Elk jaar De Dag van de Oekraïense Eenheid (День Соборності України), viering ter herinnering aan de vereniging van de Oekraïense gebieden in 1919.

Het huidige grondgebied van Oekraïne was aan het begin van de twintigste eeuw deels in het bezit van het Keizerrijk Rusland en deels van het Oostenrijks-Hongaarse Rijk. In 1918 hielden beide rijken op te bestaan. In het voormalige Russische deel ontstond de Oekraïense Volksrepubliek. In het deel dat zich had afgescheiden van Oostenrijk-Hongarije, werd de West-Oekraïense Nationale Republiek uitgeroepen. Op 22 januari 1919 werd er een overeenkomst getekend, waarin beide Oekraïense republieken officieel samengingen en een eenheid vormden. Het ondertekenen van die overeenkomst wordt beschouwd als de eerste stap in de wording van de moderne Oekraïense staat. Dit feest werd in 1999 ingesteld door president Leonid Koetsjma.

2013 Overlijden in Hilversum (Noord-Holland) van televisieregisseuse Ellen Blazer. Zie Vandaag van 3 december 2022.

Belga

Wim Jorissen (1922-1982)

1982 Opening in Zuid-Afrika van het Vlaams Cultureel Centrum, op het voormalige landgoed van Julien Missak, gelegen in een riante wijk van Johannesburg. Julien Missak was de zoon van een gefortuneerde Armeense vader en een Vlaamse moeder. In dat cultureel centrum, het Missakcentrum genoemd, werden door de Stichting tal van Vlaamse culturele manifestaties georganiseerd. Verder stelde de Stichting een Missakbeurs ter beschikking en werd tevens de Wim Jorissenprijs in het leven geroepen. Camiel de Vleeschauwer, een Vlaams emigrant, die met Missak bevriend was, speelde bij dit alles een beslissende rol. De Vlaamse beheerders van de nalatenschap van Missak waren vooraanstaanden uit de Vlaamse politieke en culturele wereld (onder anderen André Vlerick, Wim Jorissen, Robert Orlent, Ward Tielemans, Jos Ghysen en pater Arthur Verthé) die bereid waren zich voor Zuid-Afrika en de culturele relaties met Zuid-Afrika in te zetten.

Ofschoon de werking van de Stichting steeds zuiver cultureel is geweest, werd ze door de antiapartheidsactivisten als een pro-apartheidslobby gedoodverfd.

Standbeeld van Adrien Gerlach de Gomery in Hasselt, schuin tegenover het huis in de Guffenslaan waar hij in 1866 werd geboren

1898 Begin van de Belgische Zuidpoolexpeditie, onder de leiding van Adrien de Gerlache de Gomery (1866-1934), een marineofficier uit Hasselt.

1894 Geboorte in Diksmuide van Karel Fossey, Vlaams-nationalist en Heel-Nederlander, echtgenoot van Anna Mortelmans. Tijdens de Eerste Wereldoorlog is hij betrokken bij het activisme. In een poging naar Nederland te reizen, wordt hij in 1916 door de Duitsers gearresteerd en naar het kamp voor burgerlijke gevangenen in Holzminden (Nedersaksen) overgebracht. Daar werkt hij in de Vlaamse Bibliotheek van Valeer de Doncker, organiseert zangavonden en wetenschappelijke voordrachten.

Na zijn vrijlating in augustus 1918 vertrekt Fossey als secretaris van het Duits-Vlaams Gezelschap naar Keulen, waar hij bemiddelt tussen Vlaamse arbeiders en de Duitse overheid. Hij ontmoet er August Borms in wiens gezelschap hij op 16 november 1918 naar Brussel terugkeert. Daar wordt hij in december 1919 tot tien jaar gevangenis veroordeeld en in Leuven opgesloten. Hij verlooft er zich met de oud-activiste Anna Mortelmans, die, bedrijvig in de amnestiebeweging, alles in het werk stelt om haar Karel vrij te krijgen. Dat lukt uiteindelijk op 3 september 1921, maar Fossey wordt onmiddellijk opgeroepen voor militaire dienst. Daarna wordt hij secretaris van de Frontpartij en vanaf 1929 tot in de Tweede Wereldoorlog leidt hij het Werk der Boekverspreiding van het Algemeen-Nederlands Verbond (ANV).

In de Tweede Wereldoorlog raakt Fossey betrokken bij de collaboratie. In september 1944 emigreert hij naar Duitsland, maar komt toch in de handen van het Belgische gerecht. Na 18 maanden voorarrest wordt hij door de Brusselse krijgsraad veroordeeld tot zeven jaar hechtenis. Hij komt vrij op 26 juli 1950 en overlijdt op 4 december 1955, op de leeftijd van 61.

Antonio Gramsci (1891-1937)

1891 Geboorte in Ales (Sardinië) van Antonio Gramsci (46), Italiaans communistisch voorman, theoreticus van het ‘politiek correcte’ denken en van de culturele machtsovername. Na zijn studie letterkunde aan de Universiteit van Turijn richt Gramsci in 1919 het tijdschrift L’Ordine Nuovo (De Nieuwe Orde) op. Samen met zijn redactie sluit hij in 1921 aan bij de Partito Comunista Italiano (PCI). Een jaar later al wordt de getalenteerde Gramsci in Moskou benoemd tot lid van het Uitvoerend Comité van de Communistische Internationale (Komintern).

Enkele maanden later (30 oktober 1922) komt in Italië Benito Mussolini aan de macht. In 1924 wordt Gramsci volksvertegenwoordiger voor Venetië en sticht het communistische dagblad L’Unita, dat het uithoudt tot 2014. In januari 1926 wordt Gramsci secretaris-generaal van de PCI en haar feitelijke leider. Niet voor lang, want op 8 november 1926 wordt de PCI verboden en hijzelf veroordeeld tot 20 jaar gevangenis.

In de gevangenis schrijft hij 33 schriftjes vol, samen 3000 bladzijden: zijn Quaderni dal carcere (Gevangenisschriften). Ze worden door zijn schoonzus naar buiten gesmokkeld en verspreid. Gramsci herdenkt de praxis van het marxisme-leninisme en formuleert een volledig nieuwe strategie van machtsverwerving. De staat is niet alleen een politiek apparaat, stelt hij, de overheid ‘organiseert ook de consensus’. Ze leidt bij middel van een impliciete, onuitgesproken ideologie, die berust op een aantal waarden die door de meerderheid van de staatsburgers worden aanvaard. Dit ‘burgerlijke apparaat’ omvat de cultuur, de ideeën, de zeden en tradities, tot en met het ‘gezond verstand’.

In ontwikkelde samenlevingen is het onmogelijk de politieke macht over te nemen als men niet eerst de culturele macht verovert. De hegemonie van links komt tot stand door ‘termietenwerk’, gericht op de infiltratie van de media, het onderwijs (voorop de universiteiten), de cultuursector en het gerecht. Terloops somt Gramsci in detail alle middelen op die hij geschikt acht voor de ‘doorlopende overreding’: beroep doen op de emoties, de heersende waarden afbreken, ‘linkse helden’ creëren, promotie van het theater en het chanson, het taalgebruik sluipend afstemmen op de linkse ideologie.

George Orwell zal dit later in zijn werk 1984 ‘newspeak’ noemen, vandaag bekend als ‘politiek correct’ denken en spreken. Gramsci heeft oog voor het detail: kan je in een krant de politieke commentaren naar je toetrekken, dan val je op en word je mogelijk geëlimineerd. Maar de kookrubriek, de kinderbijlage, het boekennieuws, de filmrecensies,… die vallen minder op en zijn veel geschikter om het ‘politiek correcte’ denken te verspreiden. Geen medium ter wereld waar na de Tweede Wereldoorlog deze rubrieken niet linkser waren dan de (openlijk) politieke bijdragen.

Gramsci noemt dit alles metapolitiek of ‘culturele subversie’ en spot met de liberale samenlevingen die dit laten begaan, het als ‘progressief’ beschouwen en niet zien dat dit hun ondergang wordt. Ze hebben niet door dat de omkering van de ‘ideologische meerderheid’ onderweg is. Gramsci overlijdt in een ziekenhuis te Rome in 1937, op de leeftijd van 46.

Ooit ging ik in Brussel luisteren naar de trotskistische theoreticus Ernest Mandel (1923-1995), prof aan de VUB. Na afloop van zijn lezing vroeg ik hem waarom hij op geen enkele moment Antonio Gramsci had vernoemd. Lachend zei hij: ‘Een goede kok geeft nooit zijn recepten prijs’.

vandaag

Koop nu Vandaag in de loop der jaren in de Doorbraak-boekhandel.

Karel Fossey

22 januari. Dag van de Oekraïense Eenheid

8 augustus. Net binnen: Anna Mortelmans, Vlaams-nationale feministe

17 januari. Historische dag: Vlaams-Nederlands Cultureel Verdrag ondertekend