President Macron: Tête de Turc van Erdogan?

Dit artikel werd geschreven vóór de nieuwe aanslag in Nice gisteren.

In een paar Franse steden werden de karikaturen van de profeet Mohammed uit Charlie Hebdo geprojecteerd op openbare gebouwen. Ter nagedachtenis aan leraar Samuel Paty. Voorzitter Mohammed Moussaoui van het CFCM — de Franse Raad voor de Islam — noemde dat een ‘provocatie’. Na de gebeurtenissen van de afgelopen twee weken werd het volgens hem tijd de ‘vrijheid om te karikaturiseren in te kaderen’. Lees: onwelgevallige cartoons te censureren. Deze ‘inkadering,’ verklaarde hij, zou moeten gebeuren uit naam van de ‘fraternité’ uit het motto van de Republiek. Over de onthoofding van Paty repte Moussaoui met geen woord. Noch over de tientallen andere dodelijke islamistische aanslagen van de afgelopen jaren. Wie nog twijfelde of islamisten Europa naar hun normen en zeden willen plooien — desnoods met geweld — zou nu overtuigd moeten zijn.

Presidium van Godsdienstzaken

Volgens Moussaoui heeft dit soort terreur niks met de ware islam te maken. En vertegenwoordigt de moordenaar van Samuel Paty op geen enkele wijze de moslimgemeenschap. Maar zodra de islam in het geding is, moet er paal en perk worden gesteld aan de vrijheid van meningsuiting. Hij wordt daarin braaf gepapegaaid door een vast contingent über-politiek-correcte Franse intellectuelen en politici. Maar de kans dat hij zijn zin krijgt, is klein. Zeker zolang de enige vrienden van de islamisten in de Franse politiek niet aan de macht zijn: extreemlinks en groen.

De Franse Raad voor de Islam werd in 2003 met de beste bedoelingen opgericht door de staat. Die beriep zich daarbij op de wet uit 1905 op de laïcité: het secularisme. De CFCM moet de moslimgemeenschap vertegenwoordigen in ‘zaken die de uitoefening van hun geloof betreffen’. Bijvoorbeeld de opleiding van imams. De ruwweg 2.500 imams in Frankrijk worden grotendeels in islamitische landen opgeleid. Een aantal van hen wordt zelfs door die landen gestuurd en betaald. Het zou niet overdreven zijn te zeggen dat veel van die imams religieus en etnisch separatisme prediken. Vooral de ruim 150 die het Turkse Ministerie van Religie heeft gestuurd via Diyanet: het ‘Presidium van Godsdienstzaken’. Die imams zijn de facto Turkse ambtenaren en gehoorzamen alleen president Erdoğan. De aanwezigheid van Diyanet is in Frankrijk overigens aanzienlijk kleiner dan in landen als Nederland, België en vooral Duitsland, waar de meeste Turken* wonen.

Erdoğan versus Macron

Dat er iets aan die in het buitenland geschoolde imams moet veranderen, was een belangrijk element van de inmiddels befaamde toespraak van president Macron over de aanpak van islamitisch separatisme. Sindsdien is het bal met president Erdoğan. Die uit bijna iedere dag grofheden over Macron en riep op tot een boycot van Franse producten. Je hoort vaak dat de houding van de Franse president dit teweeg heeft gebracht. Maar niets is minder waar. Erdoğan ergert zich al jaren mateloos aan Macron. Bijvoorbeeld omdat de Assemblée onder deze president officieel de Turkse genocide van Armeniërs heeft erkend, en Macron daar een jaarlijkse herdenkingsdag voor heeft ingesteld.

Na een ruzie tussen Frankrijk en Turkije over de NAVO in oktober 2019 noemde Erdoğan Macron ‘hersendood’. En eerder dit jaar raakte hij bijkans buiten zinnen toen de Franse president zijn vloot in de Middellandse Zee mobiliseerde om Griekenland te steunen. Turkse oorlogsschepen voeren in de Griekse wateren bij Cyprus, waar Turkije illegale gasboringen deed. Ook over zijn militaire activiteiten in Syrië en Libië en het uitmoorden van Koerdische verzetsstrijders kreeg de Turkse dictator het aan de stok met Macron.

Nu lijkt hij de toespraak van Macron en de nasleep van de onthoofding te hebben aangegrepen om zijn woede te botvieren. Hij noemde Frankrijk fascistisch en islamofoob. President Macron had ‘mentale hulp nodig’. En Frankrijk behandelt zijn moslims zoals nazi’s ooit de joden behandelden.

Tête de Turc

Een aardig weetje in verband met Erdoğan’s boycot is dat Franse autofabrikanten tegenwoordig een flink deel van hun productie in Turkije doen. In de eerste helft van 2020 maakte Renault daar bijvoorbeeld een half miljoen auto’s. Gaat Erdoğan de in eigen land geproduceerde Franse auto’s boycotten? Dat zou een handige zet zijn, nu de Turkse economie dankzij hem al grotendeels in de goot ligt en de lira lager staat dan ooit. Eén ding heeft de Turkse dictator bereikt met zijn onbeheerste gescheld op Frankrijk en Macron: de eenheid in de Republiek is groter dan ze lang is geweest. Bijna alle burgers en politici staan achter de president. Behalve dan het extreemlinkse Front Insoumise.

Over de boycot worden vooral veel grappen gemaakt. Zoals over mevrouw Erdoğan, die vaak een tas draagt van het Franse luxemerk Hermès. Voor kenners een Birkin-tas, genoemd naar zangeres en actrice Jane Birkin, in zwart krokodillenleer met gouden sluiting. Kost minimaal 50.000 euro. Maar die prijs kan oplopen tot het dubbele, afhankelijk van de afwerking. Men vraagt zich af of ze die ook gaat terugsturen. En de Fransen liggen helemaal dubbel van de vondst om Macron de ’tête de Turc‘ van Erdoğan te noemen: de Franse term voor de kop van Jut.

De Turkse leider stelt deze crisis voor als een spontane reactie van moslims op Franse islamofobie. De werkelijkheid is dat hij zich wil opwerpen als ‘verdediger van de islam’. In die hoedanigheid maakte hij in één jaar tijd ruzie met de VS, Libië, Egypte, de EU, Frankrijk, Nederland, Rusland, Israël, Syrië, Griekenland, Cyprus, Irak en Armenië. Misschien vergeet ik er nog één. In de Franse pers wordt Erdoğan al de ‘Sultan pyromane‘ genoemd.

Interne onrust

In eigen land groeit het vooral uit belabberde economische omstandigheden voortkomende onbehagen over zijn leiderschap. De eerste gevoelige klap incasseerde Erdoğan in juni vorig jaar. Toen ging het burgemeesterschap van Istanbul aan zijn AK-partij voorbij, ondanks verwoede pogingen om met de uitslag te rommelen. Zijn bemoeienis met Frankrijk lijkt vooral tot doel te hebben daar interne onrust en misschien ook meer aanslagen te veroorzaken. Om Macron en andere Europese leiders te laten beseffen hoe ver zijn invloed reikt op de moslimgemeenschap in West-Europa. Maar als ik de Fransen een beetje ken, heeft Erdoğan zich met zijn onbehouwen aanvallen op Macron en Frankrijk vol in de eigen voet geschoten.

Zojuist heeft een afgevaardigde van Macron’s partij in de Assemblée voorgesteld de hoofddoek te verbieden voor ‘kleine meisjes’. En een Senator wil de Franstalige versie van Al Jazeera uit de lucht laten halen. Deze televisiezender van de Emir van Qatar — een hechte bondgenoot van Erdoğan — hitst vaak de Franse moslims op tegen Frankrijk.

* Turken met een Europees paspoort manifesteren zich in de eerste plaats als Turken, zij het niet allemaal.