In Het proces van Gilles de Rais rondt Jean Pleyers met hulp van Néjib als scenarist de geschiedenis van Blauwbaard na 36 jaar af. In de eerste cyclus van de stripreeks Tristan nam de bedenker en scenarist van de reeks Gilles de Rais eigenlijk als hoofdpersonage. De hoge edelman die stierf na een showproces, maar wellicht wel een sadistische pedofiel en oorlogsmisdadiger was, speelt dit keer duidelijk de hoofdrol in zijn proces uit 1440.

Sadistisch monster

Jacques Martin (de geestelijke vader van Alex en Lefranc) schreef met Tristan een stripreeks rond een laatmiddeleeuwse architect die goed bevriend is met Gilles de Rais. De rijkste edelman van Europa, pair de France, maréchal de France, mentor of puppetmaster van Jeanne d’Arc, militair strateeg… Gilles de Rais was veel, maar ging de geschiedenis in als een sadistisch monster. Een boeman voor kinderen. In 1433 bleek deze extreem succesvolle graaf bijna zijn ganse vermogen te hebben verbrast aan liederlijke en decadente zaken en aan het leveren van legers aan de Franse koning.

Omdat hij ruim veertig kastelen moest verkopen om niet bankroet te gaan, zocht Gilles de Rais zijn toevlucht tot alchemie, magie en exorcisten. Geweld tegen tegenstanders, schuldeisers of afpersers zoals de lokale bisschop schuwde hij evenmin. Vanaf 1432 circuleerden grimmige verhalen dat hij honderden jongetjes zou hebben vermoord. Die verhalen zouden hem aan de galg en op de brandstapel brengen. Martin verwerkte die gruwelijke onderwerpen zeer omfloerst in de strips van de jaren 1980. In dit album staat dat Martin graag de brandstapel zou hebben getekend. Achteraan in het album staat trouwens ook een mooie tekening in vogelperspectief van het kasteel van Gilles de Rais te Tiffauges.

Duivelse praktijken of laster?

De Rais verloor het proces over sodomie, moord, duivelse praktijken enzovoort in 1440 nadat hij bleef ontkennen. Dus werd hij gemarteld. Na de tortuur bekende hij alles, hoe grotesk ook. Zijn personage zou uitgroeien tot Blauwbaard in Europese legenden van de 15e eeuw en later. Voltaire en Benedictijnermonniken beweerden reeds in 1783 dat het tribunaal een farce was geweest. In 1992 organiseerde Gilbert Prouteau, een Franse schrijver uit de geboortestreek van Gilles de Rais, een nieuw proces om het showproces uit 1440 over te doen. Prouteau was daartoe naar het Europees Hof van de Rechten van de Mens in Straatsburg getrokken om zijn gelijk te halen. Het arrest gaf aan dat een Frans college van arbiters zonder rechtsmacht het proces moest overdoen.

De Rais, die op 36-jarige leeftijd opgehangen werd boven een brandstapel, moest volgens zijn apologeten dood omdat hij het brein achter Jeanne d’Arc was geweest en te machtig werd, ondanks zijn geldproblemen (of juist omdat hij een deel van zijn fortuin verkwist had aan de Honderdjarige Oorlog in dienst van de Franse koning). Vooral de Engelsgezinde hertog van Bretagne en de Engelse koning Jan V wensten Gilles De Rais dood. De bekentenis van moord op meer dan 800 jongetjes die hij eerst misbruikte en daarna opat, werd ondanks het groteske ervan destijds geloofd in heel Europa. Liefhebbers kunnen hierover een artikel lezen vanuit strafrechtelijk standpunt. Onder grote publieke belangstelling werd Gilles de Rais in 1992 geen tweede keer veroordeeld in het Palais du Luxembourg waar de Franse senaat huist.

Getroebleerd slachtoffer van kindermisbruik

Pleyers tekende echter geen erudiete jonge vertaler van Sint-Augustinus (een hobby van Gilles de Rais die de kerkvader in het Frans vertaalde), maar een getroebleerd slachtoffer van kindermisbruik. Wat dan weer een brug te ver zal zijn voor menig historicus. De nieuwe scenarist die dit relaas van het proces uit 1440 schreef, is de Tunesische tekenaar Néjib, die ook artistiek directeur is bij uitgeverij Casterman. Het showproces komt wel duidelijk uit de verf. De prachtige en unieke tekenstijl van Pleyers moet niet onderdoen voor de eerste zeven albums uit de reeks, waardoor Tristan tot de klassieken van de francobelgische stripcultuur behoort. De inkleuring door Corinne Pleyers is niet altijd even sterk en soms ronduit incompatibel met de stevige zwart-wit tekenstijl zo typisch voor het werk van Pleyers.

Dit album speelt zich enkele jaren na de heropvolgende album De veroveraar af. Misschien dat daarom de cyclus rond Gilles de Rais nog niet helemaal is afgerond. Losstaande albums die zich voordien afspelen, kunnen perfect. Voor de lezers van het eerste uur was dit album een blij weerzien. Het niveau moest niet onderdoen voor de albums van meer dan dertig jaar geleden. Welkom terug, Jean Pleyers en Tristan.

Gilles de Rais

3 januari. Historische dag: eerste elektrische polshorloge voorgesteld

Het proces van Gilles de Rais

De gotische bouwmeester en de kunstroof