Bart Van Craeynest: ‘Geen recepten uit het verleden nodig’

We komen stilaan voorzichtig uit de lockdown van onze economie. Daar komen heel wat steunmaatregelen bij kijken. Bart Van Craeynest, hoofdeconoom bij VOKA, ziet uiteraard een verbetering nu bedrijven terug opstarten. Tegelijk waarschuwt hij dat we zeker nog niet lang van deze crisis af zullen zijn. ‘We zien dat sectoren in kleine stapjes heropstarten. Veel erger is het feit dat we structurele schade zien.’ Veel bedrijven stellen hun investeringen uit, wat logisch is gezien de onzekerheid die er nu heerst. De eerste ontslagrondes komen er nu nog maar aan. Dit zal een langere impact hebben op onze economie dan we nu inschatten.

Traag herstel van de crisis

Bij het begin van de crisis hadden veel economen de verwachting dat de economiegrafiek de vorm van een V zou krijgen: een steile neergang maar nadien snel weer business as usual. ‘We zien nu echter dat het herstel veel geleidelijker zal verlopen. Velen denken dan aan de U-vorm, maar we beginnen nu toch meer uit te gaan van een grafiek die op het Nike-teken lijkt’, zegt Van Craeynest. Een vaccin dat op grote schaal kan uitgerold worden, zou wel een ernstige versnelling met zich mee kunnen brengen. Een tweede golf zal daarentegen zelfs zonder nieuwe lockdown, een extra vertraging in het herstel geven.

Twee op drie bedrijven stellen hun investeringen uit. De helft daarvan zelfs voor onbepaalde duur, blijkt uit de wekelijkse ledenbevraging bij VOKA. ‘Als we op langere tijd merkelijk minder gaan investeren, zal de groei minder zijn. Die komt nadien deels terug, maar misschien nooit helemaal. Dan heb je uiteraard structurele schade’, legt Van Craeynest uit.

Die structurele schade zal zeker tot meer ontslagen leiden. Uit enquetes van de nationale bank blijkt dat de komende maanden 180.000 werknemers hun job zouden verliezen. Daar bovenop zouden nog eens 70.000 zelfstandigen failliet gaan. ‘Dat zal ook wegen op het herstel. De onzekerheid bij gezinnen die een job dreigen te verliezen, leiden ook tot een verminderd uitgavengedrag. Zo komen we in een vicieuze cirkel terecht’, volgens de hoofdeconoom.

Geen recepten die in het verleden al gefaald hebben

De overheid moet dus plannen maken voor de toekomst. Wanneer het woord brugpensioen valt, horen we een jammere lach bij Van Craeynest. ‘Neen, het brugpensioen lijkt me zeker geen idee, hoewel het recent wel geopperd werd vanuit bepaalde richtingen.’ Er moet in de andere richting gewerkt worden. De vraag is om die mensen zo snel mogelijk aan een andere job helpen in plaats van ze permanent aan de zijlijn te parkeren. ‘In Vlaanderen werken in vergelijking met de Scandinavische landen of Nederland beduidend minder mensen, terwijl we moeten inzetten op alles waarmee we meer mensen aan de slag krijgen’, volgens Van Craeynest. Daarom moet er nog meer ingezet worden op opleidingen en begeleiding op de arbeidsmarkt in plaats van bijdragen aan inactiviteit. ‘We moeten geen recepten die in het verleden al gefaald hebben, terug op tafel gooien’, zegt Van Craeynest.

Meer dan ooit inzetten op opleidingen, is wat we nodig hebben. Mensen moeten begeleid worden naar een andere job dan die ze gewoon waren om te doen. Er moeten ook maatregelen komen om jobs mogelijk te maken in ons land die tot op heden niet mogelijk waren. Denk dan bijvoorbeeld aan de ecommercetrein die we volledig hebben gemist. ‘We hebben ook meer arbeidsflexibiliteit nodig. Daar is nood aan een ander beleidskader‘, dringt de econoom op aan.

Overheid moet investeren met oog op lange termijn

We hebben ook nood aan meer overheidsinvesteringen. ‘Al decennia lang investeren onze overheden te weinig en dat merk je in zaken zoals infrastructuur die niet meer voldoet aan de huidige economische noden’, zegt Van Craeynest. Zeker nu bedrijven minder gaan investeren, zou de overheid dit gat moeten invullen door een inhaalbeweging te maken. Van Craeynest denkt daarbij aan mobiliteit, vergroening, digitalisering, duurzaamheid van onze gebouwen en zoveel meer waar investeringen niet alleen nu de economie vooruit helpen maar ook op langere termijn ons groeipotentieel op te krikken. Daarmee werken we niet alleen aan het herstel van deze crisis maar ook aan de crises die al voorheen bestonden zoals de vergrijzing en de milieuproblematiek.

Grosso modo heeft de regering goede overbruggingsmaatregelen genomen tijdens de crisis zoals de hinderpremies en de tijdelijke werkloosheid. Nu is het echter tijd om op lange termijn te gaan denken. We zien echter dat de regering blijft steken in maatregelen die amper effecten hebben op korte termijn. ‘Ik denk dat het moeilijker is om politieke consensus te vinden om echte langetermijn relancemaatregelen te nemen. De ongelukkige ballonnetjes die de afgelopen tijd werden opgelaten, gaan ons zeker niet helpen.

Geen tijd te verliezen

Het gebrek aan een regering doet ons nu noodlottige tijd verliezen’, legt Van Craeynest de vinger op de zere wonde. Hij hoopt dat de ernst van de crisis de neuzen in de juiste richting zet. Hij verwijst hierbij naar de jaren tachtig en negentig met respectievelijk de devaluatie van de munt en het globaal plan van Dehaene. Die globale aanpak heeft telkens onze economie weer op de rails gezet. ‘Dat gebeurde altijd met voldoende draagkracht na een economische crisis. Je zou ook hopen dat deze crisis zal leiden tot een pakket maatregelen die de problemen die we al langer met ons meeslepen, zal oplossen. De huidige politieke sfeer is echter niet veelbelovend’, verzucht Van Craeynest.

In dit verhaal mag de export niet vergeten worden. In Vlaanderen hangt een derde van de jobs direct of indirect af van export. ‘Dat is meer dan de horeca of de kleinhandel’, merkt de econoom op. Daar hebben we natuurlijk niet alles in de hand, maar we moeten zeker blijven letten op onze concurrentiepositie. De regering Michel had wel enkele goede stappen genomen, maar dat werk is inmiddels stilgevallen. Dit jaar komt er waarschijnlijk nog een harde Brexit aan. Daarom is het volgens Van Craeynest, in tegenstelling tot Geert Jennes die hierover eerder in een podcast sprak, belangrijk dat Vlaanderen zich achter het Europees herstelplan schaart, aangezien 70% van onze export naar Europese landen gaat.

Luister naar het ganse interview waarin we het ook hadden over protectionisme, open economieën, globalisering en bescherming tegen China.

Beluister ook onze andere podcasts: