De envelop was maar half open of ik wist dat ik op de invitatie zou ingaan. Tijdens het lezen zat ik hem al te mailen: ‘Dag Koenraad, voorafgaand aan de vernissage zou ik je willen ontmoeten, voor een goed gesprek in je eigen territorium.’ Een uur later lag de afspraak vast. En zo zat ik een paar dagen later onder een boom bij de kruidenthee, terwijl Koenraad Tinel voortdurend naar de fles greep.

De obsessies

Mijn bezorgde blik beantwoordde hij met de fles de hoogte in te steken, roepend: ‘Water!’ Dat heeft hij werkelijk nodig, water, niet bij liters maar bij hectoliters. Weliswaar klein van gestalte, heeft hij de drift van de Griekse goden. Het kan niet snel genoeg gaan, niet groots genoeg zijn om de woeste gevoelens gestalte te geven. Ze in materie om te zetten, te schetsen op papier. Hij verwerkt ze met dezelfde tevredenheid als een paus die een kinderhoofdje aait, maar geheel verdwijnen doen ze nooit, daar is zijn verleden te zwaar voor.

Als Sisyphus duwt hij het rotsblok opnieuw en opnieuw de steile berg op. Wat hem niet deert maar amuseert. Net zomin als het de mythische held deerde. Zowel van de tocht naar boven als van het rollen naar beneden geniet Koenraad Tinel. Elk beeld, elke schets is een uitdaging van obsessies.

De hoop

De uitdaging is geen verwerking van zijn verleden maar een explosieve bewerking van zijn eerste halve eeuw. Koenraad Tinel is een beeldende prediker. Hij waarschuwt voortdurend voor de gevaren van een leven zonder de verworvenheden van de Verlichting. Ze vinden hun oorsprong bij de Griekse beschaving en hebben er eeuwen over gedaan om afgelijnd een humane grondwet op te leveren. Ze worden aanvaard maar telkens en opnieuw belaagd door dictators en keizers die zich de grondwetten toe-eigenen, en die allen die zich daar niet naar schikken, uitroeien. Als antwoord op die vaak succesvolle aanvallen – de geschiedenis liegt hier niet – is het de plicht van Koenraad Tinel om het verleden aan te klagen in de hoop dat zijn beelden waarschuwingen zijn ten bate van een vredigere toekomst.
De laatste grote reus van de Vlaamse beeldhouwers maakt zich geen illusies. Hij weet dat hij de wereld, zelfs niet de Vlaamse wereld zal bevrijden van geweld. Als troost is er de hoop. Hij gelooft niet in het geloof. Hij heeft de waarde van die deugd overgeheveld naar de hoop.

De flamingante apocalyps

Wat er van zijn verleden in zijn werk huist is niet de verwerking, maar het inlijven van de ervaring. Opgroeien met een extreem flamingante, tirannieke vader is een ballast voor het leven. De vlucht naar Duitsland na de aftocht van de nazi’s, het ondergaan van de Amerikaanse bombardementen van Duitse steden, de terugkeer naar de geboortegrond waar de verwijten wachten en met een vader die zelfs met de neus op de feiten gedrukt tot zijn dood blijft geloven in een massamoordenaar, maakte dat die ballast de hersencellen dreigde te verkankeren. Om dit te vermijden moest het artistiek werk de ziektekiemen overnemen. Koenraad Tinel heeft dit voor elkaar gekregen. Met de jaren werd dit duidelijker. Zijn werk heeft niets abstracts. Ze zijn de getuigen van een periode die hij ervoer als de flamingante apocalyps.

Abstract expressionisme

Gesteld mag worden dat dit de zwarte werken zijn van Tinels œuvre. Gelukkig zijn er ook grijze. Ze tonen een afkeer voor de dood. Koenraad Tinel kan in doen en denken niet aanvaarden dat hij leeft om dood te gaan. Hij bestrijdt de dood door middel van heiligenbeelden en godsdienstige prentjes, niet gevist in de roomse vijver maar in de Griekse en Romeinse. Al schaatst hij wel eens scheef, en komt er een gekruisigde Christus langs. De evangelisten en theologen heeft hij de deur uitgewerkt en vervangen door Ovidius, Homerus en de drie Attische tragedieschrijvers. In welke religie of leer zijn beelden hun abstract expressionisme, hun metamorfoses ook, mogen vinden: via pest en oorlog wil hij getuigen van zijn verlangen naar levenslust. Daarin is hij geslaagd, en zijn beelden willen deze levenslust aan de mensen tonen, in de hoop dat ook zij dat stadium bereiken.
Dit is een niet onbelangrijke reden waarom een aantal van zijn beelden niet in musea onderdak vinden, maar in de natuur. Staan ze toch binnenshuis, dan gaat zijn voorkeur uit naar plekken waar de massa passeert. Een expositie is voor Koenraad Tinel dan een tussenstap.

Crux

Zondag 3 september opent de nieuwste expositie met jonge en oude beelden. Dat was de reden waarom ik hem aan de praat wilde krijgen. Tegelijk hoopte ik als een van de eersten zijn nieuwste werken te mogen aanschouwen. Jammer, ze waren al ingepakt en zouden de volgende dag naar het toonveld gevoerd worden. Geen ramp, want een grote troost was het bezoek aan het privémuseum in zijn schuiloord, met wat rudimentaire toelichting bij zijn scheppingen aangezien Tinel wil dat niet hij maar de beelden spreken.
De expositie staat in het teken van het kruis. Niet als religieus symbool, maar als een oriënteringspunt waarvan de snijlijnen naar het middelpunt leiden. De namen van de snijlijnen zijn de vetkoppen van deze beschouwing. Het middelpunt is de samenvloeiing. Vandaar Crux, in de betekenis van kernpunt en knelpunt, maar ook raadsel en probleem. Net als voor elke wetenschapper en kunstenaar is voor Tinel het middelpunt geen eindstation. Een middelpunt is slechts een halte op weg naar het ultieme middelpunt, met onderweg heel wat hindernissen.

Want zoals het opschrift aan Franse spoorwegovergangen zegt: un train peut en cacher un autre. Het aantal hindernissen is onbekend, er zijn er zoveel dat het middelste middelpunt niet te vinden is. Voor Koenraad Tinel is elk beeld het verslaan van een hindernis. De nieuwste overwinningen zijn te zien op CRUX.

‘O goden – als één van u een hart heeft voor mensen die schuld bekennen, aanhoor dan mijn bede … gun mij een andere vorm, en ontzeg mij leven én dood.’ Ovidius, Metamorfosen, X: 483-487

o siqua patetis numina confessis … mutataeque mihi vitam necemque negate.

CRUX – Koenraad Tinel
ABTENHUIS – Abdijstraat 10, 9500 Geraardsbergen
Van 9 september t/m 26 november 2017
toerisme@geraardsbergen.be

Koenraad Tinel

Lieve Joris (70) en Paul Claes (80) krijgen verjaardagsfeestje

Verbeelde bomen

Beeldenmaker Koenraad Tinel