17 januari. Historische dag: Vlaams-Nederlands Cultureel Verdrag ondertekend

Elk jaar   Bij de Joden, Toe Bisjvat (Bomenfeest), viering van het ontwaken van de natuur na de winter. Het is vooral een landbouwfeest. Oorspronkelijk was deze dag belangrijk bij de toepassing van de wetten over het afdragen van oogst aan de Tempel.

Tegenwoordig wordt deze dag wereldwijd gevierd door het eten van fruit dat in Israël verbouwd wordt. Het is de gewoonte voor Joden om op deze dag zoveel mogelijk verschillende vruchten te eten! In Israël worden op Toe Bisjvat vaak bomen geplant door schoolkinderen.

1997   Israël gaat akkoord met het zogenaamde Hebron Protocol, dat voorziet in het overdragen van 80 procent van Hebron aan de Palestijnse Autoriteit.

1995   De nauwe relaties tussen Vlaanderen en Nederland werden officieel vastgelegd in een Vlaams-Nederlands Cultureel Verdrag. Dat voorziet in de samenwerking op het gebied van cultuur, onderwijs, wetenschappen en welzijn en, waar mogelijk, gemeenschappelijke standpunten in Europese instellingen. Al voordien kwamen in 1990 op initiatief van Jaak Vandemeulebroucke (Volksunie) Vlaamse en Nederlandse Europarlementariërs een samenwerking op het gebied van Europees cultuur- en mediabeleid overeen. Het oude Belgisch-Nederlands Cultureel Verdrag is sindsdien alleen nog van toepassing op de relaties tussen de Franstalige en Duitstalige gemeenschap en Nederland.

1962   Overlijden in Leusden (Utrecht) van de Nederlandse dichter Gerrit Achterberg door een hartaanval in zijn auto. Hij wordt beschouwd als een van onze belangrijkste dichters in de 20ste-eeuw. P.C. Hooftprijs 1949, Constantijn Huygensprijs 1959. Na diverse ontspoorde liefdesrelaties zit hij voor de moord op zijn hospita Roeltje van Es en aanranding van haar 16-jarige dochter Bep meer dan vijf jaar uit in diverse psychiatrische inrichtingen.

1945   De Poolse hoofdstad Warschau wordt bezet door het Rode Leger.

1929   Vrijlating van August Borms op basis van de ‘Uitdovingswet’, die pas twee dagen daarna wordt afgekondigd. Hij is op het moment al verscheidene jaren de enige en laatste activistische gevangene.

Rik de Saedeleer (1924-2013)

1924   Geboorte in Mechelen van Rik de Saedeleer, Vlaamse sportcommentator en verslaggever. Hij was de nestor van de sportjournalistiek in België en één van de bekendste medewerkers die de Vlaamse televisie ooit gehad heeft. Bovendien ook zeer populair in Nederland omwille van zijn humor en enthousiasme.

1893   Geboorte te Borgerhout van Anna Mortelmans, Vlaamse onderwijzeres die voor Antwerpen betekende wat Roza de Guchtenaere was voor Gent: een vrijzinnig, feministisch boegbeeld voor het activisme. Zij was daarnaast ook actief in de vereniging Jeugdgemeente, die de jonge, vrijzinnige avant-garde groepeerde met onder meer Lode Craeybeckx, Firmin Mortier en Paul van Ostaijen.

Na de Eerste wereldoorlog wordt Anna door het gemeentebestuur ontslagen wegens ‘wangedrag tijdens de bezetting’. Ze wordt voor de rechtbank gedaagd onder beschuldiging van het houden van een twintigtal Vlaams- en vredesgezinde voordrachten, het schrijven van een artikel in Het Vlaamse Nieuws over de onrechtvaardige behandeling van de Vlaamse frontsoldaten, en… het na de wapenstilstand spreken op een vergadering, waarin tegen de herverfransing van Gent wordt geprotesteerd. Ze verdedigt zichzelf zonder advocaat en neemt de volle verantwoordelijkheid voor al haar woorden en daden. Ze komt ervan af met vijf maanden voorwaardelijk.

Anna Mortelmans (1893-1957)

Anna Mortelmans staat snel weer in de eerste lijn, onder meer in de Frontpartij. Ze neemt deel aan de dramatische 11 juli-betoging van 1920 op de Grote Markt te Antwerpen waar haar vriend Herman van den Reeck wordt neergeschoten. Bij zijn uitvaart spreekt ze een afscheidsgroet aan zijn graf. Datzelfde jaar verlooft ze zich in de gevangenis van Leuven met Karel Fossey en verzet hemel en aarde om hem vrij te krijgen. Ze organiseerde mee de grote amnestiebetoging van 16 januari 1921 en neemt deel aan de tocht van meer dan honderd Vlaamse vrouwen naar het parlement om er een amnestiemanifest te overhandigen. Op 11 februari 1921 stichtte ze het Vrouwenfront.

Op 2 juni 1923 trouwt ze met Karel Fossey. Een jaar later wordt Anna gemeenteraadslid. In 1925 wordt ze opnieuw in dienst genomen als onderwijzeres, wat aanleiding is tot haar ontslag uit de gemeenteraad. Haar politieke bedrijvigheid wordt beperkt door beroep en gezin. In 1937 wordt ze directrice in de school in de Lamorinièrestraat en in januari 1943 krijgt ze de leiding van de Meisjesoefenschool. Na de Tweede Wereldoorlog ontslaat het stadsbestuur haar opnieuw, ditmaal wegens ‘gebrek aan burgertrouw’. Anna brengt een jaar in de gevangenis door, maar er wordt uiteindelijk geen proces tegen haar aangespannen.

1794   De Franse revolutionaire generaal Louis-Marie Turreau die de repressie in de Vendée leidt, geeft zijn troepen volgende briefing: ‘Alle verzetslieden die worden aangetroffen met de wapens in de hand, of waarvan men overtuigd is dat ze die in de hand hebben gehad, worden met de bajonet afgemaakt. Hetzelfde wordt gedaan met de vrouwen en kinderen die in dat geval zijn. Personen die uitsluitend verdacht zijn, worden evenmin gespaard. Alle dorpen, boerderijen, bossen en struikgewas en in ’t algemeen alles wat kan worden verbrand, zal in vlammen opgaan’.

Het programma wordt meteen ten uitvoer gebracht. De slachtingen beginnen op 22 januari in Beaulieu. Ze gaan gepaard met plunderingen en verkrachtingen. In Noirmoutier worden op veertien dagen tijd 1500 vermoord. Op 30 januari worden in Parc-Soubise 200 lichamen verbrand in een ‘vreugdevuur’. Generaal Jean-Baptiste Huché strijkt de eer op in de buurt van Chantonnay 200 Vendeërs te hebben gedood in amper twee dagen. Meer nog, hij beroemt er zich op de zwangere vrouwen de buik te hebben doen opensnijden opdat de soldaten zouden kunnen paraderen met een foetus op de punt van hun bajonet. De buik van de opengereten vrouwen doet hij vullen met haver waarvan hij dan de paarden laat eten.

General François Carpentier laat op een enkele dag 300 ouderlingen en kinderen doden die gevlucht waren in het woud van Rocheservière. ‘Alles loopt goed’, pocht generaal Louis Grignon. ‘We doden er meer dan honderd per dag’.

1773   De Engelse ontdekkingsreiziger James Cook bereikt als eerste de Zuidpoolcirkel.

1583   De Franse Furie. De hertog van Anjou legert een Frans garnizoen in enkele Vlaamse en Brabantse steden om vervolgens de grootste Nederlandse stad, Antwerpen, bij verrassing in te nemen. De inwoners, met de Spaanse furie van 1576 nog vers in het geheugen, verweren zich met alle mogelijke middelen en drijven de Fransen uit de stad. Hoe heftig het Antwerpse verzet wel was, blijkt uit het dodencijfer: slechts 80 burgers verloren het leven, maar meer dan 1500 Franse soldaten, waaronder velen van hoge rang.

Willem van Oranje (1533-1584)

1579   Triomfantelijke intrede van Willem van Oranje in Brussel. Oranje brengt dit bezoek op verzoek van de Staten-Generaal. Hij wordt als een bevrijder binnengehaald door een enorme, laaiend enthousiaste menigte.