid. De vraag is of dat anno 2020 nog kan in een land waar zowat twee derde van de welvaart uit Vlaanderen komt.’ Geen enkele Vlaamse partij ontsnapt aan die werkelijkheid. Wie denkt dat dat wel kan, neemt een gigantisch risico.

Commentatoren luisteren en zijn braaf

En het is net die conclusie die de commentatoren om de een of andere reden niet willen/kunnen/mogen trekken. Al is Carl Devos op dat punt een onvolprezen uitzondering: hij heeft bij mijn weten als enige opgemerkt dat er sprake is van een ‘systeemblokkering’, en hij schrijft in De Morgen  van gisteren dat er een mirakel nodig is om de politieke knoop opgelost te krijgen. Maar ik moet hem teleurstellen: ik geloof niet in mirakels. Hij ook niet denk ik, en dus…

Ik vrees dat we terecht gekomen zijn in een situatie die al jaren terug is beschreven door mensen die niet echt kunnen gecatalogeerd worden als notoire Vlaams-nationalisten.

Ik heb van Karel De Gucht Het Einde der Pilaren, Een Toscaans gesprek (2001) gelezen. En daarin staat: ‘Op een bepaald ogenblik zal Vlaanderen de moed moeten hebben om te zeggen dat wij de meerderheid vormen in dit land. Ofwel volg je onze normen, ofwel…’

Over de EU gesproken

En als wordt opgemerkt dat dat niet alleen het einde van België zou kunnen zijn, maar tegelijk het einde van ons Europees verhaal, is hij al even duidelijk: ‘Vlaanderen kan in Europa een veel grotere rol spelen dan in België.’ En De Gucht zou zichzelf niet zijn zonder daaraan toe te voegen:  ‘Dat de rol van Vlaanderen is uitgespeeld als België er niet meer zou zijn, is onjuist.’ Het zijn woorden die tussen haakjes met name de Schotten na de Brexit als muziek in de oren moeten klinken.

Een scenario waarbij geen Belgische regering kan worden gemaakt, en dus ‘het systeem blokkeert’ is ook al door anderen beschreven. Robert Houben, voorzitter van de unitaire CVP-PSC tussen 1966 en 1972, hield rekening met dat scenario. Ook voor hem was dat het einde van België.

En op de België-dag van de Boekenbeurs in 2005 was er een debat tussen Geert Van Istendael en Johan Vande Lanotte. Van Istendael zei daar dat België altijd zou blijven bestaan, maar Vande Lanotte verraste, en zei daar niet zeker van te zijn. En hij maakte dat als professor Grondwettelijk Recht zelfs zeer concreet: ‘Op dat moment,’ zei hij, ‘schrijft het Vlaams Parlement een brief om te zeggen dat het stopt. Zo eenvoudig is dat.’ Het scenario dus dat een jaar later werd gebruikt door de RTBF voor zijn Bye Bye Belgium-programma.

Nu even geen tijd voor ernstige dingen?

Wie mij volgt weet dat: ik ben een Belgisch flamingant. Al die scenario’s wil ik niet. Ik wil wél een Belgische regering, maar ik besef wel dat die er alleen kan komen als de systeemblokkering wordt erkend. Anders lukt het niet. Nooit. ‘Ik begrijp,’ zei Carl Devos in De Zevende Dag, ‘dat men daar nu geen tijd voor heeft, maar dat zal wel moeten worden aangepakt.’

Ik vrees dat hij zich vergist. Ik vrees dat er verder eindeloos tijd zal worden verloren zolang dat echte probleem ten gronde niét wordt aangepakt. Ik kan mij overigens een scenario voorstellen waarbij uitgerekend de budgettaire urgentie de aanleiding is voor een al met al snelle efficiëntie-oefening die tegelijk het respect voor de verschillende politieke keuzes in noord en zuid respecteert. Maar dat veronderstelt creativiteit.

Ik kan mij ook voorstellen dat we dat niet doen. En dan is het alsmaar minder uitgesloten dat we terug naar de stembus gaan. Maar ik geef het u op een blaadje: het zal ons probleem alleen maar vergroten, niet oplossen. Wedden?