Komt er een handelsverdrag tussen de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk? Het ziet er alleszins niet goed uit. De Financial Times kopte dat de onderhandelaars uitgeput zijn. En de opties kennelijk evenzeer.

50% kans op een akkoord

‘Good morning. Good morning. Good morning.’ De immer hoffelijke EU-onderhandelaar Michel Barnier wandelde deze morgen het Justus Lipsiusgebouw in het hart van de Europese wijk in Brussel binnen. De Fransman was op weg om de EU-ambassadeurs in te lichten over het verloop van de onderhandelingsgesprekken. Zijn begroeting was meteen voer voor de gokgrage Britten. Hij zei driemaal ‘goedemorgen’; dat is toch een teken dat het goed zit? Een gewone ‘Morning’ zou immers slechtere dingen voorspellen. Maar, ik durf er mijn geld niet op verwedden. James Forsyth van het conservatieve weekblad The Spectator – Forsyth staat dicht bij Boris Johnson – ziet nog 50% kans op een akkoord. Daarmee is hij optimistischer dan enige tijd terug.

In het progressieve dagblad The Guardian deelt de radde professor Anand Menon, hoofd van de denktank UK in a Changing Europe ongeveer hetzelfde oordeel mee. ‘De helft van de politiek wijst op een akkoord en de andere helft niet.’ Een akkoord zou Boris Johnsons verkiezingsbelofte van ‘getting Brexit done’ volledig afronden en de oppositiepartij Labour in de hoek duwen. Keir Starmer, de partijvoorzitter van Labour, wil een akkoord steunen in het Lagerhuis. Hij ziet liever een ‘deal’ dan een ‘no deal-Brexit’. Het zet de Britse sociaaldemocraten wel onder druk, want intern zijn heel wat parlementsleden niet happig om het brexitbeleid van Boris Johnson te steunen.

Een ander politiek argument voor een akkoord is de internationale reputatie van het VK. In 2021 is het land de gastheer van de G7 en een wereldklimaattop. Een overeenkomst met de EU zou de betrouwbaarheidsgraad van het land opvijzelen. Dat kreeg in het voorbije najaar een heuse knauw toen de regering Johnson een nieuw wetsvoorstel indiende waarbij allerlei bepalingen van het terugtredingsakkoord tussen het VK en EU op de helling zette.

50% op de rand van de afgrond

Dan is er nog hét argument: de economie. De Britse staat is door de coronacrisis economisch het zwaarst getroffen westerse land. Zonder een overeenkomst met de EU voorspelt men een nog hardere klap. Ironisch – of zeg ik beter ‘sardonisch’ — genoeg zagen enkelen in het Britse kabinet dat als een opportuniteit om de focus van de economische gevolgen van een brexit te verschuiven naar de gevolgen van de coronacrisis. Althans, dat beweerden anonieme bronnen in The New York Times.

De Financial Times wist te vertellen dat de Britse Financiënminister — en rijzende ster — Rishi Sunak binnenskamers klare taal sprak tegenover zijn chef: een ‘no deal’ wordt een economische ramp. Opvallend: Sunak behoort van meet af aan tot het eurosceptische kamp. Ook Michael Gove, de politieke rechterhand van Johnson in het brexitreferendum, sprak waarschuwend tegen de premier. Een chaotische brexit brengt een onafhankelijk Schotland alleen maar dichterbij. Gove is een Schot en ook een brexiteer van het eerste uur.

De Spartans

De hardline stemmen in de parlementaire fractie staan echter te popelen dat het overleg zou mislukken. De zogenaamde ‘Spartans’, de falanx van overtuigde brexiteers, vormden de ruggengraat van Boris Johnsons gooi naar het eerste ministerschap vorig jaar. Zij staan vandaag bijzonder kritisch tegenover hun voorman. Hun premier stelde hen teleur door zijn coronabeleid.

De Britse houding was in maart nog heel laks, maar vandaag neemt het VK onder meer de Belgische aanpak als voorbeeld. Bij heel wat Tory’s ligt dat slecht op de maag. Ze vinden het een aantasting van hun vrijheid en vrezen een totalitair regeringsbeleid. Recent keurde het Lagerhuis een aangepast beleid met niveaus – ‘tier system’ – goed. Dat lukte alleen met de hulp van de oppositie. Boris Johnson, die een ruimte meerderheid heeft in het parlement, zat met een opmerkelijke groep tegenstemmers en onthoudingen in zijn eigen rangen. En nu zit de Prime Minister met een enorm gezagsprobleem.

Wanneer er een akkoord uit de bus komt, dan zullen de Spartans de documenten scannen op zijn soevereiniteitsgehalte. Zodra er volgens hen te veel toegevingen instaan, dan komt de falanx in actie. De kans dat ze het akkoord kunnen tegenhouden in een parlementaire stemming is klein, maar de kans dat ze leiderschapsverkiezingen binnen de Conservative Party uitlokken is niet te onderschatten.

Wat gaat er om in het hoofd van Boris?

In The Sunday Times sprak het voltallige kabinet zijn geloof in de premier uit. De boodschap vanuit Londen tegenover de EU is: ‘don’t mess with us’. Interne peilingen overtuigen de premier ervan dat dit electoraal de juiste houding is. Voormalig EU-Commissaris en Labour-politicus Peter Mandelson deelde het voorbije weekend enkele interessante inzichten. In een opiniestuk in The Guardian noemde hij geen akkoord de prijs die het VK betaalt voor het gespin van de harde brexiteers, maar ook voor het koppige verzet van de antibrexitzijde tegen aanvaarden van het referendumresultaat in 2016. ‘We waren beter voor een zachte brexit gegaan’, schreef hij.

Mandelson blijft desondanks geloven in een deal, maar hij ziet een grote ‘maar’. In de Financial Times verklaarde hij: ‘Ik denk dat Boris Johnson in zijn eigen hoofd in een dilemma zit over het nationale belang. Een stuk van hem gelooft dat dat belang bij onze soevereiniteit ligt waarbij we onze eigen weg gaan in de wereld.’

Michel Barnier was deze ochtend alleszins niet optimistisch in Brussel. Hij schetste volgens de Britse pers vooral een ‘gloomy’ beeld van de lopende onderhandelingen.

Anand Menon

Frans-Duits plan voorziet plek voor Britten aan EU-tafel

Brexit: een akkoord of de afgrond?

31 oktober: met of zonder deal!*