Podemos en de Catalaanse krabbenmand

Spaanse peilingen geven aan dat Podemos de tweede nationale partij zou worden indien er nu verkiezingen worden gehouden. Aangezien dit cijfers zijn die tendenzen uit vorige peilingen bevestigen, kan men zich ernstig zorgen beginnen maken in de partijhoofdkwartieren van de sociaaldemocratische PSOE en in mindere mate bij de rechtse volkspartij PP.

Podemos

Podemos is een partij die zich situeert als alternatief links en zich beroept op de Indignados-beweging, de protestbeweging die ontstond naar aanleiding van de economische crisis. De leiders van Podemos zijn academici, waaronder heel wat politieke wetenschappers, die al jaren buiten de schijnwerpers politiek actief zijn. Ze hebben met de crisis het ideale moment gezien om hun activisme te verzilveren in parlementszetels. Bij de Europese verkiezingen veroverden ze vijf van de 54 Spaanse zetels.

Podemos is evenwel geen partij die gegroeid is vanuit de basis, vanuit het volk zoals ze graag wil doen geloven. Het krijgt vooral de proteststemmen van de mensen die de traditionele machtspartijen PSOE en PP beu zijn. De onophoudelijke stroom aan corruptiezaken gekoppeld aan een wanbeleid en de crisis maken Podemos slapend rijk. De partij wordt strak geleid door Pablo Iglesias en intimi. Zij kregen daarbij de steun van de ‘cirkels’, hun basis, die zich beperken tot Madrid. Elders in Spanje, zoals in Catalonië, stelt men vast dat er afdelingen opgericht worden door personen die gelinkt worden aan de kring rond Iglesias. Van een opbouw van onderuit kan dus helemaal geen sprake zijn. Aangezien Podemos een jonge partij is, kan dit ook niet. Het heeft moeite om zich over het hele land te organiseren tegen de lokale en regionale verkiezingen van 24 mei 2015. Door regionale afdelingen aan getrouwen te laten, wil de partijleiding vanuit Madrid op veilig spelen en vermijden dat regionale afdelingen ongecontroleerde projectielen worden.

De peilingen geven echter een vertekend beeld voor regio’s zoals Baskenland en Catalonië. Aangezien de zetels voor het Spaanse parlement verdeeld worden op basis van de regionale kieskringen, halen regionale partijen relatief meer zetels binnen dan een nationale partij, zelfs al halen beiden nationaal 5 procent.

Catalonië

Als de situatie voor Catalonië al ingewikkeld was, dan wordt deze nu al helemaal onoverzichtelijk. Het Catalaanse parlement telt nu acht partijen. CiU, het politieke project van Jordi Pujol dat catalanistische liberalen en christendemocraten bundelt, is sinds de democratie steeds de grootste regionale partij gebleven, hoewel de Catalanen bij de verkiezingen voor het Spaans parlement overwegend op het sociaaldemocratische PSC stemmen (de Catalaanse afdeling van de PSOE). De Spaanse centrale partijen scoren traditioneel eerder zwak in Catalonië. PP en PSC haalden nooit genoeg stemmen om zelfstandig te regeren in Catalonië. De PP ziet zijn rol in Catalonië herleid tot een partij die hoogstens een centrumrechtse minderheidsregering van CiU kan helpen aan de nodige stemmen voor het behalen van een meerderheid, zoals het geval was in de vorige legislatuur.

Aan centrumlinkse zijde zien we het republikeinse ERC als tegenhanger van de Spaanse sociaaldemocraten, die in Catalonië hopeloos verdeeld zijn geraakt. De onafhankelijkheidspartij ERC speelt in de peilingen haasje-over met CiU en zou zo voor het eerst de Catalaanse minister-president kunnen leveren. Verder is er het rechts-populistische Ciutadans, dat zich beroept op een Spaans nationalisme en contacten onderhoudt met UpyD. Ciutadans is een partij die de laatste jaren eveneens de verontwaardiging over corruptie kon kanaliseren en teert op proteststemmen. Zij spreken hierbij vooral het electoraat aan dat traditioneel op PSC en PP stemt.  Tot slot zijn er nog de Catalaanse ecosocialisten van EU-ICV.

Bij de laatste Catalaanse verkiezingen in 2012 maakte ook het radicaal-linkse CUP (Kandidatuur voor Volkseenheid)  zijn entree. De CUP kan niet als een partij gezien worden, maar als een beweging die door assemblees is gevormd. De antisysteembeweging ontstond in de jaren 80 en gaat voor de onafhankelijkheid van de Catalaanse Landen (Catalaanse taalgebied) en voor een socialistische samenleving. Tot de verrassing van velen, met name die van de liberale minister-president Artur Mas, bleek dat de CUP redelijker was dan gedacht. Zij was het die Artur Mas in het gekibbel met ERC een hand toestaken voor de volksraadpleging van 9 november 2014.

Catalaanse Podemos

Aan deze Catalaanse krabbenmand zal in september dus ook de lokale variant van Podemos kunnen toegevoegd worden. Die spreekt vooral het electoraat van Spaanse immigranten aan, de ‘rode gordel’ van Barcelona, waar de arbeiders wonen. Het is een electoraat dat tot voor kort weinig te enthousiasmeren was voor verkiezingen. Podemos hield in december een verrassend druk bijgewoonde conferentie in Barcelona. Zijn succes houdt ondertussen ook in dat het heel wat van zijn standpunten heeft gematigd. Zo steunde Podemos tot een jaar terug nog gematigd het recht op zelfbeschikking van Catalonië, waarbij Catalonië onafhankelijk zou kunnen worden door middel van een referendum. Ondertussen is dat standpunt om electorale redenen er een geworden dat de eenheid van het land verdedigt en heil zoekt in federalisme. Gezien de unitaire grondwet geblindeerd wordt door het politiek benoemde Grondwettelijk Hof en een tweederde meerderheid om deze grondwet te wijzigen niet in het bereik ligt, is het betoog voor federalisme louter symbolisch. In Catalonië probeert Podemos dit vraagstuk dan ook zoveel mogelijk te ontwijken, met een onsamenhangend bochtenwerk tot gevolg.

Om het politieke landschap in Catalonië nog ingewikkelder te maken, zal een bekende activiste aan de belangrijke gemeentelijke verkiezingen voor Barcelona deelnemen onder eigen vlag. Ada Colau is de spreekbuis van PAH (Plataforma de Afectados por la Hipoteca), het platform van mensen met hypotheekproblemen dat zich actief verzet tegen uithuiszettingen. Sinds de crisis kent Spanje een ongezien aantal uithuiszettingen, terwijl er tegelijkertijd meer dan 300 000 huizen leegstaan. Ada Colau zal naar de verkiezingen trekken met Guanyem (‘we winnen’). De vraag is of CUP, Podemos, Guanyem en nog een andere antikapitalistische beweging (Procés Constituent a Catalunya) samen naar de verkiezingen zullen trekken in Barcelona. De struikelsteen hierbij wordt het standpunt over onafhankelijkheid. Terwijl CUP en Procés radicaal voor onafhankelijkheid gaan, is Podemos de facto tegen. Guanyem is een dubbeltje op z’n kant: Ada Colau is persoonlijk voor onafhankelijkheid, maar kan met haar beweging prioriteit geven aan het sociale vraagstuk.

In ieder geval zullen de lokale verkiezingen in mei de Spaanse en Catalaanse politiek – verder – verdelen. Hoewel Podemos in Catalonië niet zo’n hoge score zal halen als in de rest van Spanje, valt af te wachten hoeveel de partij daar echt zal halen. De lokale verkiezingen zijn niet zo’n goede graadmeter, aangezien vele gemeentelijke afdelingen nog niet gevormd zullen zijn, terwijl het in Barcelona nog koffiedik kijken is naar de partijpolitieke samenstelling van de lijsten.

Foto: (c) Reporters