Els Keytsman (Unia): ‘Ondanks stijgende tolerantie bestaan er nog steeds te veel drempels’

Racisme beheerst al enkele weken het nieuws, sinds de dood van George Floyd in Amerika en de opkomst van de Black Lives Matter-beweging in België. In deze aflevering van Doorbraak Radio vertelt Els Keytsman, directeur bij Unia, over hoe het gesteld is met racisme en discriminatie in België.

Structureel racisme

Keytsman ziet wel degelijk structureel racisme in onze samenleving. ‘Racisme komt niet ad hoc voor. We zien het in alle lagen van de maatschappij.’ Studies en meldingen bij Unia tonen aan dat er een structureel probleem van ongelijkheid bestaat. En de meldingen bij Unia zijn slechts het topje van de ijsberg. ‘Om een ruimer beeld te krijgen op de situatie voeren we studies uit, zoals de diversiteitsbarometer. Die gaat na hoe het gesteld is met discriminatie in ons onderwijs, op de huur– en arbeidsmarkt.’

Er is zeker een verbetering merkbaar, maar de vooruitgang gaat niet snel genoeg, vindt Keytsman. ‘De drempels die bestaan in het vinden van een job of geschikte woning voor mensen van een andere origine moeten dringend aangepakt worden.’

Zit racisme dan ingebakken in het DNA van de Vlaming? Dat zou te kort door de bocht zijn, vindt Keytsman. ‘Er is evenveel racisme aanwezig in Wallonië en Brussel. Ook in andere landen zien we dezelfde problemen terugkomen.’ In vergelijking met onze buurlanden doet België het bijvoorbeeld beter op vlak van het juridische kader. Op vlak van huisvesting doen we het dan weer slechter. ‘In België kan er gesproken worden van een wooncrisis doordat er te weinig kwalitatieve betaalbare woningen zijn,’ vult Keytsman aan.

Meer racisme of meer bewustwording?

Waarom stijgt het aantal meldingen bij Unia? Dat heeft verschillende oorzaken, volgens Keytsman. Enerzijds is Unia intussen beter bekend. Wie een geval van discriminatie wil melden, weet beter waar naartoe dan vroeger. Anderzijds wordt er ook meer gesproken over racisme. ‘Mensen aanvaarden niet langer dat ze gediscrimineerd worden op basis van hun afkomst. Het stijgend aantal meldingen is wel een uitdaging voor Unia.

Er zijn ook meer meldingen van racisme waarbij de dader deel uitmaakt van een minderheidsgroep. ‘Recent zagen we bijvoorbeeld een voorval waarbij een blanke agent racistisch werd benaderd door iemand van een andere origine. Zulke dossiers worden uiteraard ook behandeld door Unia,’ zegt Keytsman.

Toen Sharia4Belgium opkwam was Unia één van de eerste instellingen om stappen te ondernemen. Toch blijven het vooral mensen van vreemde origine die het slachtoffer worden van racisme. ‘Dat moeten we als samenleving durven benoemen.’

Een nationaal actieplan

‘De tijd is rijp om de problemen die er nog steeds zijn eindelijk aan te pakken. Het is daarom een goede zaak dat de verschillende regering met een nationaal actieplan tegen racisme willen starten,’ vindt Keytsman. Zo’n actieplan werd al in 2001 beloofd, maar daar kwam toen niet veel van in huis.

Het nationaal actieplan moet verschillende elementen combineren. ‘Het juridisch kader zoals de antiracismewetgeving is zeker belangrijk. Maar er moet ook worden ingezet op preventie vanuit de sector en de overheid. Unia speelt in die preventie een grote rol door het aanbieden van begeleiding in allerlei sectoren.’

Een inclusief Vlaams identiteit

Volgens Keytsman mag er zeker gesproken worden over het hebben van een Vlaamse identiteit, zolang dat maar betekent dat die Vlaamse identiteit ook inclusief is. ‘Ook mensen van vreemde origine kunnen zich een Vlaamse identiteit aanmeten. In die zin is identiteit dus meerlagig,’ zegt Keytsman. Het is belangrijk om zelfs mensen die hier nog maar pas zijn het gevoel te geven dat ze deel uitmaken van onze maatschappij.

Om zo’n inclusieve nationale identiteit te vormen, moeten we ook lessen uit onze geschiedenis trekken. ‘Zaken als het kolonialisme moeten niet onder de mat geveegd worden. Ze moeten op een genuanceerde manier aan bod komen in ons onderwijs zodat studenten een kritische blik ontwikkelen,’ meent Keytsman. Dat er meer aandacht komt voor ons koloniaal verleden in het secundair onderwijs, vindt ze dan ook een positieve ontwikkeling.

De toekomstige taken van Unia

De moeilijke relatie met de Vlaamse regering is een grote uitdaging voor Unia. Jambon-I besliste in het regeerakkoord dat Vlaanderen zich zal terugtrekken uit Unia (een interfederale instelling, nvdr) en een eigen instelling zal oprichten. ‘Dat maakt ons werk uiteraard moeilijker,’ besluit Keytsman.

Beluister het volledig interview:

Beluister ook onze andere podcasts: