Bloody Sunday, 30 januari 1972

2010 De Brits premier David Cameron biedt excuses aan voor het doodschieten in van veertien burgers door het Britse leger op Bloody Sunday, 30 januari 1972, in Noord-Ierland.

1999 Overlijden in Hamburg van Sigrid Hunke (86), godsdienstwetenschapper en nog veel meer. Hunke studeerde systematische en vergelijkende godsdienstwetenschap, filosofie, psychologie en journalistiek in Kiel, Freiburg en Berlijn, onder meer bij Martin Heidegger, Nicolai Hartmann en Eduard Spranger bij wie ze in 1940 doctoreerde. Hunke publiceerde voornamelijk over drie thema’s: de polariteit van de geslachten en de negatieve invloed van het christendom op de man-vrouw verhouding (Am Anfang waren Mann und Frau. Vorbilder und Wandlungen der Geslechterbeziehungen, 1955 en 1987). Verder over de grondslagen van Europa, als synthese van het zelfbeschikkingsrecht der volkeren en de traditionele Rijksgedachte: Das Reich und das werdende Europa. Eine europäische Ethik (1965), maar ook Vom Untergang des Abendlandes zum Anfang Europas (1989). En ten slotte over filosofie en religie onder meer: Europas andere Religion. Die Überwindung der religiösen Krise (1969) en Glauben und Wissen. Die Einheit europäischer Religion und Naturwissenschaft (1979 en 1987).

In 1985 ontvangt ze de Schillerpreis des deutschen Volkes. Ze heeft ook in Vlaanderen enkele lezingen gehouden. Ze was de moeder van de bekende historicus Hagen Schulze (1943-2014).

1991 Op de Filipijnen barst de vulkaan Pinatubo uit. Het is wereldwijd de grootste uitbarsting sinds 1912. De Amerikanen verlaten ijlings hun militaire bases.

1977 Spanje houdt de eerste vrije parlementsverkiezingen na ruim veertig jaar Franco-bewind.

1966 In Amsterdam vindt een bouwvakkersopstand plaats: het gebouw van De Telegraaf wordt belegerd en in de binnenstad worden vernielingen aangericht.

1961 DDR-leider Walter Ulbricht verklaart in Berlijn: ‘Niemand is van plan een muur te bouwen’.

1940 Sovjettroepen vallen Litouwen binnen.

1911 De Tabulating Machine Corporation, de Computing Scale Corporation en de International Time Recording Company gaan verder als Tabulating Computing Recording Corporation. Onbekend? Tegenwoordig heet dit bedrijf IBM.

1907 In Den Haag wordt door 24 landen, waaronder België, een nieuw Verdrag nopens de wetten en gebruiken van de oorlog te land afgesloten. Dit verdrag en het voorgaande (1899) zijn met hun aangehechte reglementen zijn nog altijd twee van de voornaamste bronnen van het internationaal humanitair recht en de meeste verdragsbepalingen maken deel uit van het internationaal gewoonterecht. Art. 56 bepaalt onder meer uitdrukkelijk dat in geval van bezetting door een vreemde macht, de plaatselijke bestuurders de verbintenis mogen aangaan ‘hun ambt nauwgezet en trouw te blijven uitoefenen en niets te doen en alles te laten dat schadelijk zou zijn voor het vijandelijke bestuur in het bezette gedeelte’.

Deze bepaling, die dus al tijdens de Eerste Wereldoorlog gold, wordt nog eens uitdrukkelijk vermeld in het Belgisch mobilisatieboekje dat in 1935 aan elke ambtenaar wordt verstrekt. Geen wonder dat na de Tweede Wereldoorlog dit art. 56 stelselmatig wordt aangehaald bij de verdediging van ambtenaren die tijdens de repressie en epuratie van collaboratie worden beschuldigd.

1883 Door de katholieke regering van August Beernaert wordt te Gent een Vlaamse Hogere Normaalschool opgericht, om zo veel mogelijk leraars te vormen die bekwaam zijn in het Nederlands te onderwijzen. In 1890 wordt die opgenomen in de schoot van de faculteit Wijsbegeerte en Letteren van de Rijksuniversiteit, die toen nog volledig Franstalig was.

1883 De Kamerleden Edward Coremans (katholiek) en Julius de Vigne (liberaal) dienen samen een wetvoorstel in over het gebruik van het Nederlands in het officieel middelbaar onderwijs, met de bedoeling dat dit ontsnapt aan de ideologische tegenstellingen tussen hun beider partijen. Dat wordt zonder veel tegenstemmen aanvaard en bepaalt dat voortaan:

de lessen in de voorbereidende afdelingen in Vlaanderen uitsluitend in het Nederlands worden gegeven;
in de middelbare afdelingen wordt in Vlaanderen in het Nederlands onderwezen, en daarbuiten worden
Charles Goodyear (1800-1860)

ook Duits en Engels aangeleerd, alsook nog een of twee andere talen;
de vaktermen van wis- en natuurkunde worden in het Nederlands en het Frans aangeleerd; ook geschiedenis en aardrijkskunde worden tweetalig onderwezen.

Naar de normen van vandaag lijkt dat weinig, maar in Nederlands taalopzicht krijgt het officieel onderwijs hierdoor een grote voorsprong op het katholiek vrij onderwijs. Pas in 1910 komen daar wettelijk min of meer gelijkaardige regels in voege.

1844 De Amerikaanse uitvinder Charles Goodyear (1800-1860) patenteert de vulkanisering van rubber, waardoor dit bruikbaar wordt voor autobanden.

1845 Overlijden in Rome van de gewezen pauselijke nuntius in Brussel, kardinaal Francesco Capaccini (60). Die rapporteerde in 1830 aan de paus dat de straatrevolte in Brussel een breed gedragen Frans politiek complot is: ‘Il est clair que les excitateurs à la révolte furent des révolutionnaires français’ (‘Het is duidelijk dat de aanstokers tot de revolte Franse revolutionairen waren’).

1793 Door mijngas vallen vijf doden in de Longterne-mijn bij Dour (Henegouwen).

Jean-François Pilâtre de Rozier (1754-1785)

1785 In Boulogne-sur-Mer (Frans-Vlaanderen) sterven luchtvaartpionier Jean-François Pilâtre de Rozier (31) en zijn teamgenoot Pierre-Ange Romain (33) in het vuur na de val van hun luchtballon waarmee ze probeerden het Engelse Kanaal over te steken. Het zijn de eerste slachtoffers van de luchtvaart. De verloofde van Pilâtre pleegt zelfmoord. Zijn familie krijgt van de koning een pensioen.

1381 Wat Tyler (40), leider van de Engelse boerenopstand, wordt verraden en vermoord toen hij koning Richard II van Engeland de eisen van zijn volk kwam uitleggen. Tyler, voormalig soldaat in de Franse oorlogen, had de leiding van de beweging genomen, met name om met de steun van de koninklijke autoriteiten te vechten tegen de onwettelijke, door de kerk opgelegde belastingen. Gedurende het jaar 1381 wordt hij met alle bevoegdheden bekleed door de gemeenten van Kent en Essex. Hij had succesvolle expedities gelanceerd tegen kerkelijke eigendommen in de regio’s Londen en Canterbury, waarbij hij er zelfs in slaagde de toren van Londen te veroveren. Na zijn dood zal de boerenbeweging het voorwerp zijn van felle repressie.

1215 In Runnymede, ten oosten van Londen, hecht de Engelse koning Jan zonder Land zijn zegel aan de Magna Charta, waarin bindende regels zijn vastgelegd over zaken als persoonlijke vrijheden, het statuut van de kerk en de edelen, rechtspraak op basis van wetgeving en de wijze van belastingheffing. De Magna Charta limiteert de macht van de Engelse koning en maakt school in onze gewesten. Vanaf nu worden vaker dergelijke afspraken wettelijk vastgelegd in een keure zoals de Keure van Kortenberg in 1312. Pas aangetreden vorsten moeten deze rechten herbevestigen bij hun aantreden, zoals Johanna van Brabant en haar echtgenoot Wenceslas van Luxemburg deden met de Blijde Inkomst van 1356 in het hertogdom Brabant. In deze laatste was een recht van opstand opgenomen, waar het Plakkaat van Verlatinghe in 1581 dan ook een beroep op deed.

Overigens is de Magna Charta in Groot-Brittannië nog altijd van kracht.

Julius de Vigne

15 juni. Historische dag: Nederlands voertaal in het officieel middelbaar onderwijs

13 maart. Net binnen: Jacob Heremans overleden, introduceerde Nederlandse letterkunde in Gentse universiteit

12 januari. Net binnen: Agatha Christie overleden