Progressieve islam: een theocratie light?

Nu de orthodoxe islam steeds meer de debatten overschaduwt, stellen vele politici en opiniemakers hun hoop op een moderne, Europese islam. Maar de uitspraken van de jonge, progressieve imam Brahim Laytouss over het onverdoofd slachten in Antwerpen tonen aan dat ze zich over een open islam weinig illusies moeten maken. De enige referentie bij maatschappelijke debatten blijft de koran, ook bij een minder rigide islam.

Brahim Laytouss is de medeoprichter van de Europese stichting voor theologen, imams en predikanten. Het doel van de vereniging is om maatschappelijke thema’s zoals het verdoofd slachten op een meer vooruitstrevende manier te benaderen. Zo kwamen ze begin deze maand naar buiten met een positief advies voor het verdoofd slachten. Op zich is het heuglijk nieuws dat jonge imams binnen de islam een frisse wind willen laten waaien.

Toch is de commentaar van Imam Laytouss in Gazet van Antwerpen (17/9) op het pleidooi van Nabilla Ait Daoud, de Antwerpse schepen voor Leefmilieu en Dierenwelzijn (N-VA) bijna even zorgwekkend als de radicalisering bij een deel van de moslimjongeren. Laytouss vond haar pleidooi voor dierenwelzijn en verdoofd slachten slecht geformuleerd ‘want het is een theologisch debat en dan moet je theologische argumenten durven aanhalen als politica met een moslimachtergrond.’

Wellicht wil hij goedbedoeld de vooruitstrevende N-VA-verkozene steunen nadat ze een golf van beledigingen over zich heen kreeg omwille van haar standpunt dat religie nooit een excuus mag zijn om dieren nodeloos te laten lijden. Maar als zijn benadering een aanwijzing is voor de progressieve islam waarop we zouden moeten hopen, dan is het eerder angstaanjagend dan geruststellend.

Ook de jonge en geëngageerde imam geeft hiermee aan dat de enige argumenten die uiteindelijk voor hem en voor de moslimgelovigen tellen niet die uit een heilig boek zijn. En niet deze die zoals het standpunt van Ait Daoud voorvloeien uit het verlichtingstraject met aanvankelijk de mensenrechten en nu ook de dierenrechten. Dat heilig boek waarin alle waarheden te vinden zijn, kan uiteraard slechts door moslims worden geïnterpreteerd.

De ultieme consequentie van Laytouss’ kritiek op Ait Daoud is dat de gelovigen zich naast het publieke debat plaatsen omdat die ‘verlichte argumenten’ voor hen van weinig belang zijn waardoor men de kloof bevestigt tussen de westerse burgers en de moslims. Of moeten politici in de toekomst voor moslims een ander type argumenten gebruiken dan voor de rest van de bevolking? Zich laten bijstaan door theologisch adviseurs zoals Laytouss? Kunnen moslims alleen maar overtuigd worden door gelovige moslim-politici?

Laytouss pleit dat de islam een hefboom voor oplossingen is in de plaats van een probleem. Is zoiets echter mogelijk wanneer men in een adem aangeeft dat de politici voor moslims met theologische argumenten moeten overtuigen? Dat religie een privéaangelegenheid is en dat kerk en staat best zoveel mogelijk gescheiden blijven, lijkt ook voor hem ondenkbaar.

Laytouss bevestigt ongewild de recente uitspraken van de befaamde Arabische dichter Adonis in de Duitse krant Die Welt: ‘Men kan geen godsdienst hervormen. Een godsdienst hervormen, betekent er afscheid van nemen. Dat is ook de reden waarom er geen moderne islam mogelijk is. Men kan alleen spreken over moderne moslims. Zolang er geen scheiding is tussen kerk en staat, zal er geen democratie zijn, noch een gelijkheid tussen man en vrouw. Men blijft in een theocratisch systeem.’ Een al dan niet ‘progressieve islam’ lijkt dan ook maar weinig verschil te maken. Het blijft een theocratische benadering van de samenleving, ondanks het meer vriendelijke gezicht.

Foto: © Reporters