Politieke crisis door de eeuwen heen

Crisis. De kloof tussen arm en rijk is groter geworden. De waarde van landbouwproducten vermindert. Mensen zijn niet meer in staat hun schulden te betalen of leningen af te lossen. Migratie zet de samenleving extra onder druk. Klinkt bekend in de oren en razend actueel, niet? Toch zijn dit problemen waarmee Athene kampte in de zesde eeuw voor Christus. Voor Christus dus. 2600 jaar geleden. Historici gaven achteraf verschillende verklaringen voor deze fundamentele problemen, waarvan er één bleef nazinderen. Een schrijnend gebrek aan realiteitszin van de leidende klasse, waardoor die blind bleef voor de verzuchtingen van het gewone volk. 

Politici die uit een venster kruipen, geven blijk van verbijsterend weinig voeling met de realiteit

Het klinkt als een boutade, maar in moeilijke tijden heeft een groep mensen (noem het een dorp, een regio of een land) nood aan één of andere vorm van verlicht leiderschap. Dat kan gaan om een dictatuur die zichzelf weet te verkopen als noodzakelijke remedie tegen alle kwalen, maar ook om een democratie waarbij beslissingen genomen worden met de grootste gemeenschappelijke deler als rode draad. Wat we zeker weten is dat politici die uit een venster kruipen om geen kritische vragen te moeten beantwoorden, blijk geven van verbijsterend weinig voeling met de werkelijkheid.

Covid-19 valt absoluut niet te vergelijken met de Tweede Wereldoorlog — wie dat wel doet, moet dringend opnieuw naar school om zijn of haar historische kennis op peil te brengen. Wat deze pandemie wél doet, is het genadeloos blootleggen van de fouten in ons democratisch systeem en de stuitende incompetentie van enkele gemandateerde politici. Handig geholpen door media die inzetten op snelle scoops en geen ruimte meer laten voor diepgravende journalistiek. 

Waar zijn de vakministers gebleven?

Wie praat over politiek, vervalt snel in onsamenhangende cafépraat. Toch behoeft het geen betoog dat vakministers niet meer bestaan. Enkele gepatenteerde nostalgici denken terug aan de tijd dat een minister zijn of haar dossiers nog kende en afgerekend werd op de inhoud van een antwoord. Niet op het aantal lettertekens van de boodschap. De laatste vakminister die naam waardig werd harteloos afgeserveerd door zijn partij en werkt nu als professor in Nederland. Partijvoorzitters zonder enig democratisch mandaat bepalen wie minister wordt. Met als enige criteria geslacht en afkomst. Elke provincie heeft een kopman of -vrouw nodig. De volgende verkiezingen, u weet wel. Kennis van zaken? Niet relevant. 

De particratische benadering van politiek heeft onze democratie vermoord. Dat vertaalt zich in verkiezingen met een uitermate moeilijk te verteren resultaat. Traditionele partijen die buigen op een traditie van goed bestuur, schrompelen in elkaar onder de druk van populistisch rechts en links. Ideologen en strategen maken, zeker in deze crisistijden, de ene slapeloze nacht na de andere mee. Terwijl het recept voor politiek overleven zo eenvoudig is: stop met aan politiek te doen en voer beleid. 

Normen en waarden van een zichzelf respecterend gezin

Dat betekent ook dat enkele kernwaarden die iedere zichzelf respecterende ouder aan zijn of haar kinderen probeert mee te geven, opnieuw mogen komen bovendrijven. Luisteren naar mensen die het beter weten, bijvoorbeeld. Durven toegeven dat je het zelf niet weet. Niet liegen is ook een belangrijke. Zonder wederzijds vertrouwen schep je nu eenmaal een klimaat waarin geen gedragen beslissingen kunnen genomen worden. Dat weet elke gezinsondersteuner ook. 

Media hoeven niet objectief te zijn, wel neutraal

Valt alles te herleiden tot een schraal politiek landschap waarin enkel incompetente figuren floreren? Uiteraard niet. Onze democratie kan niet naar behoren werken zonder kritische controle en daar slaan onze media geregeld de bal mis. Opinie en analyse worden op een gevaarlijk lakse manier door elkaar gebruikt, met als gevolg dat veel lezers en kijkers zich afwenden van wat zijzelf als bevooroordeelde (vaak links genoemde) mediabastions noemen. Dikwijls, gelukkig maar, onterecht. 

De hoofdredacteurs die zulke mensen laatdunkend terzijde schuiven als een basket of deplorables, zijn even wereldvreemd als een oude Kelt in New York. Media dienen nu eenmaal niet om een bepaald wereldbeeld uit te dragen. Media zijn er om hun consumenten te informeren. Niet objectief, wel neutraal. 

In het oude Athene draaide de crisis uit op een compromis. Een zekere Solon werd verkozen tot leider met speciale bevoegdheden. Hij drukte een staatshervorming door, zorgde voor de opbouw van een sociaal vangnet en bepaalde dat immigranten die een ambacht uitoefenden, zich in Athene mochten vestigen. Solon kreeg bakken kritiek over zich heen, maar liet weten de stad te verlaten voor een periode van tien jaar. Waardoor de Atheners konden wennen aan de nieuwe regelgeving. 

Misschien ligt daar de sleutel, waarde dames en heren politici.