Poetin bezoekt gespannen Duitsland

Zondagavond (7 april 2013) openden de Duitse kanselier Angela Merkel en de Russische president Poetin samen de industriebeurs van Hannover, de grootste Industriemesse ter wereld. Poetin kwam speciaal naar Duitsland omdat de Russische Federatie dit jaar partnerland van de beurs is en 170 Russische ondernemingen er hun producten tentoonstellen. Berlijn en Moskou zijn economisch dikke maatjes. De handelsbetrekkingen tussen beide landen waren vorig jaar goed voor 80,5 miljard euro, een stijging met 6,9 % tegenover 2011. Duitsland investeerde voor 28 miljard euro in Rusland – 6000 Duitse firma’s zijn er actief – en omgekeerd deed Rusland dat voor acht miljard. Duitsland is ook voor de energietoevoer erg afhankelijk van Rusland, meer bepaald voor 40 % van de gas- en 30 % van de olietoevoer. Omgekeerd rekent Rusland op de Duitse knowhow en kwaliteitsproducten.

De Russische president wil de ‘economische dialoog’ met Duitsland nog meer bevorderen. Dat wil de Duitse regering ook maar tegelijk is Duitsland een land dat naast zijn economische relatie veel waarde hecht aan democratie en mensenrechten. Geen enkele Duitse kanselier kan onbekommerd zoete broodjes bakken met een staat als Rusland waartegen de Duitse “publieke” en “gepubliceerde” opinie zich toenemend kritisch opstelt. De sfeer tijdens het bezoek is gespannen. Poetin zadelt zijn gastgevers met een dilemma op. Die willen best het strategische partnerschap verdiepen maar stellen tegelijk vast dat het Kremlin met zijn autoritaire en zelfs repressieve politiek tegenover mensenrechtenactivisten en niet-gouvernementele organisaties (NGO’s) heel wat hindernissen opwerpt.

geregistreerde NGO’s

Een nieuwe Russische wet dwingt NGO’s die vanuit het buitenland worden gefinancierd zich als ‘buitenlandse agenten’ te laten registreren. Het gevolg is dat ze nauwlettend in het oog worden gehouden. Dat is ook het geval voor ook Duitse politieke stichtingen als de Konrad-Adenauer-Stiftung en de Friedrich-Ebert-Stiftung die respectievelijk christendemocratisch en sociaaldemocratisch georiënteerd zijn. Het bezoek van Poetin aan Duitsland wordt overschaduwd door de ‘razzia’s’ (aldus de Duitse pers) die de Russische autoriteiten einde maart uitvoerden op de bureaus van deze stichtingen in Moskou. Dat roept vlammende kritiek op in het Duitse politieke en journalistieke milieu. Claudia Roth, voorzitster van de Groenen, noemde Poetin een ‘despoot’ die met de uitoefening van druk op de stichtingen het engagement binnen de civil society zou willen intimideren en in diskrediet brengen (Die Welt, 5 april 2013). Ook economieminister Philipp Rösler van de liberale FDP en kandidaat-kanselier Peer Steinbrück van de sociaaldemocratische SPD noemden de Russische actie tegen de stichtingen onacceptabel. Niettemin had Steinbrück onlangs de wenkbrauwen doen fronsen omdat hij gezegd had dat kritiek op Rusland niet op de ‘markplaats’ moet worden gespuid en dat ‘onze maatstaven van de pluralistische democratie niet onmiddellijk op Rusland kunnen worden overgedragen’ (Zeit online, 26 maart 2013).

Kanselier Merkel moet er als gastvrouw en als belangenbehartiger van de Duitse economie op letten niet alle Duits-Russische eieren te breken. Ze heeft het dilemma goed ondervangen door in haar openingstoespraak in Hannover te zeggen dat ‘onze wederzijdse samenwerking’ dan het beste lukt wanneer er een ‘aktive Zivilgesellschaft’ (actieve civil society) is.