PvdA van Frans Timmermans grootste bij Europese verkiezingen

Het verhaal van de uitslag van de Europese verkiezingen in Nederland is dat de eurosceptici vooral thuis bleven. Andere kiezers gingen wel meer dan anders naar de stembus. De opkomst lag met 41,2 procent hoger dan de 37,3 procent van vijf jaar geleden. Linkse kiezers (vooral in zijn thuisprovincie Limburg) schaarden zich massaal achter Frans Timmermans, waardoor de PvdA de grootste partij werd.

Op rechts versloeg de VVD het Forum voor Democratie, waar de rollen twee maanden geleden na een nek-aan-nekrace nog omgedraaid waren. Ten opzichte van het relatief slechte resultaat vijf jaar geleden won de VVD zelfs een zetel. De confessionele partijen profiteerden met hun relatief trouwe kiezersschare van de relatief lage opkomst en handhaafden zich in het midden van het politieke spectrum. D66 verloor, vijf jaar geleden werd de partij nog de grootste. GroenLinks won licht. PVV en SP verdwijnen uit het Europees Parlement; 50+ komt erin.

De uitslag voor de in totaal 26 Nederlandse zetels is als volgt (met tussen haakjes winst of verlies):

• PvdA – S&D: 6 (+3)
• CDA – EPP: 4 (-1)
• VVD – ALDE: 4 (+1)
• FvD – ECR: 3 (+3)
• GL – G/EFA: 3 (+1)
• CU-SGP – ECR: 2 (0)
• D66 – ALDE: 2 (-2)
• 50+ – EPP: 1 (+1)
• PvdD – LEFT: 1 (0)
• PVV – ENF: 0 (-4)
• SP – LEFT: 0 (-2)

Het beeld verschuift wel als na de Brexit Nederland er drie extra zetels bij krijgt. Die zullen gaan naar de PVV, VVD en FvD, waarmee de partij van Geert Wilders dus terugkeert in het Europees Parlement.

Het Timmermans-effect

Op links was sprake van een ‘Timmermans-effect’: de Spitzenkandidat  van de sociaal-democraten snoepte de stemmen af van de andere linkse partijen. GroenLinks moest de PvdA ruimschoots voor laten gaan, waar het bij de statenverkiezingen nog de grootste partij op links was. De in de mainstream media luid bejubelde Timmermans, wiens magere prestaties als eurocommissaris hem blijkbaar niet nagedragen worden, bleek een stemmentrekker. Het campagnefilmpje over Hans Brusselmans dat de SP online zette, heeft hem waarschijnlijk eerder geholpen dan tegengewerkt. Het eigen verhaal van de SP kwam daardoor niet uit de verf.

Zoals te verwachten viel op basis van kiezersonderzoek was een Nexit niet populair bij de kiezer. Het grote verlies van de PVV, die campagne voerde voor een Nexit, toont aan dat daar geen grote kiezersscharen voor zijn te mobiliseren. Hoewel FvD (eveneens voorstander Nexit) drie zetels wist te halen, waren de verwachtingen na het goede resultaat bij de statenverkiezingen twee maanden geleden hoger gespannen. Daar staat tegenover dat de meest uitgesproken pro-EU-partij D66 ook verloor en de EU-adepten van Volt bij lange na geen zetel wisten te halen.

Meer of minder EU?

De dagen voorafgaand aan de verkiezingsdag van donderdag 23 mei ging de campagne in Nederland dan toch vooral over meer of minder EU. Door sommige partijen, zoals met name D66, geframed als voor of tegen Europa.

Premier Rutte en FvD-voorman Baudet debatteerden op woensdagavond 22 mei met elkaar. Uiteraard werd ter linkerzijde zuur gereageerd op wat zij zagen als een strijd tussen rechts en extreem-rechts, die niettemin volgens hen van invloed zou zijn op de verkiezingsuitslag. Met verkiezingsspotjes voorafgaand aan de tv-uitzending en boegeroep op de gracht in Amsterdam voor de Rode Hoed waar het debat plaats vond, probeerden zij aandacht weg te kapen. Dit keer trok de publieke omroep zich niets aan van de linkse druk en zond het duel gewoon uit. Overigens was er eerder op die bewuste woensdagavond een (veel minder bekeken) debat tussen alle lijsttrekkers.

Hoewel Baudet in het verleden bij debatten weleens de nodige steken liet vallen, waren vriend en vijand het er meestal over eens dat hij zich nu prima staande hield. Het debat tussen beide mannen was een stuk inhoudelijker dan televisiedebatten doorgaans plegen te zijn en bestond niet (alleen) uit het uitwisselen van slogans, leuzen en elkaar moreel de maat nemen. Onderwerpen waren Rusland, migratie, de euro en leiderschap. Rutte noemde Baudet ‘Ruslandknuffelaar’ en andersom verweet Baudet Rutte ‘meer volger dan leider te zijn’.

Baudets recensie-rel

Baudet kreeg voltallig progressief Nederland over zich heen toen een paar dagen voor de verkiezingen een (overigens lezenswaardige) recensie van hem verscheen op een Amerikaanse website van het boek Serotonine van Michel Houellebecq. In de recensie bespreekt Baudet hoe de Franse romancier de uitwassen van het doorgeschoten individualisme beschrijft en geeft via een aantal voorbeelden aan waartoe dit in Nederland heeft geleid.

Het gaat dan om thema’s als abortus, euthanasie en het denken dat onder de vermomming van het bevorderen van economische zelfstandigheid beide partners in een gezin aanzet tot zoveel mogelijk betaalde arbeid. De Forum-leider stelt daarbij de huidige wetgeving op dit terrein niet ter discussie, maar wil alleen illustreren dat er aan een dergelijk beleid, dat zich eenzijdig richt op individuele vrijheid en rechten, ook nadelen zitten. Wie echter buiten de sociaal-liberale consensus denkt op deze thema’s heeft geen andere mening maar is ‘dom‘.

Bijna het hele partijkartel viel over Baudet, met uitzondering van de confessionele partijen, vaak zonder kennis te hebben genomen van de inhoud van het stuk. Baudet zelf vond de kritiek ‘mal’. Toon en inhoud van het stuk passen bij de door hem geliefde rol als uitdager van het politieke establishment. Uitdager zal hij nog wel even blijven, want de formaties in de provincies laten zien dat FvD tot nu toe nog nergens aan meebesturen toekomt. In Gelderland zijn maar liefst zes partijen nodig om FvD buiten het College van Gedeputeerde Staten te houden. Dit omdat de partij minder ambitieuze plannen op het terrein van windenergie voorstaat dan de zes die elkaar nu gevonden hebben.

Rechtsom, of linksom?

Afgelopen maandag werd door de leden van de Provinciale Staten de nieuwe Eerste Kamer gekozen. De regeringscoalitie haalde daarbij 32 van de 75 zetels en zal dus zaken moeten doen met de oppositie. Drie partijen kunnen de coalitie elk aan een meerderheid helpen: FvD (12 zetels), GL (8 zetels) en PvdA (zes zetels). De komende tijd zal duidelijk worden of het kabinet kiest voor meerderheden rechtsom of linksom. Gezien de uitlatingen van GL-leider Klaver (‘…we zijn nodig voor een meerderheid. Het kabinet kan niet om ons heen’) en PvdA-voorman Asscher (‘vanaf vandaag moet het kabinet naar ons luisteren’) weten zij het antwoord al.