Vlees is slecht voor het milieu, zo hoor je vaak, want het produceert veel CO2 en heeft nood aan veel landbouwgrond, water en energie. Maar vee produceert ook mest, noodzakelijk voor de plantenteelt. Veeteelt biedt wel meer voordelen die de antivleeslobby liever verzwijgt: een koe verbruikt geen vruchtbare landbouwgrond maar onvruchtbaar grasland, en drinkt voornamelijk regenwater. Bovendien kan vee ingeschakeld worden om meer CO2 in de bodem op te slaan.

Mijn vorige tekst Jordan Petersons carnivoor dieet zo gek nog niet bekritiseerde de mainstream voedingswetenschap: de vele blinde vlekken van de moderne voedingsadviezen vallen perfect te verklaren eens je begrijpt dat rood vlees met een stevig randje vet helemaal niet zo slecht is voor de gezondheid. Ook het verhaal rond goede en slechte cholesterol verdient meer sceptische aandacht. Niet enkel gezonder, veeteelt is ook milieuvriendelijker, en kan zelfs veel diervriendelijker zijn dan de antivleeslobby ons wil doen geloven. De film, de blog en het boek Sacred Cow – why well-raised meat is good for you and good for the planet is een aanrader voor wie hier meer over wil weten, met wetenschappelijke referenties en duidelijke overzichtsgrafieken (hoewel het de voordelen van industriële teelt, en de recente evoluties daarin, onderbelicht laat).

Vee is goed voor biodiversiteit

Veehouderij is slecht voor de natuur, dat hoor je vaak. Uiteraard is niet elke vleesproductie dezelfde, neem nu de kap van het Amazone-woud voor grote veeplantages. Dat gaat echter eerder om een beleidsprobleem. Grote grazers kunnen namelijk de biodiversiteit helpen opleven, net omdat ze al miljoenen jaren tot het ecosysteem behoren. Vee wordt overigens meestal gehouden op arme gronden, ongeschikt voor akkerteelt, en kan daar net helpen de bodem te verbeteren (en zelfs, zoals ik verder zal bespreken, CO2 erin opslaan).

Vee eet de lange grasstengels, vertrappelt de grond, en bemest die alweer: dat alles kan plantengroei stimuleren. Symbiose aan het werk, vooral als het vee niet te lang ter plaatse blijft. Dat is alvast de these van de ecoloog Allan Savory. Steeds meer boeren gebruiken vandaag met succes zijn systeem. Hij presenteerde zijn ideeën nog via een TED-talk, en werd onder meer opgevoerd in de documentaire Return to Eden, van Marijn Poels. Allerlei dieren en planten profiteren daarvan. Veel arme regio’s over de wereld, zoals grote delen van Afrika, hebben enkel arme grond. Die zijn ongeschikt voor akkerbouw, wel geschikt voor vee! Veganisme is geen oplossing voor die regio’s, veganisme is daar een luxe, enkel voor de welgestelden!

Veeteelt is wel efficiënt

Maar dat is niet de enige kritiek. Vee zou massa’s water verbruiken. Maar wist je dat 94% van het water dat vee ‘gebruikt’, van regenwater komt dat sowieso zou vallen. Bovendien wordt een deel ervan terug gesproeid via urine, goed voor de bodem. Net de plantenteelt gebruikt veel meer rivier- of bronwater. Een ander voordeel van vee is dat het laagwaardige producten kan recycleren, ‘upcyclen’ zoals dat heet. Koeien maken van oneetbaar gras en de oneetbare delen van de graanplant stevige, energierijke biefstukken.

Die omzetting zou echter nogal verspillend zijn als we enkel maar die biefstukken meetellen. Vergeet niet dat ook alle oneetbare gedeelten van de geslachte koe omgezet worden in bruikbare producten (zoals leer en beendermeel). Zelfs de uitwerpselen hebben hun nut, als mest voor de plantenteelt. Weinig ronkende berekeningen houden met al die factoren rekening. Ook als het om voedselverspilling gaat, spant eigenlijk het plantaardig voedsel de kroon. De verspilling van vlees is maar één derde van die van groenten en graan. Zelfs het transport van vlees is, in vergelijking met groenten, duurzamer: vlees heeft een hogere energie-inhoud, dus minder verpakkingskosten, minder transport, dan groenten.

Vleesproductie en broeikasgassen

De vleesproductie zou 18% van de broeikasgassen wereldwijd uitstoten, zo hoor je vaak, bijvoorbeeld door de natuurlijke methaanproductie in de darmen van koeien. De achterliggende berekeningsmethode is echter alweer oneerlijk in het nadeel van het vee. Waar zijn de eerlijke, betrouwbare cijfers? Uitgaande van een veel evenwichtigere berekening gaf de Amerikaanse overheidsinstelling EPA een heel ander cijfer: vleesproductie stoot 3,9% van de broeikasgassen uit (in de VS).

Voor wie zich zorgen maakt over een te veel aan broeikasgassen, ook aan hen kan vee perspectief geven in plaats van zorgen. De natuurlijke methaanproductie van wetlands in Siberië of de menselijke rijstvelden in China zijn veel sterkere uitstoters dan vee. Tussen 1990 en 2005 steeg de hoeveelheid vee op aarde met meer dan 100 miljoen stuks, niettemin stabiliseerde de methaanproductie volledig. Daarbij komt nog eens dat grote graseters altijd hebben bestaan en dus ook altijd methaan produceerden.

Goed bodembeheer

De nu reeds lang uitgestorven mammoet en veel andere grote zoogdiersoorten hadden ook gistende magen en de Amerikaanse bizon was ooit veel algemener. De Zweedse groenen bleken dit wel enigszins te beseffen toen ze het voorstel opperden om meer elanden neer te schieten, in het belang van het klimaat. Een deel van de methaanproductie zou overigens ook gebeuren indien de koeien het gras zouden laten.

Vee kan echter ook helpen om meer CO2 op te slaan: een goed bodembeheer slaat namelijk veel CO2 op in de bodem, aldus het bekende wetenschappelijke tijdschrift Nature. Naar schatting 2700 gigaton CO2 zit er wereldwijd in de bodem, in vergelijking met een schamele 560 gigaton in planten en dieren. Politici die een verschil willen maken kunnen dan beter een kalf adopteren dan een boom planten, als ze werkelijk CO2 uit de lucht willen halen. Lijkt me ook heel wat realistischer en veiliger dan de energieverslindende CCS-techniek (Carbon Capture and Storage), waarbij massa’s CO2 onder de grond moet worden gepompt. Met het gevaar dat de CO2 massaal terug ontsnapt. Je wil daar geen getuige van zijn, zoals op 21 augustus 1986 op natuurlijke wijze gebeurde in Kameroen, met 2000 dodelijke slachtoffers en vier dorpen van de kaart geveegd.

Boerderij zonder dieren

Dan is er nog het moreel aspect: is het wel ok om dieren te doden, enkel en alleen om ze op te eten? Anti-vleesactivisten stellen zich vaak op als grote dierenliefhebbers, maar stel je eens een veganistische boerderij voor: geen vee. Waarom nog koeien en kiekens als we ze niet eten? Hun bestaansreden verdwenen! Welke kinderen krijg je dan nog op een kinderboerderij? Niettemin zagen we al dat vee primordiaal is als je aan gezond bodembeheer wilt doen, èn ook de gemakkelijkste manier om aan natuurlijke mest te komen. (Ter info, de bio-groenten van veganisten gebruiken enkel natuurlijke bemesting, voornamelijk dus komende van veeteelt).

Is het dan mogelijk om vee enkel en alleen nog te gebruiken voor het bodembeheer, en niet meer te eten ? Dieren kweken echter op natuurlijke wijze. Al snel zou de steeds aangroeiende veestapel voor overbegrazing en andere problemen zorgen, waarna de bodem eerst ernstig verarmt en daarna ook maar een klein aantal van die veedieren de hongersnood zullen overleven. Je zou uiteraard ook wolven, leeuwen en hyena’s kunnen houden (ook leeuwen en hyena’s leefden hier ooit), maar de mens kan gemakkelijk de beesten op een diervriendelijkere manier slachten dan die levensgevaarlijke wilde vleeseters doen.

Dieren zijn geen mensen

Dieren zijn geen mensen. Dieren zijn altijd met lijf en leden verbonden aan een ecosysteem, de cyclus van het leven. In de wilde natuur sterven de meeste schattige baby-dieren binnen het jaar! Mocht dat niet gebeuren, bedenk maar eens wat het zou betekenen voor het ecosysteem. De mens kan zich wel aan dat dierlijke lot onttrekken, maar moet nederig beseffen dat hij dat niet kan doen voor de dieren (ten hoogste en maar gedeeltelijk voor zijn katten, honden en andere huisdieren).

Wel kan de mens verantwoordelijk proberen om te gaan met de dieren die hij onder zijn hoede krijgt. Daar scheelt er in de praktijk wel wat aan, daar kunnen we zeker nog heel wat aan verbeteren! Maar we mogen ook nooit vergeten dat de praktijk altijd wreder is dan de theorie: als je de camera laat draaien in zelfs de meest diervriendelijke slachterij, krijg je na verloop van tijd voldoende beeldmateriaal om van een schandaal te spreken. Dat komt ervan als de enige reden voor een bezoekje aan een slachterij het controleren is of de dieren wel goed behandeld worden: onze cultuur heeft geen spirituele connectie meer met de dood, wel een betweterige.

Machtige antivleeslobby

Hoe komt het toch dat vlees zo’n slechte naam heeft? Voedingsbiotechnoloog Frédéric Leroy van de VUB waarschuwde in Knack nog: ‘Het gevaar bestaat dat we door een vlees-is-slechtverhaal ineens ook veganistische junkfood gaan aanmoedigen.’ Daarnaast zegt hij: ‘Het antivleesdiscours begint een bedreiging te vormen voor ons maatschappelijk welzijn’

En hij ziet de financiële belangen van het antivleesdiscours: ‘In de eerste plaats EAT, een non-profitorganisatie rond voedseltransitie. Zorgwekkend is dat er een connectie bestaat tussen EAT en de World Business Council For Sustainable Development (WBCSD). Dat is een wereldwijd platform van grote spelers uit de voedingsindustrie, zoals Nestlé en Unilever. Die spelers hebben er belang bij dat nieuwe markten voor plantaardig voedsel aangeboord worden.’

Een van de inspiratiebronnen van EAT (dat vooral achter de schermen opereert) is overigens het veganisme. EAT wil de manier waarop we eten haast onherkenbaar veranderen. Maar ook veel zichtbaardere instellingen lobbyen tegen vlees, zoals de meeste milieubewegingen en het IPCC.

Vlees in defensief

Waarom vlees een minder grote lobby heeft? Kijk maar eens in de supermarkt: hoeveel grote merken houden zich bezig met graanproducten en frisdranken, en vergelijk dat dan met het toch zeer klein aantal merken vleesproducten (Bifi en Zwan komen in me op, pietluttig in vergelijking met bijvoorbeeld Kellogg’s). Vlees is een duurder product dat zich niet zo gemakkelijk lijkt op te schalen als graanproducten. Een weerbarstig product voor de voedingsindustrie.

Lobbyisten beheersen vandaag zo te zien de mainstream gedachten in onze samenleving. Zo komt het dat voor lobbyisten minder interessante producten als vlees, de stempel krijgen ongezond te zijn, slecht voor het milieu en slecht voor het klimaat. Wie geïnteresseerd is de naakte waarheid onbevooroordeeld te ontdekken, zou wel eens tot het omgekeerde besluit kunnen komen.

Frédéric Leroy

You are what you eat: wat de Netflix-docu niet vertelt over veganisme

Vlees is wel goed voor milieu en klimaat